Morgunblaðið - 27.10.1987, Qupperneq 8

8 B
3»UrannbtnÍ>i& /ÍÞRÓTTIR ÞRŒUUDAGUR 27. OKTÓBER 1987
KLETTAKLIFUR
ílóð-
iveröld
KEPPNISANDI og metnaður eiga sterk ítök í manninum. Þörfin
aö sanna sig fyrir sér og öörum eða vera betri er vei þekkt og
raunar er ekki hœgt aö lasta þennan eiginleika. Keppt er í öllu
á mögulegum sem ómögulegum sviðum. Daglega fœra fjölmiðlar
fróttir af hinum ýmsu afrekum og metum sem sett eru. Þó aö
f réttirnar séu oftast til aö koma einstakiingum einhverra íþrótta-
greina f sviösljósiö þá má ekki gleyma þeirri staðreynd sem öllum
œtti aö vera fyrirmynd, hversu fjölhœfur mannslfkaminn er.
Eftir
Snævarr
Guðmundsson
Klettaklifur er ein þeirra íþrótta
sem lítið hefur borið á en lifað
hefur og dafnað vel á hugsjóninni
einni saman. Hún á sér afar langa
sögu en hefur á
síðasta áratug verið
að btjóta sig úr viðj-
um hefðarinnar með
nýrri kynslóð klifr-
ara, sem beint hafa sjónum sínum
að nýstárlegum markmiðum. Þessi
markmið.hafa fært klifur inn í nýj-
an farveg — fríklifur. Klifrið fer
þannig fram að klifrað er á eigin
afli, án aðstoðartækja, að frátöldum
öryggisútbúnaði. Þannig verður
klettaklifrið hvað náttúrulegast,
maðurinn gegn berginu. Með þess-
ari tegund klifurs hefur klettaklifur
klofnað að vissu leyti frá Qalla-
mennsku, enda þarf ekki nauðsyn-
lega að halda til fjalla til að finna
viðfangsefni, hamra og berg má jú
fínna annars staðar, líka við sjávar-
mál. Fyrir vikið hafa vinsældir
íþróttarinnar og getan aukist og
samkeppnin hefur einnig harðnað.
Fjölmiðlar hafa veitt henni meiri
athygli, ekki síst eftir að farið var
að keppa í greininni.
Æft alK áriö
Klifraramir sem keppa eru íþrótta-
menn sem þjálfa sig allan ársins
hring í hamraveggjum, á jgrettistök-
um og í fímleikasölum. Arangurinn
skilar sér í afar erfíðum klifurleið-
um, fimleikum á einum eða tveimur
fíngrum, sannkölluðum ballett f lóð-
réttri veröld.
Klettaklifurkeppr.i er samt ekki ný
af nálinni. Um alliangt skeið hafa
Austantjaldsþjóðir haldið keppni í
hraðklifri, þar sem sá fljótasti sigr-
ar. Sú keppni hefur hlotið mikla
gagnrýni á Vestur-löndum enda
hefur ekki þótt hæfa að keppa í
íþrótt þar sem tekist er á við stærri
og erfíðari keppinauta en manninn.
Sovétmenn vildu þó koma keppninni
inn á sjálfa Ólympíuleikana og hver
veit nema að svo verði í náinni
framtíð.
Á þessum áratug hefur verið keppt
í klettaklifri víðsvegar í Vestur-
Evrópu. Það hefur þó ekki snúist
um hraðklifur heldur klifurgetu og
stíl. Þrátt fyrir það hafa gagnrýnis-
raddimar sjaldan verið háværari. í
fjallamennskunni em hefðir og sið-
fræði ríkjandi og keppni af þessu
tagi fellur ekki inn í. Keppni fylgir
nefnilega fjölmiðlafár og fólks-
mergð, aðstandendur og framleið-
endur fylgja eftir með augiýsinga-
herferðum. Afleiðingin er sú að
íþróttin veltir háum fjárhæðum
sem, eins og flestir vita, er ætlast
til að skili sér aftur. Þar með er
göfug íþrótt og óspillt komin inn í
peningavélina og hugsjónin ekki
lengur leiðarljósið. Þetta er best
skýrt með orðum rithöfundarins
Oscars Wilde; „Hver maður drepur
það sem hann unni."
