Morgunblaðið - 13.02.1987, Blaðsíða 13

C 13
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 13. FEBRÚAR 1987
Hagstofuna og Fasteignamat
ríkisins. Lilja sagði að vegna
hættu á samþættingu upplýs-
inga um einstaklinga, sem
bönnuð er með lögum, þyrfti að
gæta mikils öryggis þegar veitt-
ur er aðgangur að tölvubankan-
um.
Tölvan breytir ekki
eöii vinnunnar
Lilja sagðist ekki draga í efa
að tölvutæknin væri raunveru-
lega að breyta því hvernig unnið
væri með upplýsingar, en bjóst
við að þróunin yrði hægari og
síður byltingarkennd en sumir
hafa spáð. „Nútíma upplýsinga-
tækni opnar gífurlega vítt svið
og getur valdið miklum breyting-
um á þjóðfélaginu. í starfi mínu
finn ég það að fólk hefur mikinn
áhuga á að kynnast möguleikun-
um og spyr mikið um hvernig
það geti nýtt sér tæknina. ís-
lendingar eru í eðli sínu forvitnir
og fljótir að tileinka sér nýja
hluti.
Tölvan breytir samt sem áður
ekki eðli vinnunar — þótt hún
kunni að breyta því hvernig við
berum okkur að. Það er enginn
grundvallarmunur á því að leita
í tölvubanka eða fara á bóka-
safn, sitja ráðstefnu á tölvuþingi
eða taka upp símann og spyrja
spurninga. Almenningur hefur
alltaf haft aðgang að gífurlegu
magni af upplýsingum með ein-
um eða öðrum hætti. Fólk hefur
bara ekki nálgast þær, eða
kunnað að nýta sér þær í dag-
legu lífi. Þetta er smám saman
að breytast og þá færir fólk sig
upp á skaftið," sagði Lilja.
Fjöldi notenda rótt-
lætir ekki fjðrfestingar
Hún sagði að SKÝRR hefði
látið gera hagkvæmnisathugan-
ir á þjónustu með tölvugögn og
ýmsar hugmyndir væru uppi um
að víkka starfssvið gagnabank-
ans. Það væri hinsvegar dýrt að
færa gögn af prentuðu máli í
tölvuna. Enn sem komið er væri
fjöldi notenda lítill og þyrfti að
liggja fyrir að hann réttlætti stór-
ar fjárfestingar í nýjum gagna-
söfnum, hugbúnaði og vélum.
Ákveðinn vítahringur virðist
hafa orðið til hér á landi sem
sennilega á rót sína að rekja til
þess að við tölum harla fágætt
tungumál. Búnaður sem þarf til
að gerast róttækur í upplýsinga-
byltingunni hefur verið dýr og á
meðan aðgangur að upplýsing-
um er takmarkaður og þær ekki
gagnlegar fæst lítið fyrir pening-
ana.
Gagnabanki háskólans
unninn af nemendum
Jón Erlendsson bendir á að
hér muni eitt leiða af öðru: Um
leið og aðgangur að upplýsing-
um verður greiðari muni notkun-
in verða útbreiddari. Til þess
þarf fyrst og fremst að safna
hagnýtum upplýsingum og gera
þær aðgengilegar. Jón hefur um
nokkurt skeið unnið að „hernað-
aráætlun" sem hefur þetta
markmið. Takist hún verður af-
raksturinn stærsti íslenski
gagnabankinn og raunar sá eini
sinnar tegundar í heiminum.
„Hér við háskólann er sífellt
verið að safna, vinna með og
miðla þekkingu. Þessa vinnu
má hagnýta á þann hátt að stúd-
entar og kennarar leggi vinnu
saman að gerð gagnasafns í
sinni námsgrein úr fyrirlestrum,
glósum og fleira. Fyrir það munu
þeir hljóta umbun, enda mun
þessi vinna með tíð og tíma
verða samþætt náminu," sagði
Jón.
„Við getum hugsað okkur
gagnasafnið sem fjölmargar
bækur sem skipt er niður í
marga kafla. Yfir hverri bók situr
ritnefnd sem ákveður hvernig
hún er samansett og jafnframt
er hverjum kafla ritstýrt af hópi
sérfróðra manna innan háskól-
ans. Nemendur og kennarar
munu síðan vinna síðurnar í
hverjum kafla og við val á efni
í bókina verður þess gætt að
sú vitneskja er í hana fer sé ný
af nálinni og geti orðið að
gagni."
