Morgunblaðið - 14.08.1985, Side 3

MORGUNBLADIÐ, MIÐVIKUDAGUR 14. ÁGÚST 1985
B 3
vöfðu verk sín í mjúk efni á líkan
hátt og indíánar Suður-Ameríku
og frumbyggjar Ástralíu gerðu við
hluti sem höfðu trúarlegt tákn-
gildi-
Innpökkun Christos
og tissue-pappír
Dadaistarnir og súrrealistarnir
höfðu báðir notað mjúk efni, sem
nokkurs konar skírskotun án þess
að það hefði bein áhrif á sjálft
formið. Verkin „Til heiðurs
Rauschenberg" eftir Spoerri og
„Rúmið" eftir Rausshenberg lutu
sömu lögmálum og það sama má
segja um verk Cesars og Armans.
Hlutir sem af þessum sökum geta
ekki lengur þjónað tilgangi sínum
birtast hjá Oldenburg í Mjúku
skúlptúrunum og hjá Cristo í
„pökkum" hans. Forgenglar Crist-
os kunna þó að hafa verið Man
Ray með saumavél sina vafða í
umbúðir og bundna með snæri á
hjólbörur eða Ljóðrænir hlutir
Miros frá árinu 1936. Miro notaði
uppstoppuð dýr eins og Rausch-
enberg gerði á sjöunda áratugn-
um. Picasso notaði einnig óvenju-
leg efni. Á fjórða áratugnum not-
aði hann rætur, gras og spotta,
sem hann fann. Hann gerði brúður
úr tré og „tissue-pappír" og röð af
dýra- og mannahöfðum gerði hann
úr klipptum pappír 1943. Súrreal-
istarnir höfðu fundið efni, sem
átti eftir að breyta grundvallar-
hugmyndum okkar um hvað teld-
ist hæfa listaverki. Arftakar
þeirra á sjöunda áratugnum urðu
nýraunsæiskynslóðin og
popplistamennirnir. Báðir þessir
hópar umbreyttu hlutum sam-
kvæmt hugmyndum sínum og
urðu hugfangnir af þeim
raunveruleik er þá birtist.
Ritvél Oldenburgs
Fyrir rúmum tveimur áratugum
birtist svo verk þar sem segja má
I 1 að efni skapi nýjan formstíl, þegar
Joseph Beuys: Feitur stóll 1964, tréstóll með fitu. Claes Oldenburg sýnir „Mjúka rit-
vél“ árið 1963 og umbreytir hlut,
sem gerður var úr hörðu efni, í
mjúkt og sveigjanlegt form. Fimm
ár liðu áður en listagagnrýnendur
eða listsöguritarar viðurkenndu
slík verk sem skúlptúra. Með því
að svipta hlut sínum upprunalega
tilgangi hafði Oldenburg lokið því
sem súrrealistarnir höfðu byrjað
á, jafnframt því sem hann hafði
fundið upp nýja tegund skúlptúra.
Það er fyrir hans tilverknað að
hugmyndir okkar um að þrívíð
verk skuli vera úr steini, marm-
ara, tré eða bronsi hafa breyst.
Við teljum nú einnig til þeirra
verk gerð úr mjúkum og sveigjan-
legum efnum, burtséð frá hvaða
tækni er beitt við gerð þeirra og
þau eiga nú sinn sess í listasög-
unni.
Efniö er
tjáningarmiöill
Lífræn efni sem ekki halda
ákveðinni lögun hafa auk þess
táknræna merkingu í ætt við gald-
ur og höfðu til elstu trúariðkana
mannsins. Risastór verk Magda-
lenu Abakanowicz úr hampi höfða
með formlegri afstöðu sinni hvort
til annars, bæði til töfra og upp-
runa mannskepnunnar. Samskon-
ar tilhneiging er augljós í verkum
Jóseps Beuys. En hann hefur hvað
eftir annað gengið í berhögg við
hefðbundinn listskilning, með
gerðum sínum og með notkun efna
eins og ullarþófa og feitmetis.
Hann vill varpa ljósi á frumþarfir
lífsins í því augnamiði að við meg-
um aftur nálgast uppruna okkar,
sem mannlegar verur. Efnið sjálft
er orðið tjáningarmiðill þar sem
áður var aðeins samspil forma.
Áhorfandinn
er þátttakandi
Það er ljóst að þessi nýi tján-
ingarmiðill þarfnast virkari þátt-
töku áhorfandans og krefst þess
að hann beiti meira innsæi. Hið
margræða, sem tjáð er með notk-
un hinna nýju efna, nálægðin,
innihald og djúp merking, allt eru
þetta nýir þættir nútímalistar.
Hér má líka tilnefna tækni eins og
uppstoppuð efni sem notuð er af
Panamerenko og Evu Aeppli og
strigaskrokka Magdalenu Abak-
anowicz.
Tengsl manns
og náttúru
Þótt veggteppið sé forveri text-
ílskúlptúra verða þeir vart að-
greindir frá öðrum nútímaskúlp-
túrum. Þróunin var hliðstæð,
grundvölluð á þeirri hugmynd að
boðskapurinn fælist í því efni sem
notað var. Frumeindin er þrívíður
þráður. í hans stað koma svo önn-
ur efni úr jurtaríkinu, pappírs-
kvoða, reipi, viður og tágar. Líf-
ræn og forgengileg eru þessi efni
og gagngjör andstæða steina og
málma. Dadaistarnir vildu brúa
bilið milli lífs og listar og Olden-
burg ljáði hugsjónum þeirra bún-
ing. í verkum textillistafólks felst
ennfremur sú ósk að endurvekja
forn tengsl manns og náttúru.
Verkin höfða til goðsagna, töfra
og arfleifðar hinnar sameiginlegu
dulvitundar mannsins. Sé nánar
að gáð sést einnig greinilegt mót-
vægi „hins ytra“ og „hins innra“,
hvort sem um er að ræða rými,
spennu eða átök gagnstæðra
frumafla. Mótvægi þeirra er ef til
vill aðaleinkenni textílskúlptúra
auk þeirrar tjáningar sem felst i
efninu sjálfu.
Vefurinn
aftur á vegginn
Þótt Eriku Billeter verði tíðrætt
um textílskúlptúr var sýningin í
Lausanne fyrir tveimur árum
helguð þeirri tegund þráðarlistar,
sem krefst sérhannaðs rýmis til að
hún njóti sín og veggteppið lifir
einnig sínu góða lífi, enda verður
yfirskrift næstu sýningar í Sviss
„Vefurinn aftur á vegginn".
Hildur Hákonardóttir vefari
—
GLUGGATJÖLD SEM GLEDJA AUGAÐ
—

i é 1
é . "

- i
■V
Futura-gluggatjöldin eru
fíngerð og glæsileg. Vefnaðurinn
er af bestu gerð og litirnir
einkar aðlaðandi.
Við hjá Álafossi erum stolt
og ánægð; Futura-gluggatjöldin
og gólfteppin eru nútímaleg
gæðavara, sem fellur smekkvísu
og kröfuhörðu fólki í geð.
Futura-línan er hönnuð af
Guðrúnu Gunnarsdóttur.
Á
/Mossbúðin
VESTURGÖTU 2, SÍMI 22090 - 13404