Morgunblaðið - 18.02.1988, Síða 10

10 B
MORGUNBLAÐIÐ, VIÐSKQTI/AIVINNULÍF FIMMTUDAGUR 18. FEBRÚAR 1988
V erðbréf amarkaðuri
Eykiir ójöfnuð
oghólfim á
íjármagnsnmrkaði
- segir Gunnar Helgi Hálfdánarson og deilir hart á ýmsar
hugmyndir í væntanlegri löggjöf um fjármagnsmarkaðinn
ÞAÐ fór eins og vænta mátti að löggjöf sú sem Jón Sigurðsson, við-
skiptaráðherra, er nú að láta vinna nm starfsemi á fjármagnsmark-
aði, mælist misjafnalega fyrir hjá aðilum á þessum markaði sem lög-
in eiga að ná til. Menn amast í sjálfu sér ekki við því að þessari starf-
semi sé sett einhver rammalöggjöf með neytendavemd og bætta hag-
stjóm að leiðarljósi en ýmsir efnisþættir væntanlegs frumvarps, sem
Jón Sigurðsson viðraði í viðtali hér í viðskiptablaði fyrir viku, em
forsvarsmönnum nýju fjármálafyrirtækjanna Iftt að skapi. Það má
greinilega heyra á Gunnari Helga Hálfdánarsyni, framkvæmdastjóra
Fjárfestingafélags íslands, en það fyrirtæki má á ýmsan hátt telja
brautryðjanda á nokkrum þeim sviðum fjármálastarfsemi sem nýju
lögin eiga að taka til. Gunnar sakar viðskiptaráðherra um að táka
gagnrýnslaust undir sjónarmið gamla kerfisins. og vilja á þann hátt
auka miðstýringuna á þeim hluta Qármagnsmarkaðarins, sem vaxið
hafi hvað hraðast undanfarin misseri — og heldur því fram að „gamla
kerfið". eins og hann kallar það eigi erfitt með að skilja þróunina,
hvað þá að taka þátt í henni.
„Vaxtabroddurinn í íslensku at-
vinnulífi í framtíðinni er af mörgum
talinn verða mestur í ýmiss konar
þónustustarfsemi og þá ekki hvað
síst í fjármálaþjónustu af margs
konar tagi“, segir Gunnar Helgi í
upphafi viðtalsins. „Þetta mun ger-
ast á sama tíma og helstu undir-
. stöðuatvinnuvegimir, eins og sjávar-
útvegur, landbúnaður, bygginga-
riðnaður og innflutningsstarfsemi
eru nánast mettaðir og hafa náð
þeim vexti sem fyrirsjáanlegur er í
náinni framtfð. Stjómvöld hafa ítek-
að f þvf sambandi að þau vilji stuðla
að framfömm á fjármagnsmarkaði,
meðal annars á þann hátt að heim-
ila erlendum aðilum að starfa í aukn-
um mæli hér á iandi og eins með
því að heimila íslendingum að §ár-
festa erlendis. Ég fullyrði hins vegar
að sú viðsýni sem gætti í viðskipta-
ráðherratíð Matthíasar Á Mathiesen
virðist því nú miður vera á undan-
haldi og kann fjármagnsmarkaður-
inn þvf nú að standa á tímamótum.
4 Frumvarpsdrög í skötulíki
Það er auðvitað fullkomnlega eðli-
legt að sett sé einhver rammalöggjöf
um starfsemina til að tryggja áfram-
haldandi framfarir á flármagns-
markaði, svo sem um skyldur,,
menntun og siefnumótun þeirra að-
iia sem starfa á þessum markaði
með það fyrir augum að efla neyt-
endavemd og bæta hagtölugerð.
Þau frumvarpsdrög sem em hér á
ferðinni em á hinn bóginn öli í skö-
tulfld — einhveijir molar sem falla
til vegna þrýstings og rekja má tit
sjónarmiða gamla kerfisins, en nauð-
synlega heildaryfirsýn vantar. Það
, em svo þessir molar sem em látnir
ráða ferðinrii."