Þróun bankans
í hverri námsgrein verður
þannig til yfirlit yfir glósur, hand-
bækur og hjálpargögn. Einnig
munu þessir starfshópar vinna
slíkar bækur fyrir almenning og
atvinnulifið. Jón hugsar sér að
bækurnar verði prentaðar í
ódýrri útgáfu. Hver sá sem flett-
ir upp í bók í leit að upplýsingum
geti síðan nálgast meiri vitn-
eskju með því að fá „síðurnar",
annaðhvort á pappír eða gegn-
um tölvusamband. Bækurnar
verða í sífelldri þróun, og á
hverju ári fjölgar síðunum um
leið og efnisyfirlitið stækkar.
Sem dæmi um samsetningu
gagnabankans nefndi Jón að í
kafla um húsbyggingar gætu
nemar í byggingarverkfræði
safnað upplýsingum um rann-
sóknir og vörur í byggingariðn-
aði. Hver sem stæði í
húsbyggingum gæti flett upp í
bókinni og séð í efnisyfirlitinu
hvaða fróðleik væri þar að finna
um þetta efni. Ef hann þyrfti
meiri vitneskju myndi háskólinn
láta i té síðurnar í bókinni jafn-
framt ítarlegri heimildaskrá sem
vísaði til gagna í öðrum ritum
og gagnasöfnum. Þetta litla
dæmi mætti heimfæra á annað
efni bókarinnar.
Breytingar á skóla-
kerfinu nauðsynlegar
„Margir hnjóta um þá hug-
mynd mína að láta nemendur
vinna þetta verkefni og sumir
ganga svo langt að segja að
þeir hafi ekki kunnáttu til verks-
ins. Auk þess verði enginn
gagnabanki áreiðanlegur sem
unninn er af ungu og óreyndu
fólki. Með því eru hinir sömu að
lýsa vantrausti á menntakerfið.
Eg hafna þeirri fullyrðingu að
nemendur við þennan skóla geti
ekki hugsað rökrétt og sett fram
upplýsingar á skýran hátt. Auð-
vitað verður því efni sem
nemendur leggja til ritstýrt.
Gera má ráð fyrir að aðeins hluti
af efni verði nýtanlegur," sagði
Jón.
„Mín skoðun er að grundvall-
arbreytingar á kennsluháttum í
háskólanum og á framhalds-
skólastigi séu nauðsynlegar,
eigi menntunin að nýtast við
störf í þjóðfélaginu. Við þurfum
að efla fræðslu um upplýsinga-
mál allt frá fyrstu bekkjum
framhaldsskóla, því rétt vinnu-
brögð flýta fyrir þroska og
sjálfstæði í námi."
Upplýsingatækni lítt út-
breidd í skólakerfinu
Af þessum orðum Jóns er
Ijóst að upplýsingatækninni er
lítill gaumur gefinn í skólakerfinu
enn sem komið er. Hana er að
finna á námsskrá eins fram-
haldsskóla, Verzlunarskóla
íslands við Efstaleiti, þar sem
tölvufræði er jafnframt skyldu-
námsgrein.
Heimaverkefnin
nú á djsklingum
Baldur Sveinsson tölvukenn-
ari hefur áratugar reynslu í
notkun hennar í skólastarfi: „Við
byrjum á því að reka tölvu-
hræðsluna úr fólki nógu
snemma og eftir það eru krakk-
arnir nær óstöðvandi. Fyrir þeim
er tölvan einfaldlega tæki sem
hægt er að hagnýta við leik og
störf. Þau komast fljótt upp á
bragðið við að nota hana í öðr-
um námsgreinum og það er
algeng sjón að sjá nemendur á
göngunum með skífur [diskl-
inga, innsk. blaðamanns) sem
hafa að geyma heimaverkefnin
og ritgerðir."
