Alþýðublaðið - 14.12.1931, Blaðsíða 2

alpýðublaðíð
Sildareinkasalan.
Siómenn sviknlr um hlut, rerkamenn pefjaðlr um kaup.
DiSnum og Norðmðnnum afhentur sildarmarkaðurlnn.
Hin frjálsa samkeppni var al-
veg að drepa aJt og alla,' semi,
komu nærri síldarútvegiinum. Ot-
vegsmennirniir töpuðu árlega stór-
fé, bankarnir töpuðu miilljóniutm
á útgerðarmönnum, og hvorki
verkamenn né sjómienn fengu
kaup sitt eða hlut útborgað. Ált
var að kafna í leppmiensku. Allir
hrópuðu á einkasöliu.
Einkasalan var leiidd í lög.
Þrjú fyrstu árin gekk alt sæmi-
lega. Útgerðarmenn græddu all-
flestir. Sjómenn fengu hlut sinn,
þótt nokkur dráttur yrði, á, og
gátu fengið hann beint frá Eimka-
sölunni, ef þeir viidu. Verka-
mönnum var trygð greiðsla á
kaupi sínu. Bankarnir töpuðu ekki
lengur. Leppmenskan hvarf úr
sögunnii. Morg voru þau að vísu
mistökin hjá stjórn Einkasölunn-
ar, en þó ekki nema lítið brot af
öllum þeim ósköpum, er mienn
áttu áður að venjast.
Sildarmnkasalan tókst svo vel,
að saltfiskheildsalarnir voru orðn-
ir skelkaðir við einkasölu á salt-
fiski.
Þá kom þeim hjálp í biili.
Stjórn Einkasölunnar lét nú í ár
undan háværum kröfum útgerðar-
manna, sjómanna og verkamanna;
hún lét salta ofmi'kið af síld í
sumar. Helmingurinn eða um 100
þúsund tunnur er óseldur og liitl-
ar líkur fyrir að alt seljist.. Þiaxna.
er mikið fé fast. Vel má vera, að
á þessu tapist ein milljón króna.
Þáð er að vísu. miikið fé, en þó
rkki meira en tveir meðal-síW-
arspekúlantar töpuðu árið 1919.
Og það voru þó nokkur pör,
sem töpuðu það árið. Skaðinn
fenti á bönkunum svo milljönium
Skifti. Margur sjómaður og verka-
maður fékk þá heldur ekki kaupið
sitt.
Nú hefir rikisstjórnin afnumið
Síldaieinkasöluna mieð aðstoð i-
haldsins, og ekki, bólar neitt. á
því, að nokkuð eigi að koma í
staðinn. Það virðist eiga að
sleppa öllu lausu og láta kaffær-
ast.
Ríkisstjórnin hefir lokað augun-
. St. ákskapnr
gerir ekki gagn.
Á eftir síðasta bæjarstjórnar-
fundi fóru fram nokkur stráka-
pör, sem ég álít að beri að átelja,
því þau eru alls ekki til neins
gagns fyrir okkur verkamienn.
Hófust þau með því, að hinir
r.vonefndu kommúniistar hófu óp
og ruddust á dyr er bæjarfull-
trúar og borgarstjóri voru komn-
;r fram í forstofu, en lögreglan
stöðvaði þá í dyrunum og irrðu
t ,kki meiri ólæti í bili. En eftir
uugnablik söfnuðust kommúniist-
um fyrir því, að Síldareinkasalan,
með öllum sínum göllum, var
gull í samanburði. við hina frjálsu
samkeppni. Það verður sama á-
stand eða verra með síldina eins'
og nú er með saltfiskinn. Nú fá
rnenn að reyna þetta næsta. sumar.
