Morgunblaðið - 13.12.1985, Síða 11

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR13. DESEMBER1985
B 11
MEGRUN
Einhverjum kann aö
þykja þaö fullmikiö aö
fjalla um megrunar-
leiöir í þann mund sem
„hátíð kræsinganna",
eins og réttilega má
kalla jólin, gengur í
garö. Hvaö um þaö, þankagangur
í þá veru aö fækka leiöigjörnum
aukakílóum og bæta sitt líkamlega
og ekki síst andlega ástand á ekki
aö vera árstíðaþundinn - og þaö
er svo sem ekki veriö aö mælast
til að menn svelti sig yfir hátíðarn-
ar. Leiöir til megrunar eru margar
og sjálfsagt ámóta misfærar, en
hér fjöllum viö um svonefndan
T-kúr eöa T-áætlun. „T-ið“ stendur
fyrir trefjar, en þaö eru einmitt
fæðutrefjar sem kúrinn byggir á
og þaö í framhaldi af rannsóknum
Konunglega breska læknaráðsins,
The Royal College of Physicians á
neyslu fæöutrefja. Áriö 1982 setti
breski næringarfræðingurinn Au-
drey Eyton þennan matarkúr sam-
an og gaf út á bók. Líklegast hafa
margir fundiö þörf fyrir átaki i
baráttunni viö aukakílóin, því bókin
seldist í milljónum eintaka bæöi á
ensku og erlendum tungum og var
reyndar þýdd á íslensku af Álfheiöi
Kjartansdóttur og gefin út 1984. í
þá bók vitnum viö m.a. hér.
Fæðutrefjar fást úr jurtafæðu,
gagnstætt dýrafæöu. Þaö þýöir aö
fæðutrefjar finnast í öllu kornmeti,
ávöxtum og grænmeti, þá helst i
hýöinu, í mismunandi miklu magni
þó. Lauslega má skilgreina fæöu-
trefjar sem frumuveggjaefni
plantna, eöa sem þaö kolvetni í
jurtafæðu sem ekki meltist.
Aukiö magn ómeltan-
legra hitaeininga
„Líkur benda til aö mataræöi
meö sykri og sterkju í náttúrulegu
trefjaríku formi geti hjálpaö til aö
draga úr offitu. Á þann hátt veitir
minni neysla orkuríkra efna meiri
saöningu og þar viö bætist aö
hlutfall þeirrar orku sem ekki nýtist
eykst og skilst út meö hægöum."
Svo segir í inngangi bókar Ey-
ton, þar sem vitnað er til skýrslu
læknaráösins. i framhaldi af því
dregur höfundur þá ályktun aö sé
fariö eftir T-kúrnum þykji megrunin
þægileg þar sem matarskammtur-
inn veröi lystugur og metti betur
en annaö megrunarfæði; aö viö-
komandi léttist fyrr því meira magn
þeirra hitaeininga sem neytt er
meltist ekki og aö viökomandi njóti
aukinnar heilsubótar samfara
neyslu fæöutrefja.
Einhverjum kann aö þykja ólík-
legt aö lýsa trefjaríku fæöi sem
„lystugu", sér kannski í huganum
fremur mynd af klíði eða ámóta
lystugum trefjagjafa. Máliö er hins
vegar aö til mjög trefjaríkrar fæöu
teljast t.d. bakaöar kartöflur, gróf
brauð og bakaöar baunir - fæöu-
tegundir sem flest okkar boröum,
boröum kannski bara ekki nægjan-
lega mikiö af.
Trefjaríkar hita-
einingar og aörar
hitaeiningar
En þó trefjar séu málið, þá skyldi
enginn ætla aö viö neyslu þeirra
skipti þáttur hitaeininga minna
máli en annars. Litla reiknisdæmiö
um hitaeiningarnar, sem allir þeir
sem hafa lagt megrun fyrir sig
ættu aö þekkja, er í fullu gildi. Og
hver er þá munurinn á hvort þær
hitaeiningar koma úr trefjaríkri
fæöu eöa annarri? Lítum á dæmi
frá höfundinum um meöalháa
heimavinnandi konu sem brennir
Grömm \
a/trejjurr
(skammi
Raunh*ju'
etnstaktmgs
skammtur
Trefiar
224 'ao;
eöatstórskát
leöalstór skM
reðalstórskál
140 f>
3«. umþaöbtl
K 3 fíkjur
ll2g
baunir
[Bakaðar
■ tómatsósu
þran muesW
feranbuds
Klt Bran
Kurrkaðar ftrænar
■ bauntr (processe
■burrkaöarfíkjur
Isoönarapríkósur
■NÝÍareöafrosnar
■ bauntrlertur)
sveskjur
U2ft
ll2g °
112 6 %
1126 °
70 6'lvær
meöatsnetöar
42 n^eoai-
mor^unveröarskál
28 6
1126
meöalskammtur
tlíchtmconcarne
“Ksrs
rssssas
iSoönar
lliindber
iBrómber
■ Branbrai
Nýrnabauntr.
hurrkaöar
purrkaöar gr*nar
1 ósoönar
lNýrnabaunir.
I utöursoönar
I burrkaöar
| aprikósur
lnálfbauntr
fylla munninn um leiö og munnfyllin
á undan leggur af staö miður
kokið.
Þegar matur er kominn í munn
tekur fimm mínútur eða svo, aö
finna fyrir áhrifum af því aö matur-
inn seöji hungur. Sé snætt meö
hraöi og lítiö tuggiö er Ijóst aö
gifurlegt magn af mat má setja
ofan í sig áöur en líkaminn sendir
frá sér skilaboö um saöningu.