Á síðustu árum hefur keppni í
klettaklifri verið æ meira í sviðsljós-
inu, ekki síst vegna þess hve
gagnrýnd hún hefur verið. Stór
keppni hefur verið haldin utanhúss
sem innan, bæði í Frakklandi og
Ítalíu. Samkomur þessar eru vissu-
lega athyglisverðar ekki sfst fyrir
þá sök að þá koma saman bestu
klettaklifrarar heimsins, karlar og
konur sem leiða saman hesta sína
og keppa á mörkum mannlegrar
getu. Það þýðir að vettvangurinn
er ekki aðeins alþjóðlegur íþróttaat-
burður heldur einnig viðburður þar
sem sjá má klifur eins og það best
getur gerst.
Stœrsta keppnl árslns fór
fram (Arco á Ítalíu
Stærsta keppni ársins, Sport Rocc-
ia-keppnin, fór fram í þorpinu Arco
á Ítalíu dagana 19.—20. september
síðastliðinn.
Arco er við nyrðri enda Garda-
vatnsins, í Trentino-héraði, mið-
svæðis í ítalfu.'Þó að þorpið sé við
rætur Dólómíta-fjallanna er það
aðeins í um 90 metra hæð yfír sjó.
Þorpið er byggt í hálfhring um-
hverfís feiknahátt bjarg sem rís um
300 metra yfír það. A tindi þess
trónir svo mikill sögufrægur kast-
ali. í Arco er ýmislegt hægt að
gera sér til dægrastyttingar, eins
og að synda, sigla á seglbretti, fara
í gönguferðir um sögufrægar slóðir
og að sjálfsögðu að stunda kletta-
klifur — jafíivel inni í miðjum
bænum. Og einmitt þar, í hamra-
þili Rupo di Arco-bjargsins, fór
fram hluti „Rock Master“-keppn-
innar sem leggja má að jöfnu við
heimsmeistarakeppni.
Undirbúningur keppninnar hafði
staðið lengi yfir. Allt var skipulagt
út í ystu æsar. Fjöldi ferðamanna,
klifrara og fréttamanna í bænum
jókst að miklum mun í vikunni fyr-
ir keppnina. Þeirra á meðal voru
margir heimsþekktir eins og til
dæmis Reinhold Messner, sem klifið
hefur alla tinda heimsins sem rísa
yfír 800 m. Fyrirlestrar, fundir og
myndasýningar voru haldnir hvert
kvöld en auk þess voru keppendur
mættir til þorpsins og stunduðu
æfíngar á klifursvæðum umhverfís
það og vakti það einnig forvitni
fólks sem fylgdist með.
Keppnissvæðið var þá þegar tilbúið.
Andspænis hamraveggnum, þar
sem prófraunimar áttu að fara
fram, var stórt svæði þrískipt.
Næst berginu var svæði prófdóm-
ara og gæslumanna afgirt, þá
afmarkað svæði fyrir fréttamenn
og sjónvarpsstöðvar og loks svæði
fyrir áhorfendur, bæði stæði og
pallur.
Á hamraveggnum, í neðri hluta
Morgunblaðið/Snœvarr
Stofan Qlowacs, Vestur-Þjóðvezj-
inn sem sigraði örugglega í keppni
karlanna, gefur aðdánda sínum eigin-
handarárítun.
Morgunblaðið/Snœvarr
Þogar kappantf I kemst ekki lengra,
eða verður á mistök, fellur hann nið-
ur. En hann fellur aðeins nokkra
metra, þar sem hann er festur í örygg-
islinu, eins og sést á myndinni hér að
ofan er Isabelle Pattisier, frá Frakkl-
andi, felliu- niður. Hún varð í þriðja
sæti f keppninni. Hér til vinstri er
Robert Cortijo í hvildarstöðu. Slappar
aðeins af í þverhníptum hamrinum.
bjargsins, voru fjórar klifurleiðir
markaðar á milli slitróttra lína sem
teiknaðar höfðu verið á bergið. Til-
gangur þeirra var sá að út fyrir þær
máttu keppendur ekki seilast eftir
hand- eða fótfestu. Til hliðar við
þær hafði veríð komið fyrir borða
sem á var markaður metrakvarði.
