Morgunblaðið - 14.08.1985, Qupperneq 8

8 B
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 14. ÁGÚST 1985
mmi\\
BIL AD BRÚA
LIST, LISTIÐNAÐUR, IDNHÖNNUN
Vörugæði eru eftirsóknarvert
markmið allra er framleiða iðn-
aðarvörur í dag. Gildir þá einu á
hvaða sviði framleiðslan er.
Þessu veldur aukin samkeppni á
stöðugt stækkandi og opnari markaðssvæð-
um, aukin menntun og upplýsingamiðlun er
stuðlar að almennari vöruþekkingu og með-
vitaðra vörumati en áður. Gæðahugtakið
eitt og sér hefur einnig öðlast meira umfang
en áður var. Nú er ekki lengur aðeins spurt
um slitþol og endingu hluta. Hagkvæmni
þeirra í notkun og viðhaldi hefur ekki síður
mikla þýðingu og enn einn þátturinn, hinn
fagurfræðilegi, hefur afgerandi áhrif á
markaðshæfni framleiðslunnar, lengd fram-
leiðsluskeiðs og söluferils. Líftími vörunnar
sem ákvarðast af samkeppnishæfni hennar
á markaðnum þarf að verða sem lengstur.
Það eru ekki síst þessi síðastnefndu atriði,
sem gera kunnáttusamlega og vandaða
hönnun eftirsóknarverða fyrir framleiðend-
ur og söluaðila á öllum sviðum iðnaðarfram-
leiðslunnar í dag. Hér eru engin ný sannindi
á ferð en að sama skapi aldrei of oft sögð.
Frá upphafi iðnbyltingarinnar, þegar vél-
ar leysa handiðnaðarmenn af hólmi, hafa
menn glímt við þá þraut að hemja vélarnar
undir vilja mannsins, gefa framleiðsluhlut-
um það form og þá gerð, sem hinn skapandi
mannshugur ákveður útfrá margþættum
forsendum efnis, tilgangs og tækni. Stöðug
tækniþróun gerir það að verkum að þessi
glíma er enn í dag jafn raunhæf og hún var
um miðbik 19. aldarinnar.
Það hefur ekki farið fram hjá neinum,
sem á annað borð leiðir hugann að þróun
lista á íslandi, að mikil gróska hefur undan-
farið átt sér stað á sviði textíllistar og þá
einkum er lýtur að hinu frjálsa tjáningar-
formi þessa miðils.
Ekki síst með tilkomu Norræna textíltri-
ennalsins hafa íslenskir 'istamenn vakið á
sér athygli á þessu sviði og engum blöðum er
um það að fletta að þá sem hæst ber má
hiklaust setja í úrvalsflokk textíllistamanna
í heiminum. Varla verður þessi merkjanlegi
árangur rakinn til eldri hefðar eða langrar
þróunar. Miklu fremur að íslenskir form-
listamenn hafa leitað víða fanga í menntun
sinni og verið óbundnir af eldri hefðum í
sjónmenntum, átt auðvelt með að nálgast
viðfangsefni og ný viðhorf með opnum huga.
Hinn sterki þjóðlegi tónn í verkum þeirra
verður fremur rakinn til náttúru landsins,
en eldri fyrirmynda.
Á sama tíma hefur verið gert stórt átak í
ullariðnaði landsins og markaðsfærslu á ull-
arvörum. Vörur unnar úr ull eru þannig í
dag með mikilvægari útflutningsgreinum.
Hér er um vandasama og viðkvæma fram-
leiðslugrein að ræða, sem öðru fremur
grundvallast á góðri hönnun.
Með þetta í huga verður sú spurning
áleitnari en ella hvort hér megi gera betur.
Hvort hinu skapandi afli hönnunarinnar
hafi verið búin þau skilyrði að þau mættu
nýtast þessari mikilvægu útflutningsgrein
sem best og þó miklu fremur má spyrja,
hvort hugsað sé til framtíðar í þessum efn-
um.
Vitað er að islenskir framleiðendur hafa í
einstöku tilfellum leitað til erlendra hönn-
uða um lausnir viðfangsefna. Um það er lít-
ið að segja. En leiði það til þess að íslenskir
hönnuðir komist þarmeð ekki í snertingu við
þau verkefni sem hér er um að ræða, er það
miður og horfir ekki til framfara á þessu
sviði.
Það er mikilvægt að íslensk fyrirtæki
þurfi ekki í framtíðinni að leita til útlend-
inga um hönnun framleiðslu sinnar. Ef
eitthvað vantar á að ísienskir hönnuðir geti
leyst þau verkefni sem um er að ræða, verð-
ur að skilgreina í hverju sá brestur er fólg-
inn og bæta úr, hvort sem um er að kenna
menntun eða starfsþjálfun hönnuðanna eða
viðhorfum framleiðenda. í þessu sambandi
má til gamans vitna í orð H.O. Gummerus,
sem var framkvæmdastjóri Finnska listiðn-
aðarfélagsins á árunum kringum 1950, þeg-
ar finnskur listiðnaður og iðnhönnun brut-
ust út úr skelinni og festu sig í sessi með
margháttuðum viðurkenningum á alþjóðleg-
um sýningum. Svar hans við þeirri spurn-
ingu, hvort finnskur iðnaður gæti vænst
sömu velgengni í framtíðinni og hingað til,
en hún var lögð fyrir hann í sambandi við
100 ára afmæli Finnska listiðnaðarfélagsins
1985, var, að svo framarlega sem Finnar
hönnuðu sjálfir sínar iðnaðarvörur og leit-
uðu ekki skapandi hugsunar fyrir finnskan
iðnað til annarra, væri framtíð finnsks iðn-
aðar, finnskrar hönnunar, tryggð.
í þessu felst líka að vissu leyti sá kjarni að
öll framleiðsla á upphaf sitt í hugsun,
HUGMYND, skilgreiningu þarfar.
Hér vakna vissulega margar spurningar,
t.d. um stöðu Myndlista- og handíðaskólans,
sem um langan tíma hefur verið megin
menntastofnun landsins á sviði sjónmennta.
Þar hefur verið unnið mikið starf, árangur
þess er blómlegt og athafnasamt myndlist-
arlíf, eða vildi einhver missa það úr þjóðfé-
lagsmyndinni.
En skólanum hafa samt aldrei verið sköp-
uð þau skilyrði að geta fullmótað sína
„framleiðslu" og hvað hlut hönnunarmennt-
unar varðar, þarf að taka mið af þörfum
íslensks iðnaðar, sem þar hefur orðið útund-
an.
Farið hefur fyrir að í bígerð séu breyt-
ingar á skipulagi og stöðu skólans. Það er
vissulega tímabært. Þó er ekki ljóst nema að
mjög takmörkuðu leyti í hverju þær kunni
að felast og verður það því ekki gert að
umfjöllunarefni hér. Áðeins skal undirstrik-
að og þeim tilmælum beint til þeirra, er um
þessi mál fjalla, að mikil nauðsyn er á að
opna þá umræðu og leita álits starfandi
hönnuða á hinum ýmsu sviðum ekki síður en
þess hluta framleiðsluiðnaðarins, sem er
háður þjónustu hönnuða. Þessa umræðu má
ekki loka af að baki „Klausturveggja kerfis-
ins“. Ef einhver þáttur menntunar er háður
því að vera í snertingu við æðaslög lífsins, er
það menntun hönnuðarins, hvaða forskeyti
sem menn síðan velja honum. En hér eins og
á er bent í upphafi þessara orða eru það
gæðin sem öllu máli skipta, sé til lengri tíma
litið.