Hvaö þetta varðar bendir Eyton á
kosti trefjaríkrar fæöu, því hún er
oftast þannig úr garöi gerö aö
talsvert þarf aö tyggja. „Anægjan
af aö matast byggist einkum á
bragöskyninu," segir Eyton. „í
trefjaríkri fæöu viröast bragöefnin
ósnert innan frumuveggjanna, sem
ekki hafa veriö fjarlægöir viö
hrcinsun. Þess vegna kemur bragö
um 2000 hitaeiningum á dag, er
6—7 kílóum of þung og vill léttast
sem því samsvarar;
„Ef hún væri sett á megrunar-
fæði sem innihéldi 1.500 hitaein-
ingar á dag, þá vantaöi hana 500
hitaeiningar upp á þaö sem hún
þarf á aö halda og þær yröi hún
aö taka af fitubirgöum líkamans.
Þaö hefur verið vísindalega áætlaö
aö pund af eigin líkamsfitu geymi
svo sem 3.500 hitaeiningar. Þannig
ætti hún aö geta losnað viö hálft
kíló af umframfitu á viku.
Væri kúrinn strangari og dags-
fæðiö gæfi aöeins 1000 hitaeining-
ar þá yröi konan aö ganga á fitu-
foröann um 500 hitaeiningar til
viðbótar á dag. Og því mætti gera
ráð fyrir aö hún léttist um kíló á
viku.“ Um þátt trefja í þessu dæmi
segir Eyton m.a.: „Þaö er staö-
reynd aö fólk sem nærist á trefja-
ríku fæöi skilur út meira af ónýttum
orkuefnum í hægöunum. i ýmsum
tilraunum hafa sérfraaðingar lagt
fyrir sig aö kanna innihald saursins
hjá fólki sem næröist á trefjaríku
fæöi og komist aö raun um aö
hitaeiningarnar í úrganginum eru
mun fleiri en í úrgangi frá þeim sem
nærast á venjulegri vestrænni
fæöu sem byggist aö miklu leyti
upp á hreinsuöum kolvetnum - eöa
reyndar hvaöa annari fæöu sem
er. Rannsóknir hafa leitt í Ijós aö
hitaeiningamagn í saurnum eykst
um næstum 10 af hundraöi þegar
fólk snýr sér aö trefjaríkri fæöu.
Þaö gefur augaleiö aö þær hita-
einingar sem fara niður um klósett-
iö nýtast iíkamanum ekki . . .
sem táknar þaö aö líkaminn verður
aö ganga á eigin fituforöa til aö
bæta upp tapiö. Af þessu leiöir aö
trefjarík fæöa sem gefur 1000 hita-
einingar eykur þyngdartapiö hraö-
ar en venjulegur matarkúr sem
gefur 1000 hitaeiningar.“
Breytt mataræði -
breyttar matarvenjur
En þaö er ekki meö öllu nóg aö
breyta mataræöinu og byrja aö
neyta trefja. Neyslumáti og matar-
venjur veröa að breytast samfara
því, eins og Eyton bendir á í bók-
inni þar sem hún segir: „í fyrsta
lagi boröaöu hægar. Fljótt á litið
virðist þaö ef til vill ekki mikilvægt
atriöi, en í raun er þaö mjög þýö-
ingarmikill þáttur í megruninni.
Áthraöinn hefur ekki einungis áhrif
á hve mikiö þú vilt boröa heldur -
og þaö er furöulegra - hefur hann
líka áhrif á þaö hve langur tími líöur
áöur en þig langar í mat á nýjan
leik. Nýleg og mjög þyöingarmikil
vísindatilraun hefur sýnt aö þegar
fólk gleypir í sig máltíö meö miklum
hraöa, þá veröur þaö fyrr hungraö
aftur en þegar þaö boröar ná-
kvæmlega sams konar máltíö
hægt og rólega. Enn er ekki full-
komlega Ijóst hvers vegna þessu
er þannig háttaö en almenn reynsla
styöur þetta," segir Eyton og bend-
ir enfremur á aö feitt fólk snæöi
gjarnan hratt og linnulaust. Á
meöan ein munfylli er tuggin sé
sú næsta komin á gaffalinn og á
leiöinni upp í munn - til taks aö
Samkvæmt T-kúrnum þykir
ráðlegt aö neyta á bilinu 30—50
grömm af faeðutrefjum á dag.
Fæðutref jar fást úr jurtafæöu, þ.e.
kornmeti, ávöxtum og grœnmeti,
en í mismunandi magni þó. Hér
birtum viö nokkur dæmi um
tref jaríkar fæöutegundir og eru
þau fengin úr bök Audrey Eyton,
T-kúrinn.
óhreinsaös kornmetis ekki full-
komlega til skila nema þaö sé
tuggiö. Ef til vill er þaö vegna þess
aö trefjarík fæöa er ósjálfrátt tugg-
in vandlegar en trefjasnauö."
Ríflegt vökvamagn
Hvaö varöar vökva þá er til þess
ætlast í T-kúrnum aö ríflegs magns
hitaeiningasnauöra drykkja sé
neytt og er þar einn drykkur
skyldubundinn. Undanrenna, sem
m.a. er mælst til aö nota meö
svokölluöum „trefjafylli", sem er
blanda trefjarikra efna sem neyta
á á hverjum degi, m.a. í morgun-
verö. i bókinni er uppskrift aö
B!