Gunnar segir að á sama tíma sé
þeim aðilum er mótað hafa og starfa
á þessum nýja en margslungna og
viðkvæma íjármagnsmarkaði haidið
markvisst utan við þann undirbúning
sem nú fer fram vegna þessarar
lagasetningar, þrátt fyrir ítrekaðar
óskir um að fá að vera þar meðal
þátttakenda. „Það veldur einnig sér-
stökum vonbrigðum hversu gagn-
rýnislaus viðskiptaráðherra virðist
vera í þessu efni og túlkar stíft sjón-
armið gamla kerfisins og ég fæ ekki
séð á því sem ráðherra hefur látið
hafa eftir sér að hann hafi gert
nægjanlega tilraun tii að kynna sér
hliðstæða starfsemi erlendis og nút-
ímalega lagasetningu um hana. Mér
sýnist því fyrir vikið Sem hætta sé
á að ráðherra gæti þess vegna stuðl-
að að afturför á þróun fjármagns-
markaðar, þrátt fyrir yfírlýsta stefnu
rikisstjómar um hið gagnstæða. “
„Ráðherra talar mikið um það í
viðtalinu við hann í síðasta viðskipta-
blaði að hann vilji jafna aðstöðuna
og draga úr hólfun á fjármagns-
markaðinum þegar hann er í reynd-
að auka ójöfnuð og hólfun á þeim
markaði með þeim tillögum sem
hann er kominn fram með og hyggst
gera að lögum,“ segir Gunnar Helgi
ennfremur. Hann er beðinn um að
rökstyðja þetta frekar:
„Jú, þessi jrfirlýsing ráðherrans
er ágætt dæmi um það hversu bless-
að iýðræðið er túlkað misjafnlega í
heiminum. Hjá herrunum sem ráða
ríkjum fyrir austan jámtjald þýðir
lýðræðið að sumir skuli vera jafnari
en aðrir og ég fæ ekki betur séð en
það sé þetta sem er að gerast hér.
Verðbréfasjóðunum
mismunað
Og ég skal rökstyðja þetta nánar
en það verður hins vegar best gert
með þvi að að víkja að einstökum
•hugmyndum ráðherra. Hann er með
hugmyndir um eiginfjárhlutfall verð-
bréfasjóða. Það er eðlileg krafa hvað
varðar verðbréfamiðlaranna en það
er á misskilningi byggt að tala um
stofiifé og eiginflárhlutfall hvað
sjálfa verðbréfasjóðina varðar, því
að þar eru framlög sjóðfélaga í reynd
eigið fé þeirra. Eiginfjárhlutfall sjóð-
anna er því 100% og þeim er einung-
is greiddur arður eða öllu heldur
vextir í samræmi við afkomu sjóð-
anna, líkt og gert er með annað eig-
ið fé. Með kröfu um eiginfjárhlut-
fall á þessa sjóði fæ ég því ekki
betur séð en annað hvort sé hér um
hreinan misskilning að ræða eða
markvisst sé verið að takmarka og
rífa niður þessa starfsemi.
í öðru lagi — og það lýsir e.t.v.
ójöfnuðinum enn betur — hafa sum-
ar innlánsstofnanir sifellt verið að
klifa á þvi og reynt að koma inn hjá
ráðherra að verðbréfasjóðimir njóti
einhverra sérréttinda á markaðinum
á kostnað innlánsstofnana og þess
vegna beri að setja samskonar kvað-
ir á verðbréfasjóðina og inniáns-
stofiiunum er gert að sæta. Þetta
Gunnar Helgi Hálfdánarson,
framkvæmdastjóri Fjárfesting-
arfélagsins.
er auðvitað mjög klókt hjá innláns-
stofnununum að freista þess að
draga úr ávöxtun og aðdráttarafli
verðbréfasjóðanna með þessum
hætti á sama tíma og þær hafa fullt
frelsi í rekstri veðdeilda sinna. En
sannleikurinn er bara sá að sérrétt-
indin eru öll innlánsstofnananna
megin, því að þær mega nefnilega
gera allt það sem verðbréfasjóðimir
em að fást við. Til dæmis mega þær
stofna hlutafélög og annast sams-
konar rekstur og verðbréfasjóðimir
en þessa heimild hafa þær ekki nýtt
sér, einfaldlega vegna þess hversu
staðnaðar sumar þeirra em og dýrar
í rekstri. Forsvarsmenn þeirra nefna
hins vegar ekki þau forrréttindi sem
þessar stofnanir búa við. Þær hafa
til að mynda einkarétt á því að taka
við innlánum, þær hafa aðgang að
sjóðum Seðlabankans og tveir ban-
kanna em reknir með ríkisábyrgð.
