Alþýðublaðið - 24.11.1931, Blaðsíða 2

2
Af, ÞíÐUBLAÐIÐ
Prá Grænlandi.
Eftir Jon frá Lang. *
Brjajðlfur eða Stalin.
I því tölublaði „Verklýðsbla'ðs-
ins“, er kom út fyrir helgina,
má sjá, að enn geisar deilan rnn
ákvæðisvinnuna mildi Brynjólfs,
formanns Kommúnistaflokks ís-
lands, og Stalins, formanns Kom-
múnistaflokks RússLands.
Eins og marga rekur minni til,
lýstu þeir Brynjólfur, Einar 01-
geirsson og aðrir foringjar
sprengingamianna verklý'össam-
takanna því yfir í fyrra (og létu
síðan á þrykk út ganga í stefnu-
skrá sinni), að þeir mundu ætíð
og ávalt berjast móti ákvæðis-
vinnu, en Stalin hefir annaðhvort
ekki verið búinn að heyra hvað
Brynjólfur vildi, eða þá að hann
blátt áfram metur að engu skoð-
anir Brynjólfs, því í sumar leiddi
hann í lög ákvæðisvinnu í 'Rúss-
landi.
f þessari tilvitnuðu grein „Verk-
lýðsbiaðsins11 er sagt, að ákvæðis-
vinnan (í auðvaldsþjóðfélagi)
„ey’ði vinnukrafti verkamannsins
á skemri tíma“ [en tímavinnan]
og „Með ákvæðisvinnunni eykst
vinnuhraðinn, hinu líkamlega
vinnuþreki verkamannsins er slit-
ið fljótt og íöks er honum kastað
á gaddinn." En dálítið síðar í
greininni er sagt frá því, að í
Rússlandi fari ákvæðisvinnulaun-
in stighækkandi, þannig að fyrir
fyrsta þriðjung (frarn yfir meðal-
vinnu) sé borguð 20 % hækku'n,
fyrir annan þriðjung 50% og fyrir
þriðja þriðjunginn 100%. Allir
hljóta að sjá, að þetta borgunar-
fyrirkomulag hlýtur að vera
geysileg hvöt fyrir verkamann-
inn til þess að leggja aÖ sér og
nota vinnuþrek sitt í fylsta mæli,
hvort heldur er í auðvaldsríki
eða jafnaðarstefnuriki, hvort
heldur er á gamla fslandi eða
austur í Gárðaríki, svo hér er
ekki nema um tvent a'ð ræöa:
annaðhvort er það tóm vitleysa,
sem Brynjólfur heldur fram um
skaðsemi ákvæðisvinnunnar,
eða að Staiin er sá vinnubö'ð-
uLl, að slíta vinnuþreki rússneska
verkalýðsins á skömmum tíma.
Hvort þykir mönnum nú senni-
legra? Hvor skyldi nú vera betri
Brúnn eða Rauður, Brynjólfur eða
Stalin? Allir vita að það er verka-
lýðurinn sjálfur, sem ræður í
Rússlandi, og getur nokkTum
dottið í hug, að Stalin sem áhrifa-
mesti trúnaðarmaður verkalýðs-
ins þar, gefi út skipanir, sean
eru verkalýðnum til bölvunar?
Nei, engum dylst, að hér hefir
Brynjólfur gasprað út í loftið eins
og hann er vanur, og virðist hon-
um jafntamt a'ð láta öll rök koma
öfugt eins og kettinum að detta
á fæturna.
Stúkan „Einingin“ heldur af-
:nælisfagnað á fimtudagskvöldið
;rá kl. 9 í G.-T.-húsinu við
Templarasund.
Eins og sagt var frá í blaðinu
í gær, kom ég heim nú með ís-
Landi síðast. Fór ég í vor til
Grænlands með 6 hesta -og hafði
það verk framan af sumri, að
flytja vistir upp á stöð Wegeners-
leiðangursins, sem er uppi á
meginisröndinni, upp af Umanak-
firði. En síðar var verk mitt að
flytja frá stöðinni verðmætustu
verkfærin og mælingartækin, en
anna’ð var skilið eftir, er stöðin
var yfirgefin í baust.
Afdrif dr. Wegeners urðu þau,
sem menn vita, að hann dó á leið-
inni frá ísmiðjustöðinni út að
röndinni. Eins og menn muna
voru tveir menn inni á ismiðju-
stöðinni, þeir dr. George og dr.
