Morgunblaðið - 09.12.1984, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 9. DESEMBER 1984
C 3
er é gkominn og halla undir flatt,
Ég hef svo margan morgun vakn-
að og Komdu og skoðaðu í kistuna
mína. Þetta síðasta er raunar þýð-
ing. Ef menn rifja þessi kvæði upp
fyrir sér, verður þeim fljótt ljóst
hversu mjög öll þessi kvæði ein-
kennast af lipurð og einfaldleika
og ljúflegri hlýju og oft og tíðum
góðlátlegri gamansemi og glettni.
Páll var mikill smiður ljóða-
bréfa, líklega einhver sá mesti
sem um getur meðal íslenskra
skálda. Mörg ljóðabréfa hans
munu týnd og er að því mikill
skaði, því að flest þeirra sem til
eru, eru bráðskemmtileg og ein-
staklega lipur. Sums staðar bregð-
ur jafnvel fyrir verulegum tilþrif-
um, sem ekki er þó títt að sjá í
þess háttar kveðskap.
En langkunnastur mun þó Páll
vera fyrir lausavísur sínar, en af
þeim er hinn mesti aragrúi og þó
vafalaust margar tækifærisvísur
hans glataðar. Páll orti um allt
milli himins og jarðar og mætti
æra óstöðugan að gefa sýnishorn
af öllum tegundum yrkisefna.
Grípum þó rétt niður í ljóðabækur
hans til upprifjunar. Vísur til
Ragnhildar eru fjöldamargar og
sumar gullfallegar. Hver gleymir
t.a.m. þessari vísu sem einu sinni
hefur heyrt hana?
hann reyndist. Hér eru fáein sýn-
ishorn af mörgum ölvísum hans:
Bakkusar að knjám ég krýp
klökkur daga og nætur.
Þar ég margan sopann sýp
og sofna við hans fætur.
Ég drekk nú svona dag og nótt
með degi hverjum rúman pott.
Og þó að öðrum þyki ljótt
þá þykir mér það skratti gott.
Brennivín ég ekkert á,
á svo bágt með því að ná.
Nálega eru fjöll ófær,
fær því valdið norðanblær.
Nóttin hefur níðst á mér
nú eru augun þrútin.
Snemma því á fætur fer
og flýti mér í kútinn.
Við það augun verða hörð,
við það batnar manni strax.
Það er betra en bænagjörð
brennivín að morgni dags.
Þegar svo bar undir gat Páll
verið meinlegur og skömmóttur og
níðskældinn. Er af mörgum þess
háttar vísum að taka:
Það er ekki þorsk að fá
úr þessum firði;
þurru landi eru þeir á
og einskis virði.
Hallgrímur
Pétursson
Skáldagáfuna átti Páll ekki
langt að sækja. Ættir sínar
gat hann rakið til Hall-
gríms Péturssonar, sálma-
skálds, Ólafs Jónssonar á
Söndum og Einars í Eydöl-
um.
Ég vildi ég fengi að vera strá
og visna í skónum þínum,
því léttast gengirðu eflaust á
yfirsjónum mínum.
Og mikill ástarbrími er vissu-
lega í þessari stöku:
Hvítum, mjúkum, heitum, fögrum
handleggjunum
vil ég heldur vafinn þínum
vera en hjá guði mínum.
Að lokum þessi:
Ég skal kveða um þig meðan augun
kvika,
enda hrýtur stöku staka
stundum þó þau hætti að vaka.
Eins og áður er getið var Páll
Ólafsson mikill hestamaður og
átti framúrskarandi gæðinga. Um
þá orti hann að sjálfsögðu bæði
stakar vísur og heila bálka. Hesta-
vísur hans hafa löngum verið róm-
aðar. Hér koma nokkrar þær
kunnustu:
Áfram þýtur litla Löpp
sem leyftri tundur,
jafnt hún brýtur kaida klöpp
og klakann sundur.
Harla nett hún teygði tá,
tifaði létt um grundir.
Fallega spretti þreif hún þá,
þegar slétt var undir.
Folinn ungur fetaði létt
fjallabungur, grundir,
fen og klungur fór á sprett,
fjöllin sungu undir.
Ellin hallar öllum leik,
ættum valla að státa.
Hún mun alla eins og Bleik
eitt sinn falla láta.
Ég hef selt hann yngra Rauð
er því sjaldan glaður.
Svona er að vanta veraldar auð
og vera drykkjumaður.
Ekki gleymdi Páll að geta Bakk-
usar kóngs í kveðskap sínum, sem
varla var von, svo fylgispakur sem
Að launa hvað þú laugst á mig
Loðmfirðinga-rógur
hrykki ekki að hýða þig
Hallormsstaðarskógur.
Illa fenginn auðinn þinn,
áður en Iýkur nösum
aftur tínir andskotinn
upp úr þínum vösum.
Hér er rifist hvíldarlaust,
svo hófi engu nemur,
vetur, sumar, vor og haust
— og verst ef einhver kemur.
Engin ástæða er til að efast um
að Páll Ólafsson hafi verið trúað-
ur maður. Guðstrú hans kemur
víða fram í skáldskap hans, sbr.:
Leita ég guðs í líknarskjól
lúinn eftir daginn,
þegar ævi-sígur-sól
í svalbrjóstaðan æginn.
En honum gat líka þótt nóg um
þegar kenningin var í harðara
lagi:
Að heyra útmálun helvítis
hroll að Páli setur.
Ég er á nálum öldungis
um mitt sálartetur.
Eins og áður getur einkennist
skáldskapur Páls Ólafssonar af
léttleika og einfaldleika. Svo virð-
ist sem flestar stökur hans hafi
sprottið fram á stundinni nálega
fyrirhafnarlaust. Og víst mun
hann ekki hafa verið að jafnaði
neinn yfirlegumaður eða nostrari í
kveðskap sínum. Því er þó ekki að
neita, að sum kvæði hans geta
naumast hafa orðið til í einu vet-
fangi. Til þess eru þau of fáguð.
Og ótrúlegt er að eftirfarandi
snilldarstaka hafi stokkið alsköp-
uð úr höfði hans. En á henni er við
hæfi að enda þennan pistil:
Rangá fannst mér þykkjuþung,
þröng mér sýndi dauðans göng,
svangan vildi svelgja lung,
söng í hverri jakaspöng.
Halldór Laxness
Og átin hða
íjcigctfeli
Unuhúsi
Veghúsastíg 5, sími 16837.
greinasafn
er komin út
Verö
kr. 951,00
VÖNDUÐ, NYTSÖM, ’ODÝR GJÖF
ITÖLSK hönnun í
ÚtsölustáÖir óskast
um land allt
Skúlagötu 61 simi 12987
flfoiOgtiiiMfifetfe
Áskriftcirsíminn er 83033