Morgunblaðið - 28.08.1987, Page 4

4 B
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 28. ÁGÚST 1987
Ballett er mjög víða dáð og virt listgrein. Úli í hinum stóra
heimi er samkeppnin mikil meðal dansara og margir leggja
allt í sölurnar til að ná sem lengst. I greininni sem hér fer
á eftir og fengin var að láni úr breska vikublaðinu
Observer, er fjallað á óvæginn hátt um atvinnuballett í
Bretlandi þar sem dansarar ofgera líkama og sál með
þrotlausum æfingum, lélegu mataræði og lyfjaneyslu.
Dæmin sem nefnd eru hér á eftir eru óhugnanleg en
dagsönn.
slíkt fólk er þó í miklum minni-
hluta. í flestum tilfellum er ákaf-
lega erfitt að samræma það að lifa
fullkomlega heilbrigðu líferni og
vera dansari.
Sumir dansarar lenda í erfiðleik-
um vegna ósamkvæmra ráðlegg-
inga og of mikillar lyfjaneyslu. Eg
hitti einu sinni ballettdansmær
sem höfðu verið gefnar pillur til
að auka oestrogen-magnið í blóð-
inu í þeim tilgangi að styrkja beinin
í líkamanum. Af pillugjöfinni stækk-
uðu brjóst stúlkunnar og urðu
ólöguleg og til að lagfæra það var
henni gefið lyf sem nefnist Danaz-
ol og minnkar oestrogen-magnið í
blóðinu. Af lyfjagjöfinni steyptist
stúlkan út í bólum en það er al-
geng aukaverkun. Þá var hún látin
taka inn fúkalyf sem nefnist
minocycline en það getur haft þau
áhrif á jafnvægisskynið að ballett-
dansari missir jafnvægið í snúning-
um. Það er ekkert vafamál að
dansarar og danskennarar þarfn-
ast nauðsynlega betri upplýsinga
og ráðlegginga um þessi mál,“
segir dr. Pearson.
Dr. Janet McArthur sérfræðing-
ur í líkamsæfingum við St. Bart-
holomew’s-spítalann í Lundúnum
segir að of strangar líkamsæfingar
geti ekki aðeins orðið til þess að
stöðva mánaðarlegar tíðir ballett-
dansmeyja heldur einnig valdið
tímabundinni ófrjósemi eða þar til
tíðir 15 ára gömul, nær tveimur
árum seinna en venjulegt getur
talist, og í beinum líkamans má
þegar greina áhrif of lítils oestrog-
en-magns í blóðinu. Við 24 ára
aldur, en það er meðalaldur þeirra
dansara sem umrædd rannsókn
náði yfir, eru möguleikarnir einn á
móti fjórum að hin dæmigerða
ballettdansmær só komin með
hryggskekkju og 60% líkur eru á
því að einhver bein líkamans hafi
brotnað.
Niðurstöður þessarar rann-
sóknar svo og fleiri rannsókna sem
gerðar hafa verið, vöktu lækna og
ballettdansara í Bretlandi til um-
hugsunar og hafa þeir nú tekið
höndum saman og stofnað samtök
undir vernd Landssamtaka um
dans og látbragö, til að rannsaka
mál þessi ofan í kjölinn. Dr. Rich-
ard Pearson sórfræðingur við tvo
þekkta spítala á Englandi og for-
maður samtakanna segir: „Sumt
fólk hefur svo þrautseigan líkama
að ekkert fær unnið á honum en
Ballettdansmær
sem vill ná langt
þarf að vera
óvenjulega
grönn og má ekki
vera of brjósta-
mikil. Þessir
eiginleikar geta
þó orsakað veik-
byggð bein, skakkan hrygg, ófrjó-
semi og ýmis meiðsl. Einnig getur
verið að ballettskólar velji stúlkur
með of sveigjanleg liðamót, því að
þó að þær geti gert ótrúlegustu
hluti, eiga þær frekar á hættu að
meiðast en aðrir dansarar.
