Morgunblaðið - 10.12.1987, Blaðsíða 10

MORGUNBLAÐIÐ, VlDSKlPn/ArVINNUIÍF FIMMTUDAGUR 10. DESEMBER 1987
10 B
Erlent
„Skattfrjáls
verslun íEvr-
ópu “ og virðis-
aukaskatturinn
Virðisaukaskattur er einn af hornsteinum skattkerfisins i flestum
Evrópulöndum en sá háttur er hafður á, að erlendir gestir og ferða-
menn, sem kaupa einhveija vöru í viðkomandi landi, geta fengið
hann endurgreiddan við brottför. Árlega koma til Evrópu 100 miilj-
ónir manna, sem eiga rétt á þessari endurgreiðslu, og áætlað er,
að þeir kaupi vöru og þjónustu fyrir 10 milljarða sterlingspunda.
Aðeins brotabrot af virðisaukaskattinum er þó i raun endurgreitt.
Stafar það ekki síst af því, að flestir vita ekki um rétt sinn að þessu
leyti en einnig veldur miklu, að endurgreiðslukerfið í mörgum lönd-
nm er flókið og þunglamalegt, jafnt fyrir kaupanda sem seljanda.
Hugmyndin, sem býr að baki
fyrirtækinu „Skattöjáls verslun í
Evrópu“ (Europe Tax Free Shopp-
ing), hér eftir skammstafað SVE,
er að annast, skipuleggja og fjár-
magna endurgreiðslu virðisauka-
skattsins til erlendra gesta. Er
starfsemi þess þegar orðin allmikil
á Norðurlöndum og breiðist ört út
til annarra Evrópulanda. Arið 1983
keypti sænska fyrirtækið Aranás
fyrirtækið Sweden Tax Free Shopp-
ing og keppinaut þess, Scandina-
vian Tax Free Shopping, og
sameinaði starfsemi beggja. Var
það upphafíð að mikilli útþenslu,
sem leiddi til stofnunar SVE. SVE-
kerfíð stendur nú föstum fótum í
Svíþjóð, Noregi og Finnlandi og
sækir stöðugt í sig veðrið í Bret-
landi, Vestur-Þýskalandi og Aust-
urríki.
50.000 verslanir
SVE-kerfínu tengjast nú rúm-
lega 50.000 verslanir og aðrir
innheimtendur virðisaukaskattsins
og endurgreiðslustaðimir eru
2.500. Eru höfuðstöðvamar í
Kungsbacka, skammt frá Gauta-
borg, og em starfsmenn móðurfyr-
irtækisins aðeins fímm talsins.
Gætir það sameiginlegra hagsmuna
allra fyrirtækjanna og leggur á ráð-
in um frekari útþenslu en annars
sér dótturfyrirtæki í hveiju landi
um starfsemina þar.
Svíþjóð
Fyrirtækið Skattfijáls verslun í
Svíþjóð tók til starfa árið 1980 og
hefúr 15 starfsmenn. Erþað í samn-
ingum við 11.000 verslanir en af
3,5 milljónum ferðamanna, sem
koma til Svíþjóðar árlega, eiga um
1,9 milljónir rétt á endurgreiðslu
virðisaukaskattsins.
Noregxir
í Noregi hófst þessi starfsemi
árið 1985 og eru nú 2.500 verslan-
ir í tengslum við Skattfíjálsa
verslun í Noregi. Á skrifstofunni í
Osló vinna átta manns og fyrirtæk-
ið er eitt á markaðnum að frátöldu
kerfí tollþjónustunnar. Til Noregs
koma árlega 2,5 milljónir ferða-
manna og eiga 1,2 milljónir rétt á
endurgreiðslu virðisaukaskattsins.
TÖLVUR í SÉRFLOKKI
Vönduö gæóasmiöi einkennir EPSON PC tölvurnar innst sem yst,
enda hvergi slakaó á þeim gæöakrötum sem einkenna japana.
Auk frábærs utlits hafa þær afl á viö margar plássfrekari tölvur.
EPSON PC vélarnar eru fáanlegar í þremur stærðaflokkum og
verðið með því hagstæðara sem gerist.
Kynntu þér PC tölvurnar frá EPSON • þú séró ekki eftir því.
Finnland
í Finnlandi byijaði starfsemin
einnig árið 1985 og eru sjö starfs-
menn á skrifstofunni í Helsinki.
Hefur hún samninga við 2.000
verslanir en um helmingur ferða-
manna, sem koma til landsins, um
600.000 af 1,2 milljónum, getur
verslað skattftjálst.
Vestur-Þýskaland
og Austurríki
Fyrirtækið Tax-Cheque Service
hóf starfsemi í Vestur-Þýskalandi
á síðasta ári og keypti nú í ár
keppinautinn Heimig. 60 manns
starfa á vegum þess og er starfs-
vettvangurinn Vestur-Þýskaland og
Austurríki. 25.000 smásöluverslan-
ir tengjast fyrirtækinu en til
Vestur-Þýskalands koma árlega 22
milljónir ferðamanna, þar af 7,5
milljónir, sem geta keypt skatt-
ftjálsan vaming. í Vestur-Þýska-
landi er tollþjónusta ríkisins
langstærst í endurgreiðsluviðskipt-
unum en að öðru leyti' er Tax-
Cheque Service eitt um hituna. I
Austurríki keppa hins vegar nokkur
fyrirtæki um markaðinn.
Stóra-Bretland
Fyrirtækið Tourist Tax Free
Shopping tók til starfa á Bretlands-
eyjum í fyrra og hefur samninga
við 12.000 verslanir. Starfa 35
manns á aðalskrifstofunni í London.