Sorge, en meiri hluti flutnings
þess, sem átti að komast þangað
inn, komst ekk inema lítið af leið-
inn, komst ekki nema lítið af Leið-
arnir, sem átti að nota, reyndust
ónýtir. En orskökin til þess að dr
Wegener réðist inn á jökulinn
þessa siðustu för var sú, að dr.
George og dr. Sorge höfðu ó-
nógan forða. Nú hrepti We-
gener hin verstu veður, en er
mihkuðu matarbirgðirnar sendi
Wegener frá sér nokkum hluta
Grænlendinganna. En tiðin hélt
áfram að vera jafn erfið. og sendi
Wegener þá frá sér al.Ia Græn-
lendingana nema Rasmus og hélt
áfram með honum og dr. Löwe
á þrem sleðum með 35 hundum.
Var þá bersýnilegt, að þeir gætu
engan mat komið með inn að
stöðinni, en Wegener bjóst við, að
að þeir dr. George og dr. Sorge
væru Lagðir af stað frá stöðinni,
og ætlaði að bjiarga þeim frá því,
sem hann áLeit bráðan bana.
Hins vegar höfðu þeir George og
Sorge séð, að óráð var að yfir-
gefa stöðina, og hitti dr. We-
gener þá þar, er hann loks komst
þangað eftir 40 daga ferð. Átti
hann þá ekki eftir nema 17 hunda
af 35, og tveir þeirra drápust
þann dag, sem hann stóð við á íis-
miðju-stöðinni. Hefir dr. Löve
sagt mér, að hann hafi sjálfuf
verið ósjálfbjarga 5 síðustu dag-
ana áður en þeir komu að stöð-
inni, sökurn kals, bæði í höndum
og fóturn, og það sagði hann
mér einnig, að dr. Wegener hefði
á hverjum degi farið á fætur ki.
6 til þess að undirbúa ferðalag
dagsins.
Nú var ekki matur þarna nema
í rnesta íagi fyrir þrjá rnenn, og
eklsneyti ekki nema þrír stein-
olíudunkar, sem var nóg til þess
að elda við, en ónógt til þess
aö hita upp með lika. En það
var búið að sýna sig, að þáð var
ekki hægt að hita snjóhúsið upp,
því þá bráðnaði það, og urðu
þeir að vera í kuldanum, sem
þó var minni en úti, því ekki
*) f viðtali.
var nema 15 gráðu kuldi að með-
altali við gólfið. Snéri Wegener
aftur daginn eftir að lrann kom
og hafði Rasnrus með sér. Var
það 1. nóv. 1930, og átti Wege-
ner þann dag fimmtugsafmæli.
En af dr. Löwe er það að segja,
að dr. Gorge tók af honum all-
ar tærnar, sem voru kalnar, og
hafði George ekki annað verk-
færi til þess en sjálfskeiðing sinn,
og lá dr. Löwe síðan 6 mánuði
samfleytt í húðfati sínu. En hann
er orðinn allvel gangandi nú og
er hinn kátasti; þetta er kjark-
maður, eins og reyndar allir
þessir menn. Þeir Georgi og
Sorge héldu áfram vísindarann-
sóknurn í allan vetur, og er ár-
angur af starfi þeirra talinn á-
gætur. Meðal rannsókna þeírra,
er þeir gerðu, voru rannsóknir
á þykt íssins. Þeir voru þarna á
ísmiðjustöðinni í 3000 metra hæð
(meira en þrefaldri hæð Esjunn-
ar), en ísinn reyndist þarna að
vera 2700 metra þykkur, en
landið sjálft ekki nema 300
metra. Mælingar, sem gerðar voru
150 km. frá jökulröndinni, sýndu
sömu útkomu.
'Um afdrif dr. Wegeners fréttist
í vor, er komdð var með hunda-
sleðaleiðangur frá jökulrandar-
stöðinni inn að ísmiðjustöð. Lík
Wegeners fanst síðar 183 km. frá
randstöðinni, og var það vel um
búið, og mun Rasmus GrænJend-
ingur hafa flutt það með sér eitt-
hvað, en síðan skilið það eftir.
En hvernig Rasmus fórst vita
menn ekki, því hvorki hefir fund-
ist lík hans né útbúnaður, en
tjaldstæði hans fanst, sem var
155 km. frá ísröndinni, eða 54 km.
nær en lík Wegeners. Það fund-
ust dósir og vistarlieifar o. fl.,
sem sýndi, að þarna hafði hann
tjaldað.