Baldur sagði að greina mætti
kynslóðaskipti í notkun hinnar
nýju tækni. Nemendur i öld-
ungadeild virtust margir haldnir
tölvuhræðslu. Þeir væru smeyk-
ir um að eyðileggja tækið með
því að gefa rangar skipanir, rag-
ir við að prófa sig áfram og
feimnir við að spyrja ráða yrðu
þeim á mistök. Með tíð og tíma
hyrfi þessi hræðsla. Mikill mun-
ur væri á hugsunarhætti unga
fólksins er liti á tölvurnar sem
sjálfsagða hluti.
Raunhæf verkefni og
hvatt tii tilrauna
Kennsla í upplýsingatækni
hófst síðastliðið haust og hefur
Steinunn Stefánsdóttir bóka-
safnsfræðingur safnað náms-
gögnum og kennt hana.
„Fyrirmyndir mínar voru fáar svo
ég þurfti að útbúa námsefnið frá
grunni. Námið tekur heilan vetur
og við förum í alla þætti gagna-
söfnunar, flokkun, skráningu og
varðveislu, og tengjum þetta
námstækni almennt. Einnig
heimsækjum við söfn, tölvufyrir-
tæki og kynnt er notkun tölvu
við að komast í samband við
gagnabanka. Ég leitast við að
leggja raunhæf verkefni fyrir
nemendurna, til dæmis söfnuðu
þeir öllum fréttum af leiðtoga-
fundinum í október, gerðu
efnisyfirlit, skráðu og varðveittu
gögnin."
Geislaplatan opnar
ótrúlega möguleika
Steinunn sagöi að það hefði
orðið náminu lyftistöng þegar
skólinn keypti alfræðiorðabók á
qeislaplötu sem nú er opin öllum
á skólabókasafninu. Þar er les-
ari fyrir geislaplötur tengdur
tölvu og allir í heimildaleit geta
skoðað bókina og látið tölvuna
gefa sér upplýsingar. „Með
þessum hætti geta þau sann-
reynt möguleika tækninnar og
þá vaknar áhuginn fyrir því að
reyna eitthvað meira," sagði
Steinunn.
„Alfræðiorðabókin sýnir að á
næstunni geta opnast ótrúlegir
möguleikar á þessu sviði.
Geislaplatan hefur að geyma
allan texta einnar af stóru al-
fræðiorðabókunum, Grolliers
Encyclopædia. Þó er aðeins
fimmti hluti piötunnar notaður
undir upplýsingar."
Enginn fer með tölvu
upp í rúm á kvöldin
Steinunn sagði að í starfi sínu
fyndi hún að bókasöfn hefðu ■
vaxandi meðbyr. Meiri áhersla
væri lögð á uppbyggingu safna
og þrýstingur á að veita fé til
eflingar þeirra. „Bókin mun
aldrei líða undir lok. Hún er ein-
faldlega handhægasta og
þrautreyndasta leiðin til að
miðla upplýsingum. Það fer eng-
inn með tölvu upp í rúm á
kvöldin. Þessir ólíku miðlar geta
hæglega stutt hver annan,"
sagði Steinunn.
Tölvan rekin á gat
Baldur og Steinunn höfðuðu
nú til forvitni blaðamanns og
fengu honum sæti við tölvuskjá
í hjarta bókasafnsins. Eftir nám-
skeið sem stóð yfir í eina mínútu
var undirritaður byrjaður að
„fletta" í alfraeðiorðabókinni af
hjartans lyst. Á augabragði brá
tölvan á skjá upplýsingum um
jafn ólík efni og Halldór Lax-
ness, skammtasviösfræði,
Winston Churchill og sögu
Milanoborgar. Það var auðvelt
að gleyma sér við lestur þessar-
ar bókar.
En við spurningunum sem
varpað hefur verið fram í þess-
ari grein um upplýsingabylting-
una átti tölvan engin svör. Orðið
sjálft var ekki til í safni hennar.
Og það er kannski lýsandi dæm;
um þróun á þessu sviði að
tölvuvædd alfræðiorðabókin
reyndist ekki geyma neinn fróð-
leik um tölvuvæddar alfræði-
orðabækur.
