Morgunblaðið - 17.12.1987, Síða 16

16 C
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 17. DESEMBER 1987
Litið inn hjá Ragnheiði Jónsdóttur í Kjarvalsstofu í París
Ómetanlegt að fá tækifæri
til að vera héma
Kjarvalsstaðir, Kjarvalshús og
Kjarvalsstofa. — Einkennileg þessi
árátta hjá sumum fslendingum að
vilja klína nafni hins látna meistara
á alla skapaða hluti. Aldrei hefur
mér fundist nafn Kjarvals tengjast
París á einn eða annan hátt, þó ég
viti að hann hafi dvalið hér nokkra
mánuði á sínum yngri árum. Þess
vegna hljómar það hálf undarlega í
mínum eyrum þegar fólk talar. um
Kjarvalsstofu hér í höfuðborginni við
Signu. En Kjarvalsstofa er nafn á
íslenskri listamannaíbúð sem var tek-
in í notkun hér í París í júlímánuði
sfðastliðnum. íbúð þessi er í sameing-
arstofnuninni „Cité International des
Arts“, Alþjóðlegri borg listanna, sem
er staðsett í flórða hverfi, miðborg
Parísar, skammt frá Pompidou-safn-
inu, Picasso-safninu og fleiri góðum
stöðum. Það var Björg Þorsteins-
dóttir myndlistarmaður sem átti
upphaflega hugmyndina að þessum
kaupum fyrir rúmum tveim árum og
síðan voru það menntamálaráðuneyt-
ið, Seðlabanki íslands og Reylq'avík-
urborg sem keyptu ráðstöfunarrétt á
íbúðinni. Næsta skref var að skipa
úthlutunamefnd sem skyldi ákvarða
hvaða listamenn fengju fbúðina og
er það vald núna í höndum blaða-
manns, leikkonu og rithöfundar.
íbúðin er á annarri hæð í nýbygg-
ingunni sem stendur við þrönga
hliðargötu, Rue Geoffroy l’Asnier,
sem liggur út frá aðalbyggingunni.
Ég var búin að koma þama einu sinni
áður svo ég rataði rétta leið gegnum
völundarhúsið. Vinnustofa nr. 1523
er ekki auðfundin fyrir óratvísan.
En þar var ég búin að mæla mér
mót við Ragnheiði Jónsdóttur,
grafíklistamann, sem bjó í íbúðinni
þessa stundina.
Það er óþarfí að kynna Ragn-
heiði, hún er einn kunnasti grafík-
listamaður fslendinga og hefur getið
sér góðan orðstír jafnt heima fyrir
sem á alþjóðlegum vettvangi. Mig
Iangaði til að forvitnast um það
hvemig henni líkaði dvölin í íbúð-
inni, hvaða þýðingu slfkur möguleiki
hefði fyrir íslenskan listamann, —
listalífíð í París og hvað hún væri
að gera þessa stundina.
Ragnheiður tók mér afar hlýlega
og fannst mér hún falla einkar vel
inn í þetta bjarta, fágaða og fallega
umhverfí, sem ég var allt í einu kom-
in í. Hún var dökkklædd, tignarleg,
f stíl við dimman lit svartlistaverka
sinna, þó í þetta skipti hengi uppi
hjá henni myndröð af samstilltum
björtum blýantsteikningum — lands-
lag íslands. Ég fékk snert af heimþrá
þegar ég leit á þær, en hætti að
horfa og hlustaði á það sem Ragn-
heiður hafði að segja.
„Það er ómetanlegt fyrir myndlist-
armann að fá tækifæri til að “vera
héma og tveir mánuðir er ágætur
tími, þó auðvitað væri betra að fá
að vera lengur. Aðstaðan hér er öll
þannig að manni líður vel og það er
númer eitt. Ég hef reynt að kynna
mér það sem stofnunin býður upp
á. Hér er t.d. grafíkverkstæði fyrir
ætingar, litografíuverkstæði, sýning-
arsalir, tónleikasalir og margslags
vinnustofur. íbúðin hér er nógu stór
til að hægt sé að teikna og mála —
undirbúa stærri verk. Og þeir sem
vinna t.d. skúlptúra hafa möguleika
á að fá þessar stóm vinnustofur sem
eru héma á fyrstu hæð,“ segir Ragn-
heiður og bendir út um gluggann og
niður í afar fallegan steinhellulagðan
húsagarð.
— Éf íslenskur myndhöggvari
kæmi hingað þá byggi hann ekki í
sömu íbúð og þú núna?
„Að sjálfsögðu gæti hann búið hér
í þessari vinnustofu og gert frumdrög
að sínum verkum. Síðan ætti hann
kost á sameiginlegu verkstæði, þar
sem hægt er að vinna verk, sem
krefjast meira lýmis, eins og t.d.
stóra skúlptúra og einnig ef menn
em með varasöm efni í höndunum,
því fbúðin hér er jú líka ívemstaður.