Watkins'Ieiðangurinn.
Með okkur voru til Kaup-
mannahafBar með Hans Egede
fjórir menn úr Watkins-leiðangr-
inum úr Austur-Grænlandi. Má
þar fyrst nefna þá Watkins og
Courtauld, er höfðu farið frá
Angmagsalik á austurströndinni á
litlum opnum mótorbát suður fyr-
ir Grænlandsodda til Júlíönuvon-
ar á vesturströndinni, og þeir
ReynilJ og Hampster, er fóru yf-
ir þveran Grænlandsjökul frá
Angmagsalik til Holsteinsborgar
og voru 65 daga á leiðinni. Þeir
voru með hundasleða, en voru
búnir að missa alla hundana er
þeir komu á miðjan jökulinn;
urðu þeir eftir það að béra allar
vistir og allan útbúnað sinn.
Þarna við Holsteinsborg er geysi-
breitt íslaust Land, viðlíka breitt
og héðan úr Reykjavík austur í
Mýrdal, svo ég efast um að þeir
félagar hefðu komið lifandi til
mannabygða, ef ekki hefði vilj-
að svo til, að vélbátur, sem send-
ur var inn í Straumfjörð til þess
að svipast að þeim (því þeir
komu langtum seinna en búist
var við) kom einmitt inn fjörðinn
þegar þeir voru nýkomnir niður
að fjarðarbotninum. Sjálfir sögðu
þeir mér, að þeir mundu hafa
komist heilu og höldnu, en einn
af mönnunum í bátníum, sem ég
átti tal við, sagðist efast um það,
sagði, að þeir hefðu verið tölu-
vert þjakaðir og orðnir illa út-
búnir til fótanna.
Gourtauld er maður innan við
þrítugt, hinn ágætasti drengur.
Sögðu þeir félagar hans, að þeir
hefðu aldrei talið Courtauld í
verulegri hættu, sem mætti sjá á
því, að þegar Ahrenberg hefði
komið fljúgandi, hefðu þeir allir-
verið á balli með Grænlending-
unum.
Þrekvirki Guðmundar Gisla-
sonar.
Á rannsóknarstöð Wegeners-
leiðangursins á ísröndinni voru í
vetur 9 manns. Einn þeirra var
Guðmundur Gíslason. Fór Guð-
mundur með flokld þeim, er fór
þrem vikum á undan okkur heim,
og mun nú vera í Þýzkalandi
eða á leið hingað.
Af því hundamat vantaði á
stöðinni á jökulröndinni í fyrra
haust, fór Guðmundur og smal-
aði saman hundamat i þorpun-
um við Umanakfjörðinn. En til
þess að koma hundamatnum upp
á jökulinn, þurfti að bera hann
upp í 600 metra hæð, en þaðan
var hægt að aka honum á sleð-
um. Bar Guðmundur nú ásamt
Grænlendingunum aJlan hunda-
matinn, sem var um 5 smálestir,
upp þessa 600 metra, og er hér
um það þrekvirki að ræða, sem
enginn hinna leiðangursmann-
annia mundi hafa leikið eftir. Ó-
hugsandi var að hægt væri að
fara leiðangurinn meö vorinu, til
þess að leita að dr. Wegener,
nema hundamatnum yrði komið
upp, og sagði Guðmundur mér
að hugsunin um það hefði knúð
sig til þess að leggja þetta á sig.
Eins var með GrænJendingana, er
að þessu unnu, að þeir hefðu
ekki fengist til þess að leggja
þetta á sig, hefði það ekki verið
af því það gat verið, að líf We-
geners væri • undir því komið, að
það yrði gert. Sýnir það hve vel
hann var liðinn af þeim, og hefi
ég áður minst á valmensiku hans.
Loks vil ég minnast á, að Kurt
Wegener, bróðir Alfreds heitins
Wegener, sem tók við stjórn leið-
angursins í vór, er einnig hinn
mesti ágætismaður. En þess gætti
auðvitað, að hann var 14 árum
eldri en bróðir hans. Hann er-
sem sé 64 ára ganrall.
Sálarmnnsóknarfélag íslands-
heldur fund annað kvöld í Iðnó.
Séra Jón Auðuns flytur erindi
um kirkjuna og sálarrannsóknirn-
ar.