Dönum er nú opnuð leið ti:l að
salta sild hér á landi jafnt íis-
lendingum. Norðmönnum er eftir
hiúni viinsamtegu túlkun á fisk-
veiðalöggjöfinni opnuð leið til að
salta 500—700 tunnur af hverju
veiðiskipi. Myndi þá ekki mörg-
um smáútgerðarmanni þröngt
íyrir dyrum? Hið miskunnariausa
framboð samkeppninnar, þegar
boðin er út margfalt meiri síld en
ftil er í landinu, fær aftur að leika
lausum hala. Smáútgerðarmenn fá
hvorki tunnur né salt. Útgerðar-
menn fá ekki framar verðið, sem
síltíin er seld fyrir, hel,d,ur skamt-
ar Ingvar Guðjónsison og hans
líkar þeim úr hnefa. Sjómenn-
irnir verða aftur sviknir um hiut-
inn sinn og verkamennirnir um
kaupið. Alt kemst á sömu ringul-
reið og fyrir 1928. |
Bankatöpin verða e. t. v. minni
en þau voru þá, af því að nú
lána þeir ekki lengur út á síld,
ef af vísu má ráða, en töp fá þeir
samt sem áður. Milljóna-atvinnu-
rekstur eins og síldarútvegurinn
verður ekki lagður í rústir, nema
það komi niður á bönkunum í
því, að menn geti ekki stáðið j[
isklium með vexti af lánum.
Þrátt fyrir alla galla Síldar-
einkasölunnar veitti hún sjómönn-
um, verkamönnum og útgeröar-
mönnum talsvert öryggi, en med
afnámi hennar er alveg loku fyr-
ir pad skotið að nokkurt vit sé l
pví, að minsta kosti fyrir hina
smœrri útgerðarmenn, að stunda
síldveiðar.
Þeir, sem styðja núverandi
stjörn að flónsku hennar í þessu
máli, mega hrellast, en saltfisk-
salarnir og blöðin þeirra munu
hrósa happi yfir að fá í friði að
njóta hinnar frjálsu samkeppni
bæði í síld og fiski.
ar, sem mest voru unglingspiltar
innan við tvítugt og flestir 16—18
ára, utan viið gluggann á fata-
geymslunni og sendu Zimsen
borgarstjóra háðsleg orð, en hann
var þar inni. Og þegar borgar-
stjóri hélt heim til sín fylgdi allur
kommúnistaskarinn honum. Eins
og allir sjá, þá getur þ,að að elta
borgarstjóra á eftir bæjarstjórn-
arfundum ekki haft nokkra þýð-
ingu tii þess að koma atvinnti-
bótamálinu á veg, og er hér ein-
göngu um strákskap að ræða,
sem getur orðiið tl þess að spilia
fyrir samtökum verkálýðsdns, þvi
þetta og slíkt er verkamönnuim
kent um, þó kommúmistar fremiji,
og getur orðiið til þess að snúa,
samúðinni á borgarstjóra, en frá
okkur. Ég hefi talað við marga
verkamenn, sem hafa óbeát á
svona strákskap, og kunnugt er,
|að í fyrra eyðálögðu þessit ung-
lingar, er nefna sig kommúnteta,
allar atvinnubætur með bægsla-
gangi’ sínuin, og þarf ekki að efa
að þeir hafa fullan vilja á að
gera það aftuír í ár, en það mega
þeir ekki komast upp með.
Verkamaður.
Ódýrt rit.
„Hiín'; heitÉr ársrit „Sambands
norðlenkra kvenna" og mun pað
vera ódýrasta ritið, sem kemur
út á landánu. Það kostar ekki
nema eina krónu, en1 er 128 bls.
í stóru tímaritsbroti, og segir rit-
stjórinn (Halldóra Bjarniadóttir),
að það sé miest að þakka skilvísj
og dugnaði hinna mörgu kvenna
út um land alt, sem séu útsiölíu-
menn ritsiins, að verðið á þvi hafi
getað haldist svona lágt.
Efni þessa síðasta árgangs, sem
er sá fimtándii, er mjög fjöl-
breytilegt; Kvæði, skýrslur frá fé-
lögum, fjiöldi greina um heil-
brdgðiismál, heimilisiðnaðarmál og
húsmæðrafræðslu, svo bara sé
nefnt sumt af því, sem í rititau
stendur, þar eð ógerningur er að
nefna það alt. Það er óhætt að
segja, að fá rit séu fjölbreyttaril,
og mun hvorki sá karl né kona
að ekki finni. í því lesmál, sem
sé, þeim krónuvirði að lesia.
Mjög fróðleg þótti mér grein
Sveins Björnssonar siendiherra
um ferðir íslenzkra stúlkna til út-
landa. Ræður hann eiindregið
stúlkum frá því að fara til út-
landa til náms, nema þær hafi
fé til þess að greiða fyrir sig
meðan á náminu stendur.
