Morgunblaðið - 15.01.1988, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 15. JANÚAR 1988
C 11
Dior
AFBRYÐiSEMI
Afbrýðisemi er eðlileg tilfinning.
Hún getur verið sársaukafull og
í sinni verstu mynd getur hún
verið sannkallað niðurrifsafl.
Þegar manni þykir vænt um ein-
hvern er ekki óeðlilegt að líta á
annað fólk, áhugamál og áhrif
sem skipta hann máli sem
ákveðna ógnun, ekki sízt í menn-
ingarsamfélagi eins og því sem
við lifum í, þar sem flestir stefna
að því að búa með einum maka
ævina á enda. Það getur verið
sársaukafullt að horfa upp á
maka sinn í hrókasamræðum
við manneskju af gagnstæðu
kyni þar sem maður sjálfur er
útilokaður. Það er auðmýkjandi
þegar makinn hefur slíkt vald
yfir manni að maður stendur
sjálfan sig að verki við að leita
í vösum hans að „sönnunar-
gögnum" eða hringir í hann á
ólíklegustu tímum í þeirri von
að koma honum í opna skjöldu.
Og þetta er til þess fallið að
brjóta mann niður, og það er
alvarlegasti ókostur afbrýðisem-
innar.
Afbrýðisöm manneskja,
hvors kyns sem hún er, býr við
stöðugan ótta um að makinn
yfirgefi hana, og þótt það sé
kaldhæðnislegt þá er þetta
vísasta leiðin til að missa maka
sinn. Allir vilja láta elska sig en
enginn vill láta eiga sig.
Hver einasta manneskja sem
hefur staðið í ástarsambandi við
afbrýðisaman einstakling veit
hversu útilokað það er að lifa
hamingjusömu lífi með þeim
sem ætlar að gleypa hana lif-
andi og stjórna lífi hennar í einu
og öllu. Það er útilokað að koma
í veg fyrir að fólk sé í tengslum
við annað fólk en elskhugann
nema það setjist að á eyðieyju.
Og það er fleira en fólk sem
dregur að sér athygli allra heil-
brigðra einstaklinga, s.s. sér-
stök áhugamál og lífsvenjur sem
makinn hefur enga aðstöðu til
að taka þátt í og jafnvel enga
ástæðu til að gefa sig að heldur.
Sú hugmynd kann að vera Ijúf
og rómantísk að elskendur lifi
lífinu eins og Síamstvíburar, en
þessi hugmynd er engan veginn
raunhæf og þaðan af síður æski-
leg. Elskendur sem sjá ekkert
annað en sjálfa sig hljóta að lifa
einhæfu lífi sem setur þeim
skorður og kemur í veg fyrir að
þeir nái eðlilegum og æskilegum
persónuþroska.
Trúðu á sjálfan þig
Ein grundvallarástæða af-
brýðisemi er minnimáttarkennd
og vantrú á eigin ágæti. Hinn
afbiýðisami óttast að einhver
birtist á sjónarsviðinu og taki frá
honum makann og orsök þessa
ótta er djúpstætt öryggisleysi
og sú tilfinning að hann sé ekki
verður væntumþykju makans.
Þetta öryggisleysi kemur oft
fram hjá konum sem álíta að
aðrar konur séu fallegri,
skemmtilegri, greindari og yfir-
leitt eftirsóknarverðari að öllu
leyti en þær sjálfar.
En afþrýðisemi getur eyðilagt
líf nánast hvaða manneskju sem
er. Sem dæmi má nefna fræga
Ijósmyndafyrirsætu sem er Ijós-
hærð, hávaxin, yndisfríð og með
vaxtarlag sem hlýtur að teljast
fullkomið miðað við alla venju-
lega mælikvarða. Þrátt fyrir
þessa augljósu yfirburði sem
móðir náttúra hefur skenkt
henni viðurkennir hún fúslega
að hún líði vítiskvalir þegar kær-
astinn hennar talar við annað
fólk. „Við höfum verið saman í
hálft ár,“ segir hún, „og sem
betur fer er hann mjög nærgæt-
Tilfinnlngar hins afbrýðisama eru
frumstæðar og það sem stjórnar þeim er
þörfin að einoka þann sem af brýðina
orsakar. Einokunarþörfin sprettur hins
vegar af vanmáttarkennd og öryggisleysi
og þeirri sannfæringu hins af brýðisama
að hann sé ekki þess verður að vera
elskaður.
inn og ski/n/ngsríkur. Ég reyni
að deila ekki á hann því að með
þeim hætti hef ég misst nokkra
elskhuga um dagana. Síöasti
kærastinn sem ég bjó með í ár
gafst upp af því að ég hafði
ekki taumhald á afbrýðiseminni.