Grein: Benedikt Stefánsson
1 peli þurrt hvítvín, helst Riesling
salt
drekakrydd (estragon, tarragon)
1 peli rjómi
Kjötinu er velt upp úr hveitinu og
steikt í smjöri, smáhluti í senn þar til
allt er steikt. Gæta þarf þess að smjör-
ið hitni ekki um of því þá brennur það
og verður óætt. Við og við er notaða
smjörinu hellt burt og nýtt sett á pönn-
una svo ekki verði of mikið smjör í
matnum og ekki of heitt.
Síðustu kjötstrimlarnir eru teknir af
pönnunni og hvítvíninu hellt á hana og
látið sjóða niöur nokkur augnablik. Þá
er allt hvítvinið sett á pönnuna, það
saltað og kryddað ríkulega með dreka-
kryddi og rjómanum hellt yfir. Látið
krauma í 20 mínútur.
Borið fram með spátzle.
SPÁTZLE
500 gr hveiti
2 tsk. salt
8 egg
Hrært í hrærivél. Má ekki vera þunnt
heldur seigfljótandi.
Vatn er soðið stórum potti, saltað
með grófu salti. Þegar það sýður er
hitinn lækkaður lítillega svo að rétt
kraumi í vatninu. Þá er i/s hluti deigsins
settur á bleytt bretti, stór hnífur eða
langur spaði mundaður og deigið látið
drjúpa af brettinu í pottinn. Skerið deig-
ið af við brettisbrúnina jafn skjótt og
það fellur fram af henni.
Núðlurnar eiga ekki að sjóða, þá
bólgna þær. Þær eru veiddar upp úr
með gataspaða, kældar í sigti undir
krananum og geymdar. Þannig er hald-
ið áfram uns deigið er allt orðið að
spatzle. Þegar það skal snætt er það
Kakan er bökuð við 200 gráður á
Celsius í 20—30 mínútur.
Borið fram með þeyttum rjóma.
KÍNVERSKT SVÍNAKJÖT
FYRIR FJÓRA
400 gr svínakjöt
3 gulrætur
4 stórir sveppir
1 laukur
300 gr grænar baunir — frosnar, ekki
úr dós
1 paprika
100 — 150 gr valhnetur eða möndlur
Kryddlögur:
2 msk. sojasósa
3 msk. pilsner, sérrí eða hvítvin
smásykur
smásalt
rauður pipar eftir smekk
Kjötið er skorið i litla teninga, eins
og fjórðung úr gullash-bita, og látið
liggja i kryddleginum á meðan græn-
metið er skorið.
Skerið grænmetið smátt, ristið val-
hneturnar eða möndlurnar.
Þvínæst er kjötið steikt í örskamma
stund á pönnu eða í þungum potti.
Notið litla olíu og gætið þess að kjötið
verði ekki þurrt. Setjið kjötið í skál og
geymið. Nú er grænmetið sett út í olí-
una, fyrst laukurinn þartil hann brúnast,
næst gulræturnar, síðan grænu baun-
irnar, sveppirnir, paprikan og hneturnar
eitt af öðru. Kjötið er svo sett saman
við og öllu blandað saman. Hrærið kjöt-
soð og 1 msk. af hveiti saman við. Þegar
kjötið er orðið brúnt að smekk er réttur-
inn tilbúinn.
Borið fram með soðnum hrísgrjónum.
BS
hitað upp í skömmtum í smjöri á pönnu
og saltað lítillega.
TARTE AUX POMMES A
L'ALSACIENNE
225 gr hveiti
75 gr kalt smjörlíki
1 msk. sykur
1/4 tsk. salt
3/4 dl vatn
Deigið hnoðað í kúlu og geymt í kæli
í klukkustund.
8 epli, helst súr
safi úr 1/2 sítrónu
1/2 dl sykur
1 tsk. kanill
4 epli eru flysjuð og brytjuð niður í
pott. Sítrónan kreist út á, sykrinum
bætt í og látiö krauma í hálftíma. Þá
eru eplin kramin í mauk.
Hin eplin eru flysjuö, skorin i tvennt
og kjarnanum náð úr. Þá eru skorin í
fremur þunnar sneiðar.
Deigið er flatt út og sett innan í
kringlótt kökumót með börmum, pikkað,
maukið sett í og eplasneiðum raðað í
hringi ofan á maukið. Kanillinn er bland-
aður smásykri og stráð yfir.