En það virðist sameiginlegt með öll-
um þessum verkstæðum að þau eru
lokuð, en menn frá lykil gegn smá-
gjaldi og geta síðan unnið þar að
vild. Ég veit t.d. að tónlistarmenn
sem búa héma og þurfa á pfanói að
halda geta fengið það leigt gegn
mjög vægu gjaldi."
— En hvað með sýningaraðstöðu
ef listamennimir vilja sýna verkin
sín hér?
„Það er mjög stór salur í kjallaran-
um í gömlu byggingunni með góðri
aðstöðu til að hengja myndir upp og
ágætri lýsingu. Það stóð í reglugerð-
inni að þeir sem byggju hér gætu
sýnt þar, en skilyrðið var að þeir
sýndu með þrem eða fjómm öðmm.
Ég kynnti mér þetta um leið og ég
kom og þá kom í ljós að það verður
að leggja drög að þessu áður en
komið er því, þetta er hugsað fyrir
þá sem dvelja hér í lengri tfma. Sum
lönd eiga nefnilega fleiri en eina
vinnustofu héma og þá getað þeir
úthlutað sínum listamönnum dvalar-
leyfí í eitt ár eða jafnvel enn lengri
tíma. En í okkar tilfelli, þar sem
vinnustofan þarf að deilast á milli
sex listamanna á ári, verður lista-
maðurinn að panta þessa sýningar-
aðstöðu með fyrirvara. Þetta þyrfti
t.d. að koma fram í þeim upplýsing-
um sem við fáum heima á Islandi
áður en við förum út ásamt ýmsu
öðru smotteríi eins og t.d. hvað sé
skynsamlegt að hafa með sér, upp-
lýsingar varðandi borgina o.s.frv.
Reyndar bauðst mér að sýna hér
í sýningarplássi á þriðju hæð. Þar
er stórt og bjart rými en vandamálið
var að þar þurfa menn sjálfír að sjá
um pössun á sýningunni. Mér fannst
það fráleitt þar eð ég hef annað með
tímann að gera hér en að sitja yfir
sýningu. Auk þess er ekkert vit í að
sýna upp á þriðju hæð, þangað kem-
ur ekki nokkur sála. Aftur held ég
að stöðug aðsókn sé í aðalsýningar-
salinn í kjallaranum."
— Hve háa leigu þurfa listamepn-
imir sem koma hingað að borga á
mánuði?
„Ellefu hundruð franska franka
og þrettán hundruð og fímmtíu ef
tveir búa f íbúðinni. Síðan þarf einn-
ig að borga ellefu hundruð franka í
tryggingu sem er endurgreidd við
brottför nema ef eitthvað af lausa-
munum, sem hér eru (þeir eru taldir
áður en maður flytur inn) skemmtist
eða týnist, þá er kostnaðurinn tekinn
af þessari tryggingu."
— Nú varst þú hér fyrir sautján
árum síðan ásamt Björgu Þorsteins-
dóttur við nám í Atelier 17 hjá S.W.
Hayter — finnst þér hafa orðið mikl-
ar breytingar á listalífí borgarinnar
síðan?
„Já, og mesta breytingin hér hefur
orðið með tilkomu allra þessara stór-
kostlegu safna sem hafa opnað dyr
sínar síðastliðin ár eins og t.d. Orsay-
-safnð, Picasso-safnið og Pompidou-
-safnið.
í hverfínu kringum Pompidou-
safnið sem er hér örstutt frá er t.d.
komið mikið af mjög góðum gallerí-
um. Ég hef verið að elta þetta uppi
baki brotnu og komu sér þá vel þær
upplýsingar sem Erró gaf mér. Hann
merkti inn á kortið öll þau gallerí
sem hann mælti með og ég leitaði
þau uppi og varð alls ekki fyrir von-
brigðum, þau voru mjög góð.
Nú, Picassó-safnið er yndislegt.
Ég hef mesta ánægju af því að fara
á þessi minni söfn. Rodin-safnið er
einnig stórkostlegt. Ragnheiður
dregur fram myndir af verkum Rod-
ins (1840—1917) og Camille Claudel
(1864—1943) og talar um verk þeirra
með miklum tilfínningahita og mik-
illi ást — auðsjáanlega heilluð af
þessu fræga pari. Héma er kossinn
hans Rodins og kossinn hennar Cam-
ille Claudel, þetta er svo samtvinnað.
Þessir listamenn voru svo Iíkir að
þú veist varla hver gerði hvað. Cam-
ille Claudel var nemandi Rodins og
ástkona í fimmtán ár og það er
hægt að rekja samband þeirra af
myndunum. Héma er t.d. allt búið
þeirra í milli," segir hún og sýnir
mér mynd af verkinu „La demiere
vision", síðasta sýnin, „og svo er hér
önnur sem Camille Claudel gerði
1910 og heitir Móðir og dóttir gráta
— og að sjá steininn gráta er dálítið
átakanlegt. í raun og vem er ekki
hægt að aðskilja þessa listamenn.