Að auki er oftast búið þannig um
hnútana að innlánsstofnununum er
einum gert kleift að annast af-
greiðslu fyrir fjárfestingalánasjóðina
og þeir einir mega stofna ijárfesting-
alánareikninga í atvinnurekstri til
skattafrádráttar.
Staðreyndin er hins vegar sú að
aðalsamkeppnisvörur verðbréfasjóð-
anna em ekki innlánsreikningar
heldur em það fyrst og fremst ýmiss
önnur verðbréf eða spamaðarleiðir
til lengri tíma, svo sem bankabréfin
svonefndu sem veðdeildir bankanna
gefa út en em ekki háð bindiskyldu.
Með tilkomu þessarar löggjafar sem
viðskiptaráðherra boðar myndu því
þessi bréf, bankabréfin, njóta betri
samkeppnisstöðu og þar með er ver-
ið að skapa ójöfiiuð gagnvart þeim
bréfum sem verðbréfasjóðimir gefa
út og selja.
í þessum samhengi verð ég að
nefna að ráðherra tekur upp kerfis-
sjónarmiðin gagnrýnislaust, að því
er virðist og talar um gríðarlegan
vöxt verðbréfasjóðanna meðan innl-
ánsstofnanir hafi vaxið lítið. Þá yfir-
sést honum að taka með í reikning-
inn þessa starfsemi bankanna sem
em bankabréfin en vöxturinn í þeim
var á síðasta ári 248% á sama tíma
og verðbréfasjóðimir uxu um tæp
200%, eins og kemur fram á með-
fylgjandi mynd ( sjá forsíðu) og þótt
þar sé um einhverja tvítalningu að
ræða, skekkir það ekki samanburð-
inn. Á hinni myndinnj sést aftur á
móti að kaupendur verðbréfa hafa
nú um ýmsar leiðir að velja til að
ávaxta peninga í slíkum bréfum.
Með því að setja takmarkanir á eina
þessara leiða er þannig verið að
skapa enn meiri ójöfnuð, verðbréfa-
sjóðunum í óhag og auka þar með
á hólfunina á markaðinum. I þessum
sambandi er einnig vert að vekja
sérstaka athygli á því í ljósi hug-
mynda um heimildir til íslenskra
flárfesta að kaupa erlend verðbréf,
m.a. af erlendum verðbréfasjóðum,
að þar með munu slíkir sjóðir standa
betur að vígi á markaðinum en þeir
innlendu, enda eru verðbréfasjóðir
hvergi meðal siðmenntaðra þjóða
látnir sæta bindiskyldu líkt og verið
er að ræða um að gera hér. Ráð-
herra reynir að vísu að afsala sér
ábyrgðinni af þessu með því að segja
að Seðlabankinn verði fenginn til
að meta þetta í hverju einstöku til-
felli, en við erum hraeddir um að það
jafngildi því að bindiskylda verði
sett á. Ráðherra kemst ekkert undan
þeirri ábyrgð og því að hafa þar
með teflt hagsmunum yfír 10 þúsund
sparifjáreigendum í landinu í tvísýnu
með slíkri mismunun."
Gunnar Helgi minnir á að það séu
í gildi í landinu lög um banka og
sparisjóði. „Þegar menn eru famir
að tala um að einhverjir aðilar á fjár-
magnsmarkaði séu famir að koma
of nálægt starfsemi þessara stofn-
ana, þá á ráðherrann auðvitað að
HEI.STU LEIPIR JIL AÐ ÁVAXTA PENINGA I VERÐBRÉFUh
GAGNRYNIN ■“ í stað þess að jafna starfsskilyrði, þá myndi
misræmið aukast við þessar hugmyndir, segir Gunnar Helgi Hálf-
dánarson. Einnig segir hann að innánsstofnanir hafi heimild til að
stofna verðbréfasjóði — en þær einar hafí hins vegar rétt á að taka
á móti innlánum, og ganga í sjóði Seðlabankans ef á þurfi að halda
og tvær þeirra hafi ríkisábyrgð að auki.