Ef hann kom fimm mínútum of
seint úr vinnunni hringdi ég til
að athuga hvort hann væri á
leiðinni og oft kom fyrir að ég
hékk fyrir utan vinnustað hans
til að athuga hvort hann færi út
í fylgd með einhverri skrifstofu-
stúlkunni. Ég fyrirleit sjálfa mig
fyrir þetta atferli og þegar ég
hugleiði þetta nú áfellist ég hann
sannarlega ekki fyrir að hafa
gefizt upp. Þetta hlýtur að hafa
verið hræðilegt fyrir aumingja
manninn. Nú gengur mér betur
að kljást við afbrýðisemina en
ef ég gæti treyst því að ég og
núverandi kærasti minn ættum
sameiginlega framtíö fyrir okkur
liði mér betur. Ég reyni eftir
megni að halda aftur af mér og
þrýsta ekki á um trúlofun eða
slíkar skuldbindingar. Ég veit að
hann þarf að taka slíkt upp hjá
sjálfum sér, en þetta er erfitt
og stundum þarf óg bókstaflega
að bíta í tunguna á mér."
En það eru ekki einungis aðr-
ar konur eða karlar sem geta
valdið afbrýðisemi þeirra sem
eiga við þetta vandamál að
stríða. Algengt er að hinn af-
brýðisami sjái ofsjónum yfir
starfi makans, fjölskyldu og þá
ekki sízt börnum úr fyrra hjóna-
bandi.
Tilfinningar hins afbrýðisama
eru frumstæðar og það sem
stjórnar þeim er þörfin að ein-
oka þann sem afbrýðina orsak-
ar. Einokunarþörfin sprettur
hins vegar af vanmáttarkennd
og öryggisleysi og þeirri sann-
færingu hins afbrýöisama að
hann sé ekki þess verður að
vera elskaður.
Paul Hauck, brezkur læknir,
hefur skrifað bók um afbrýði-
semi og hann orðar þetta svo:
„Afbrýöisamt fólk lítur á maka
sína sem hverja aðra verzlunar-
vöru. Því er nákvæmlega sama
um tilfinningar annarra og kærir
sig bara um sínar eigin tilfinning-
ar.“
Þetta kemur fram (grein sem
Adrienne Burgess hefur skrífað
um afbrýðisemi sem hún þekkir
af eigin raun. Hún staöfestir
þessa skoðun læknisins og seg-
ir m.a.: „Það er erfítt að viöur-
kenna að maður só afbrýðisam-
ur en með því að horfast í augu
við vandamáliö er hægt að læra
mikið um sjálfan sig og mann-
legt eðlí.“
Hún vekur líka á því athygli
að ekki viröist einu gilda hvort
það er karl eða kona sem haldin
eru afbrýði8eml: „Þegar kona
er afbrýöi8öm er oft lítíð svo á
að hún só smámunasöm og
gangi með grillur, en ef um karl-
mann er að ræða er afbrýðlsem-
in höfð til marks um einlægni
hans og djúpartilfinningar í garð
konunnar. Ég get ekki treyst
afbrýðisömum manni," segir
Adrienne Burgess. Ef hann ætl-
ar vitlaus að verða ef þér verður
á að brosa til annars manns eða
yfirheyrir þig ef þú ert lengur á
leiðinni úr vinnunni en venju-
lega, þá skaltu yfirgefa hann.
Svona menn búa við djúpstætt
öryggisleysi. Menn sem segja6t
aldrei finna til afbrýðisemi og
krefjast þess sama af þér eru
líka tortryggilegir. Annað hvort
eru þeir að reyna að tryggja sig
þannig að þú þurfir að kljást við
sektarkennd þegar þeir eru
ótrúir eða þeir hafa óraunhæfar
væntingar um samband karls
og konu.