Ég hef verið hrifin af Rodin allt frá
því ég sá Borgarana frá Calais í
fyrsta skipti í London 1966, en ég
hef aldrei séð verk eftir Camille
Claudel fyrr.“
— En listalífíð, er það fjölbreytt-
ara nú en þá?
„Já, miklu fjölbreyttara. Við
reyndum að sjálfsögðu að skoða söfn-
in og galleríin hér áður, en ég varð
fyrir vonbrigðum, því ég bjóst við
að sjá meira af raunverulegri nútíma-
list. Það virðist hafa verið mikil deyfð
hér þá. En eins og ég sagði áðan
þá hefur mesta breytingin orðið við
tilkomu þessara stóru safna. Orsay-
safnið er stórkostlegt, bæði bygging-
in og það sem það hefur að geyma.
Ég er aftur á móti ekki mjög hrifin
af sjálfri byggingu Pompidou-safns-
ins. En þeir eiga mörg mjög góð
verk og þama er hægt að sjá bæði
eldri verk og svo það allra nýjasta."
Blýantsteikningamar á veggnum
draga að nýju að sér athygli mína.
Mér finnst ég sjá mikinn skyldleika
við sumar af nýjustu grafíkmyndun-
um, en þetta er í fyrsta skipti sem
ég sé teikningar eftir Ragnheiði.
„Þetta er það sem ég er að gera
núna. Ég hef árum saman unnið allt
í grafík og aldrei sýnt teikningar.
Ég hef bara rissað niður mínar hug-
myndir og sett þær síðan beint á
plötu, þarinig að teikningin hefur
aldrei fengið að þróast. Nokkrum
sinnum á ári fer ég austur að Kirkju-
bæjarklaustri. Umhverfið þar er
gríðarlega magnað og formin sem
sjást þama eru svo sérstök, allir
þessir hólar — landbrot — sem halda
áfram og áfram — þetta spinnst allt
inn í þessar myndir. Ég tók þessar
andstæður, þessa stemmningu með
mér í huganum hingað — þennan
biksvarta sand og tindrandi hvítu
jökla. Ég geri reyndar aldrei neitt
sem er til í raunveruleikanum, heldur
nýti ég mér áhrifín og skálda síðan
sjálf tengslin þar á milli og alla út-
færsluna. Þetta fer stundum út í
hálfgerða skúlptúra."
Síðan sýnir Ragnheiður mér æt>
ingar sem hún sýndi í Norræna
húsinu í apríl síðastliðnum. Efnivið-
urinn er ekki lengur viðfangsefni
samtímans, stólfastir eða flaktandi
óléttukjólar, tertukerlingar né loðnar
bækur, þó litaskalinn sé dökkur eftir
sem áður. Það er komin meiri ljóð-
ræna í myndmálið, sem er einnig
orðið hlutbundnara, dulrænna og
magnað margræðum táknum, sem
sum hver kveikja upp minningar um
fortíðina sem var og verður þegar
valdið hefur látið gamminn geisa.
„Þetta eru allt saman leifar," segir
Ragnheiður, „þær eru eins og leifar
og meira að segja heita þær það
sumar." Gullegg — Fimindi — Kólfur
— Land — Yfir — Kuml — Hröðun
— Obelisk — eru m.a. nöfn mynd-
anna. Sums staðar sjást prímitívar
dansandi verur í dulargervi, dimmir
skuggar manna og fugla — dökkir
litfyllingar, og nær þetta hámarki
sínu í töframáttugu tákni spíralsins,
sem er eins og greyptur í ferstrenda
steinsúlu — völundarhús manns-
ævinnar eða bústaður hinnar eilífu
sálar. Og þá man ég að Ragnheiður
sagðist hafa dvalið í skandinavíska
Rómarbústaðnum um tíma árið
1983.
Mér fínnst eins og tengslin milli
viðfangsefnisins og sjálfrar tækninn-
ar hafí þrengst hjá Ragnheiði — séu
orðin nánari — eins og hún sé að
færa sig nær og nær frumkveikju
myndlistarinnar. Þetta táknmál er
undirstrikað með einskonar stöllum
eins og um eigið fortíðarsafn sé að
ræða.
— Að lokum, Ragnheiður, hver
er helsti kosturinn fyrir íslenskan
listamann að geta komið í þessa íbúð
hér í París?
„í fyrsta lagi er afskaplega gott
að geta verið út af fyrir sig í ró og
næði — geta einangrað sig og haft
aðstöðu til að vinna. Og í öðru lagi,
allt það sem borgin hefur upp á að
bjóða. Bara það að komast í annað
umhverfí, upplifa annað þjóðfélag og
aðra stemmningu, það er það sem
er svo orkugefandi og upptendrandi.
Texti: Laufey Helgadóttir
„Land“ I, II, III, eftir Ragnheiði Jónsdóttur.