Ferðamenn á Bretlandseyjum era
14,5 milljónir árlega, þar af 8,3
milljónir sem eiga rétt á endur-
greiðslu virðisaukaskattsins.
Breska tollþjónustan er langstærst
á þessum markaði en auk SVE er
annað fyrirtæki jafn stórt því.
Endurgreiðslustaðir
Endurgreiðslustaðir SVE í Evr-
ópu era 2.500 talsins. Er samið um
hana við flugvallaiyfirvöld, fulltrúa
flutningafélaga og feija auk starfs-
manna SVE á landamærastöðvum.
Framtíðarþróun
Á næstu fímm áram er fyrir-
hugað að koma SVE-kerfínu inn á
nýja markaði, þar á meðal í Hol-
landi, Belgíu, Portúgal, Spáni,
Frakklandi og Ítalíu, og búist er
við, að markaðshlutdeildin aukist
þar sem kerfíð hefur þegar skotið
rætur. Þessi fyrirhugaði vöxtur
ætti að auka hagnaðinn veralega,
einkum eftir 1990, þrátt fyrir kostn-
að við stofnun nýrra fyrirtækja en
hann er talinn 5—10 milljónir s.kr.
á ári. Útreikningar benda til, að
hreinn hagnaður árið 1992 verði
ekki minni en 40 millj. s.kr.
Rekstrargrandvöllur fyrirtækja-
hópsins Skattfrjálsrar verslunar í
Evropu, SVE, hvílir á því, að virðis-
aukaskattur er lagður á vörar.
Óbeinir skattar era burðarásinn í
skattstefnu Evrópubandalagsins og
margra annarra ríkja og því bendir
ekkert til, að hér verði á nein breyt-
ing. Að sjálfsögðu má ekki gleyma
öðram þáttum, sem geta haft áhrif
á reksturinn og afkomuna, eins og
aukinni samkeppni eða stjómmála-
legum ákvörðunum, en stjóm
fyrirtækisins telur, að af þeim muni
stafa hverfandi áhætta um næstu
framtíð.
Flug
Hollenski flugvélafram-
leiðandinn Fokkerímikl-
um fjárhagserfiðleikum
þessa efnis. Þar kom fram að f)ár-
hagsstaða Fokker væri svo slæm
að laun hinna 10.860 starfsmanna
væra ekki tryggð næstu mánuði ef
ekki kæmi til fjárhagsstuðnings
ríkis og annarra hluthafa. Seinna
kom í ljós að þetta þjóðarstolt hol-
lensku þjóðarinnar hafði í þó
nokkum tíma verið svo til án
lausafjár og bakvið tjöldin hefði
stjóm fyrirtækisins átt viðræður við
banka og forsvarsmenn viðskipta-
ráðuneytisins um neyðarlausn.
Hvað veldur erf ið-
leikunum?
Ástæðan fyrir þessari stöðu fyrir-
tækisins liggur, að því er virðist, í
ótrúlegum aukakostnaði við þróun
tveggja nýrra flugvéla, Fokker-50
og Fokker-100. Þannig átti þróun-
arkostnaður Fokker-50-vélarinnar
upphaflega að vera um 380 millj.
hfl. en er í dag samtals orðinn um
600 millj. hfl. Fokker-100-vélin átti
að kosta um 640 mill. hfl. en hefur
hingað til kostað yfír 950 millj.
hfl. Einnig hafa byijunarerfíðleikar
við framleiðslu Fokker-100-vélar-
innar verið fyrirtækinu þungir í
skauti, en vegna þeirra hefur fyrir-
tækið ekki getað uppfyllt sölusamn-
inga og því þurft að borga
umtalsverðar skaðabætur til kaup-
enda. Sem dæmi má nefna að
svissneska flugfélagið Swissair hef-
ur enn ekki fengið sínar fyrstu
Fokker-100-vélar afhentar þó svo
að samningar gerðu ráð fyrir af-
hendingu í byijun þessa árs.
Ríkið íhugar meiri-
hlutakaup í fyrirtækinu
Ekki bættu áhrif hins almenna
verðbiéfahrans framtíðarhorfur
Fokker. Stuttu fyrir hrunið hafði
verð á Fokker-bréfum fallið vera-
lega vegna frétta um slæma stöðu
fyrirtækisins. Þessi staðreynd varð
til þess að áhrif verðbréfahransins
urðu miklu meiri en ella. Þannig
féll verð hlutabréfanna frá 60 hfl.
(lok september) niður í 20 hfl (lok
október) og hefðu eflaust farið enn
neðar ef ekki hefði komið til að-
gerða ríkisins.
Hollenska ríkið sem samtals hef-
ur stutt Fokker á seinustu áram
með yfír 1,5 milljörðum hfl. hljóp
undir bagga og útvegaði fyrirtæk-
inu 2jOO millj. hfl. skyndilán til að
tryggja áframhaldandi framleiðslu.
De Korte viðskiptamálaráðherra
Hollands lýsti því yfir í sambandi
við þessa fjárhagsaðstoð að nú yrði
að koma til umfangsmikilla breyt-
inga á stjóm fyrirtækisins til að
koma í veg fyrir vandræði sem
þessi. Til athugunar væri að hol-
lenska ríkið keypti sér meirihluta
þeirra verðbréfa Fokker sem bera
atkvæðarétt, til að tryggja ríkinu
áhrif við stjóm fyrirtækisins.
Berlin — frá Ketilbimi Tryggvasyni
Hollenski flugvélaíframleiðandinn Fokker B.V. hefur á undanförn-
um vikum verið mikið í sviðsljósinu eftir að upplýst varð um slæma
fjárhagsstöðu fyrirtækisins.
f október sl. birti blaðið „Volk-
skrants" í Amsterdam fyrstu fréttir