Á honum mátti sjá hversu hátt
keppendur klifu. Ekki var um að
villast að prófraunimar voru ótrú-
lega erfíðar og kölluðu á mikla
klifurtækni. Kletturinn var að sjá
sléttur og felldur og hve rgi greini-
leg höld. Að auki slútti bergið fram
yfír sig, allt upp í 120°'
MJúklr skór og pokl
moö flmloikaluilkll
Keppnisreglumar voru líka skýrar
og skorinortar. Krppandi klifrar
einungis á þeim festum sem bergið
býður. Hans leyfí'egi útbúnaður í
kiifrið eru mjúicii klifurskór, poki
með fímleikakalk'. í, sem gerir hend-
ur stamar og kemur í veg fyrir
sveitta lófa. Að auki er hann bund-
inn í línu sem tryggir að fall frá
berginu verður ekki of langt. Til
þess er sterkum þensluboltum borað
inn í bergið með 2—5 metra milli-
bili sem klifrarinn tengir línuna við
á leiðinni upp. Klifrarinn má þó
ekki taka í þessar tryggingar og
hvfla sig eða njóta stuðnings af
línunni á einhvem hátt, því þá telst
tilraunin ógild.
Að lokum þarf að klifra með sér-
stökum stfl. í fyrri keppnisleiðum
(tvær leiðir fyrir karla og tvær fyr-
ir konur) er keppendum ætlað að
klifra „án fyrirvara", sem þýðir að
þeir mega á engan hátt skoða leið-
ina fyrirfram og sjá þannig út
lykilhreyfíngar. Einnig var kepp-
anda aðeins leyfilegt að gera eina
tilraun við þá leið, þannig að þegar
hann féll taldist klifín vegalengd frá
hæstu náðu handfestu.
Seinni leiðimar, sem voru erfíðari,
máttu keppendur skoða, fylgjast
með öðmm keppendum kljást við
þær og einnig prufuklifra fyrir
keppni. Þeim var einnig leyfílegt
að reyna eins oft við þær og þeir
vildu í keppninni, en sökum þess
hve erfíðar þær voru reyndi aðeins
lítill hluti keppenda aftur.
En hversu erfitt var það? Eins og
allir vita getur klifur, hvort sem er
í ís eða bergi, verið miserfítt. Og
þar sem lýsingarorð em oft á tíðum
ekki nægjanleg þegar skýra á út
hversu erfítt það sé hafa fjallamenn
komið sér upp gráðukerfum sem
segja til um erfiðleikana. Kvarði rís
frá 1-2-3 ... og upp f 8 í gráðu-
kerfí sem franskir klifrarar nota
og verður notað hér. A, b og c
bætast svo við á töluna upp úr 6
og greinir enn betur á milli erfið-
leikanna. Gráða 1 er auðveldust og
sem dæmi um hana má segja að
þar séu hendur notaðar til stuðn-
ings. í gráðu 3 em hand- og
fótfestar orðnar af skomum
skammti, og því erfiðari sem leiðim-
ar verða hækkar gráðan. Þegar í
gráðu 6 er komið er klifur orðið
það erfítt að sérhæfíng hefst. Klifr-
ari verður að hefja mikla þjálfun
og undirbúning. Ofar í gráðukvarð-
anum hefst samfelld þjálfun allan
ársins hring, bæði andleg og líkam-
leg. Þar em klettaklifurleiðir orðnar
svo erfiðar viðfangs að jafnvel
venjulegur fjallgöngumaður getur
ekki einu sinni byijað á þeim!
Þættir sem skapa gráðuna em;
bratti, stærð halda og Qarlægð á
milli þeirra, tækni við framkvæmd
hreyfinga og framhald af þeim.
Þannig geta ólíkar leiðir fengið
sömu gráðu.
Rúm fyrlr hálfa hjúku
eins tll tvoggja flngra
Á íslandi er erfíðasta klettaklifur-
Ieið sem klifín hefur verið af gráðu
6c/7a. í keppninni vom leiðir 8a
og 8b/c fyrir karla og 7c og 8a
fyrir konur. Af gráðu 8b/c em að-
eins til ijórar leiðir í öllum heiminum
3W»r8Mnbb>Íii& /ÍÞRÓTTIR ÞRIÐJUDAGUR 27. OKTÓBER 1987
B 9
w Morgunblaðið/Snœvarr Guðmundsson
A brattan að sækjal
Eins og giögglega sést á þessari mjmd er það ekkert grín að klifra upp snarbratta kletta. Hér er það Martin Atkinson,
einn keppendanna á Sport Roccia ’87 á Ítalíu, sem spreytir sig í brautinni — gengur upp snarbrattann hamarinn. Martin
varð fimmti í keppninni.
sem klifnar hafa verið. Handfestur
em þá ekki 'stærri en það að aðeins
hálf kjúka eins til tveggja fíngra
rúmast fyrir þar og þá þarf að
teygja sig ef til vill einn metra til
að ná næstu handfestu sem er af
svipaðri stærð. Og það sama gildir
fyrir fætur. Og þetta er framkvæmt
í slúttandi bergi, hátt fyrir ofan jörð!