Rannsókn sem gerð var og birt-
ist í breska tímaritinu „New
England Journal of Medicine" leið-
ir í Ijós að hin vægðarlausa
megrunarárátta dansara, þyngd-
artap og þrotlausar æfingar auka
hættu á hryggskekkju og bein-
brotum. Of miklar æfingar og
megrunarkúrar tefja fyrir kyn-
þroska og geta síðar meir stöðvað
tíðahringinn. Afleiðing þessa er að
magn kvenhormónsins oestrogen
minnkar í blóðinu og veldur bein-
þynningu og hryggskekkju, að því
er fram kemur í rannsókninni.
Dæmigerð ballettdansmær
byrjar að æfa bailett við níu ára
aldur. Algengt er að hún hafi fyrst
dansarinn hefur dregiö úr æfingum
og náð sinni eðlilegu líkamsþyngd.
„Það er sorgleg staðreynd að
þetta fólk sem við dáum sem full-
komna ímynd líkamlegrar fegurðar
skuli leiðast út í slíkan vítahring
beinbrota og hryggskekkju."
Ráðgefandi læknar við dans-
flokka mæta oft á tíðum andstöðu
stjórnenda flokkanna, sem telja þá
ofvernda dansarana. Dr. Barry
Grimaldi starfaði lengi sem læknir
við London Festival-dansflokkinn
en var rekinn fyrir um tveimur
árum eftir að hafa lýst yfir óánægju
sinni með líkamlega og andlega
meðferð dansaranna í flokknum.
„Stjórnendur ballettflokka eru
tortryggnir í garð lækna því þeir
halda að við séum sífeilt að reyna
að hlífa dönsurunum um of. Þetta
er auðvitað mikill misskilningur,
okkar markmið er að sjá til þess
að dansararnir sóu í góðu líkam-
legu og andlegu ástandi svo að
þeir geti náð góðum árangri. Dans-
inn er hroöalega vanrækt starfs-
grein. Aðalvandamálið eru meiösli
af völdum vannæringar, sérstak-
lega meðal stúlkna." Sem dæmi
nefndi Grimaldi ballettdansmær
við London Festival-dansflokkinn
sem var komin niður í 32 kg í
líkamsvigt áður en hún var send
til hans í rannsókn.
Dr. Rodney Grahame starfandi
gigtarlæknir í Lundúnum er þeirrar
skoðunar að breskir ballettskólar
velji ekki úr hæfasta fólkiö í skól-
ana: „Venjan er sú að danskennar-
ar eru hrifnari af stúlkum sem eru
mjög liðugar og geta auðveldlega
gert hinar erfiðustu teygjuæfingar.
Staðreyndin er hinsvegar sú að
slíkir dansarar eiga miklu frekar á
hættu að slasa sig en stúlkur sem
eru minna liðugar. Að mínu mati
ætti því alls ekki að velja of liðugar
stúlkur í ballettskólana. I Sovétríkj-
unum er þetta stefnan og þar eru
umsækjendur ballettskólanna
látnir gangast undir mjög erfitt
fótaæfingapróf sem mjög liðugur
dansari gæti aldrei staðist."
Dido Nicholson er gott dæmi
um of liðuga ballettdansmær. Ferli
hennar sem dansara við hinn kon-
unglega Sadlers Wells-dansflokk í
Lundúnum lauk er hún var aðeins
23 ára að aldri en þá hlaut hún
mjög slæm meiðsl á fæti. Hún er
þeirrar skoðunar að ballettskólar
ættu ekki að taka inn fólk sem er
óhemju liðugt og að dansflokkar
ættu ekki að ráða mjög horaða
dansara til starfa. Hana grunar þó
aö ráðleggingar hennar muni ekki
finna mjög góðan hljómgrunn
meðal forráðamanna ballettskóia
og -flokka.
„Maður getur endalaust töngl-
ast á því að dansflokkar ættu ekki
að ráða til sín of horað fólk en það
er tómt mál að tala um að reyna
að sannfæra stjórnendurna. Þeir
eru listamenn og láta engan segja
sér fyrir verkum um þaö hvern
þeir eigi að ráða til starfa."
- Þýtt og endursagt: BF