Fjármögnunarleiga
Takmörkun á eignaraðild er-
lendra aðila vekur undrun
- segir Kristján Óskarsson hjá Glitni
„Hugmyndir viðskiptaráðherra að frumvarpi til laga um fjármögn-
unarstarfsemi eru að mörgu leyti ágætar. Þær virðast að flestu
leyti ganga út á að þeir aðilar sem stunda þessa þjónustu uppfylli
ákveðnar Iágmarkskröfur og fari eftir ákveðnum leikreglum, sem
að sjálfsögðu er eðlilegt," sagði Kristján Óskarsson, framkvæmda-
stjóri Glitnis, þegar Morgunblaðið bar undir hann hugmyndir Jón
Sigurðssonar varðandi reglur um fjármögnunarleigufyrirtækin,
sem vænta má I nýrri Iöggjöf um starfsemi á fjármagnsmarkaði
og hann kynnti hér í viðskiptablaðinu fyrir viku.
„Skynsamleg lagasetninga er Kristján segir þó að ein af hug-
af hinu góða því að hún eyðir myndum ráðherrans valdi þó veru-
þeirri óvissu og tortryggni sem
einstaka aðilar hafa reynt að skapa
í garð þessarar starfsemi," sagði
Kristján ennfremur. „Eins og
kunnugt er hefur þessi starfsemi
verið við lýði í hinum vestræna
heimi um langt árabil, þótt aðeins
séu 2 ár liðin síðan hún hófst að
marki hérlendis. Fjármögnunar-
þjónusta sem þessi hefur átt dijúg-
an þátt í uppbyggingu atvinnulífs
í nágrannalöndum."
legri undrun en það sé mjög tak-
markandi ákvæði um eignaraðild
erlendra aðila að fyrirtækjum sem
stunda þessa starfsemi. Glitnir er
sem kunnugt er að meiri hluta i
eigu norska fjárfestingafyrirtækis-
ins Nevi og enska fjármálafyrir-
tækisins Sleipner. „Sú reynsla sem
komin er af þátttöku erlendra að-
ila í uppbyggingu fjármögnunar-
fyrirtælg'a hérlendis bendir ein-
dregið til þess að ótti íslendinga
við þá sé ástæðulaus. Við fslend-
ingar eigum einmitt að láta af
þeirri einangrunarstefnu sem ein-
kennt hefur atvinnulífsuppbygg-
ingu okkar. Erlendir aðilar með
þekkingu og reynslu sem vilja
leggja íslenskum fyrirtækjum til
eigið fé geta stuðlað að flölbreytni
í atvinnulífinu sem einmitt ert
knýjandi fyrir okkar litla efnahag-
skerfi. Það ætti öllum að vera ljóst
að erlendir aðilar hafa engan
áhuga á þátttöku í íslenskum fyrir-
tækjum ef þeim er ætluð mála-
mynda eignaraðild.
Viðskiptaráðherra hefur Iátið
hafa eftir sér að hann ætlist ekki
til þess að ákvæðið um erlenda
aðiid að fjármögnunarfyrirtækjum
hérlendis verði afturvirk. Erlendir
aðilar hafa hins vegar tekið veru-
legan þátt f uppbyggingu tveggja
fyrirtækja sem nú eru starfandi.
Kristján Óskarsson framkvæmda-
stjóri Glitnis hf.
Ef viðskiptaráðherra ætlar að
standa við orð sín, hlýtur hann að
minnsta kosti að innifela ákvæði í
frumvarpinu sem undanskilur nú
starfandi fyrirtæki hvað þetta
varðar. Að öðrum kosti verðum við
íslendingar fyrir álitshnekki sem
dregur úr áhuga erlendra aðila á
að fjárfesta hérlendis í framtíðinni.