Að morgni laugardagsins 19. sept-
ember hófst keppnin. Þá vom
dómarar búnir að koma sér fyrir
til hliðar við leið karla. Sú leið var
17,40 m há, slútti fram yfír sig um
120° síðustu 10 metrana, og var
gráðuð 8a. Áhorfendasvæðið var
þegar orðið fullt af fólki. Söiutjald
var að sjálfsögðu við hliðina á því
og seldi þar „klettabjór, klettasam-
lokur" og ýmislegt fleira eins og
við mátti búast á keppnisstað. I
öðm tjaldi hafði verið komið fyrir
sjónvarpstæki þar sem áhorfendur
gátu séð klifrarana í nærsýn.
Fyrstur keppenda var Bretinn Jerry
Moffat sem var um tíma talinn
besti klettaklifrari Bretlands. Hann
skapaði leiðina „Revelation" sem
er í dag talin ein erfíðasta leiðin í
Bretlandi, gráðuð E7 6c sem myndi
yfírfærast í 8a/b í franska gráðu-
kvarðanum. Moffat hafði þjáðst af
tennisolnboga síðustu árin en var
að ná sér upp að nýju. Klifurstfll
hans var góður og hraður og náði
hann upp í 11,13 m áður en hann
féll.
Alan Watts var næstur. Watts er
frá Bandaríkjunum og er í dag tal-
inn einn besti klettaklifrari þarlend-
is. Hann hefur verið einna iðnastur
við að skapa leiðir í Smiths Rocks
í Colorado, þar á meðal 8b leið. En
kalkgrýtið átti hér ekki við hann
og féll hann í 10,75 m.
Næstu tveir keppendur náðu sömu
hæð og Moffat. Það var greinilegt
að þar var lykilhreyfíng sem erfítt
var að eiga við. Hreyfing sem í
fólst löng teygja í miklu slútti. Féllu
þeir út frá berginu er þeir reyndu
að ná í handfestu í mikilii fjarlægð.
En fímmti keppandinn, Jaky Go-
doffe sem er 31 árs Parísarbúi,
varð fyrstur til að yfirstíga hana.
Godoffe er sérhæfður í klifri á
Grettistökumí Fountainbleu sem er
rétt sunnan Parísar. Það hefur gef-
ið honum ótrúlega klifurtækni sem
kom honum að góðu nú. Með fögr-
um stfl kleif hann fimlega upp
fyrir. Þegar aðeins einn metri var
eftir af leiðinni féll hann óvænt, tók
langt fall, um 8 metra, áður en línan
stöðvaði hann.
Næstu fjórum keppendum gekk
ekki eins vel og náðu hæst 11,25 m.
Tiundi keppandinn, Jean Babtiste
Tribout, er í dag ein skærasta
stjaman í klettaklifri, og er með
merkan feril að baki. Fyrir utan að
hafa klifrað ótal leiða erfiðari en
8a þá er hann einna þekktastur
fyrir að hafa skapað eina af Qórum
8b/c leiðum heimsins, í Smiths
Rocks í Colorado. Leiðina „To bolt
or not to be“, sem er um 40 metra
löng, tók hann um 3 vikur að fínna
út! Tribout kleif lykilhreyfínguna,
en fann ekki framhaldið úr henni
og féll í 12,60 metra hæð.
Næstu átta klifrurum (þar á meðal
voru mörg þekkt nöfn) gekk mis-
vel. Einn kleif aðeins tæpa fimm
metra og öðrum tókst þó að ná upp
í 11,81 metra, rétt upp fyrir lykil-
hreyfinguna.
Stefan Qlowacs kleif alla
leiö, yfirvagaö og örugglaga
Keppandi númer 19, Stefan
Glowacs, var eini v-þýski keppand-
inn. Glowacs er aðeins 22 ára
gamall en afar snjall og útsjónar-
samur klifrari. Hann hefur til
dæmis sigrað tvisvar í klifurkeppni.
Hann sýndi svo sannarlega fram á
getu sína hér og kleif áfallalaust
leiðina til enda, 17,40 m, hratt,
yfirvegað og örugglega. Þar með
náði hann fyrsta sætinu í keppninni
og var vel að því kominn.
Þeim keppendum sem á eftir komu
gekk ekki vel í þessari fyrri lotu
keppninnar. Þar á meðal Marc
LeMenestrel, einn fárra 8b/c klifr-
ara heimsins. Menestrel hefur
meðal annars klifrað 7c/8a leið með
bundið fyrir augun, og klifíð 8a
leið einsamall án öryggisútbúnaðar.