Margt er fleira í grein hans,
sem bæði karlar og konur, er til
útlanda ætla, ættu að kynna sér.
Smágrein eftir Einar frá Leirá,
spunavélasmið, isem á heiima á
Njarðargötu 33 hér í Reykjavik,
vakti sérstakiega eftirtekt mína.
Segir, hann að eftirspurn éftir
spunavélum hafi minkað mdikið.
Telur hann, að spunavéiarnar eigi
að reka með vélaafli, steiinolíu-
mótor, er kostar 200 kr., eða raf-
magnsmótor, er kostar 130 kr.
(hvort tveggja 1 hestafls). Get-
ur hann þess jafnframt, að spuna-
vélarnar skili þriðjungs til helm-
ingi (50—100o/o) meiri vinnu vél-
knúðar en handsnúnar, enda geti
kvenmaður eða unglingur spuninið
þegar vélaafMð er notað, en ann-
ars er það fullkomið karlmanns-
verk.
Um reyrða hálfsokka úr ein-
girni ritar Sólveig Röignvaldsdótt-
ir í Fífilgerði (víst systir hins
velkunna garðyrkjufrömuðar Jóns
Rögnvaldssonar). Segir hun frá,
hvernig hún býr til sokka þessa,
sem þykja mjög faliegir og eru
ekki ólíkir að áferð útiendum
sokkum. Virðist eins og hér sé
um dálitla skímu í hinu mikla
myrkri íslenzks beimiilisiðnaðar að
ræða.
Þó margar fleiri af greinum
ritsins verðskuldi að þeirra sé
getið, ætla ég að eins að mánn-
ast á eina, sem er: „Hvernig á
eldhúsið að vera?“ Ég hefi að
sönnu nokkra reynslu í því að
búa til te, kaffi, kókó og í því að
sjóða hafragraut, saltan og nýjan
fisk og kartöflur, en ég hefi ekkil
komist svo vel inn í eldbúsverk-
in, að ég geti nokkuð dæmt uni’
það, hvernig eldhúsið eigi að
vera, og get því engan dóm lagt
á tililögur greinarhöfundar. En
ég varð beinlíniis hrifinn af að
sjá, að kvenfólkið væri farið að
hugsa um að til væru bæði vond
og góð gerð af eldhúsum, og
að til myndu vera einhverjar
meginreglur um gerð þeirra, er
bezt myndi að fara eftir. Eld-
húsið er vinnustofa mörg þúsund
kvenna, svo það er stórlega mild'ð ■
•atriði í þjóðarbúskapnum að eld-
húsin séu þannig, að umstangið’
þar þurfi ekki að vera meira en
nauðsyn krefur.
/ Karl.
Frá sjómoimunQin.
FB. 14. dez. Fárnir til Englands,
Vellíðan allra. Beztu kveðjur.
Skipverjar á „Draiipni“.
Ný stjérn í Japan.
Frá Tokiio á Japan var símað
í gær: Sá heitir Inukai, er hefir.
myndað stjórn. Er hann bæði for-
sætis- og utanrikismáia-ráðherra
Takahasi er fjármálaráðherra. —
Yosisawa, fulltrúa Japan i Genf,
kvað hafa verið boðin utanrikis--
málaráðherrastaðan.
Um daginn og veginn
Dánarfregn.
Jón Snorri Jönsson járnsmiður,
Bjargarstíg 17, andaðist í gær
eftir rúmlega 8 ára Legu, 74 ára.
að aldrii. Eftir iifir ekkja lians ogj
10 uppkomiin börn. Eitt þeirra er
Björn, formaður Hins ísitenzka.
prentarafélags.
Umdæmissfúka Suðurlands
hélt þing í gær í Hafnarfirði-.
Fulltrúar voru 72, flestallir úr
Reykjavík og Hafnarfirði. Felix
Guðmundsson var kosinn Um-
dæmis-æðstitemplar.
Skemtileg mynd.
Mjög. skemtiíleg mynd er nú.
sýnd í Nýja Bíó. Hún heitiir
„Hennar hátign fyrirskipar." og er
einmitt sú tegund þýzkra mynda,
sem Reykvíkingar halda upp á.