Að lokinni karlakeppninni tóku
stúlkumar við. Það var vitað fyrir-
fram að keppnin myndi standa á
milli þriggja kvenna. Frönsku stúlk-
unnar Isabelle Pattissier, ítölsku
stúlkunnar Luisa Jovanne og hinnar
amerísku Lynn Hill. í kvennaflokki
voru aðeins 8 stúlkur, en flestar
mjög þekktar. Fyrri klifurleið þeirra
var gráðuð 7c og var 17,80 m há.
Hinar þijár fyrmefndu báru af og
að loknum fyrri keppnisdegi var
staðan sú að þær vom allar jafnar
í fyrsta sæti og höfðu lokið við leið
sína að fullu. Þar mátti því búast
við harðri keppni daginn eftir og
mun meiri spennu en í karlakeppn-
inni.
Sunnudaginn 20. september fór svo
seinni hlutinn fram, sem skera
mundi úr um hveijir yrðu sigurveg-
arar Sport Roccia ’87.
Síðari leið karla var fyrst á dag-
skrá. Hún var gráðuð 8b/c og var
20,75 m á hæð. í þessa leið mátti
nota flest tiltæk ráð til að klífa,
þ.e.a.s. keppendur máttu fylgjast
hver með öðmm, vega og meta
hreyfingar og rejma eins oft og
þeir gátu. Einnig höfðu þeir fengið
eina tilraun hver f vikunni áður til
að klifra leiðina. í þessari leið yrði
þó tími einnig tekinn auk kiifínna
hæðarmetra. Árangur samanborið
við fyrri keppnisleiðir skar svo úr
um endanlega sigurvegara. Var
þetta í fyrsta skipti sem leið, klifruð
með þessu formi, var notuð í keppni
sem þessa. En hafa verður það
hugfast að leiðir í þessari erfið-
leikagráðu era sjaldan klifnar og
þessi var útbúin sérstakiega fyrir
keppnina.
Spennandl (kvennaflókkl
Leið kvenna leit einnig mjög hrika-
lega út, gráðuð 8a. Það var greini-
legt að nú væri keppt á mörkum
mannlegrar getu. Og það reyndist
rétt. Keppendumir, hver af öðram,
tókust á við hinar ótrúlegustu
hrejifingar. Nú skipti máli að allir
þeir þættir, sem að klifri lutu, jmnu
saman, líkamlegir sem andlegir.
Sumir keppenda náðu aldrei 10 m
markinu. Tveir komust ekki 5
metra. Einn stoppaði eftir einn
þriðja leiðar, hristi höfuðið og lét
sig falla frá. Fyrir áhorfanda var
þetta sannkallaður ballett. Hver
hreyfing var lykillinn að þeirri
næstu og ekkert mátti út af bera
til að keppendumir féllu frá berg-
inu.
Þeir keppendur sem ofar komust
en 15 metra náðu þó aldrei að klára
leiðina því erfíð hreyfing neðan við
lokamarkið felldi þá alla, að einum
undanskildum — Stefan Glowacs.
Þar með var sigur hans ótvíræður.
í kvennaflokki varð keppnin hörð á
milli þeirra þriggja efstu. Kvenna-
leiðin var 12,70 m og greinilegur
lykilhluti hennar var talsvert slútt
neðan við lokamarkið. Hér fór á
sama veg og í karlakeppninni, sum-
ar náðu varla að bjnja.
Luisa Jovane var fyrst af þeim
þremur til að hefja keppnina. Hún
lauk við leiðina á rúmum 7 mínút-
um, svo nú jókst spennan á hinar
tvær. Til að sigra yrðu þær ekki
aðeins að klifra leiðina heldur á
betri tíma. Ljmn Hill kom strax á
eftir Jovane og var fljót að lykilkaf-
lanum. Minnstu munaði að hún
félli, en á síðustu stundu náði hún
að halda sér og rétt náði að klára
leiðina. Tfmi hennar 3,21 mín. Þar
með var komin mikil pressa á hina
frönsku Pattissier. Pattissier er ein
skærasta stjama Frakka I kletta-
kiifri og einnig ein sú tekjuhæsta.
Hún var mjög fljót að lokakaflanum
og þegar aðeins 1,35 m var eftir
missti hún óvænt handfestu, rann
til og féll. Þar með varð Ljmn Hill
sigurvegari í kvennaflokki. Pattisier
varð að sætta sig við það þriðja.
i