Morgunblaðið - 19.03.1988, Blaðsíða 2

2 B
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 19. MARZ 1988
NORRÆNA HUSIÐ:
Norskir bókadagar
23.-28. mars
„Norrænar bókmenntakynningar
hafa verið fastur liður í starfsemi
Norræna hússins mörg undanfarin
ár og þar njótum við góðrar sam-
vinnu norrænu sendikennaranna.
Slíkar kynningar á dönskum og
sænskum bókmenntum ársins 1987
verða nú í apríl. Kynning á fínnsk-
um bókmenntum ársins 1987 var
haldin í lok febrúar sl. og sams
konar kynning á norskum bók-
menntum síðasta árs hefur verið
felld inn í dagskrá bókadaganna.
Þar heldur norski sendikennarinn,
Oskar Vistdal, fyrirlestur, en hann
hefur aðstoðað mig ötullega við
undirbúning norsku bókadag-
anna,“sagði Knut Ödegaard.
Bókadagar eru nýjung
NORRÆNA húsið gengst
fyrir umfangsmikilli
kynningu á norskum
bókmenntum í næstu viku,
dagana 23. - 28. mars.
Bókmenntakynning þessi
hefur fengið yfirskriftina:
Norskir Bókadagar og er
dagskráin ijölbreytt og
viðamikil, oghafa
aóstandendur Bókadaganna
lagt sig fram við að fá sem
flesta og besta gesti frá
Noregi af þessu tilefni. Knut
Ödegaard forstjóri Norræna
hússins hefur haft forgöngu
um undirbúning Norsku
bókadaganna. Tilefnið er
því ærið til aó reifa
bókmenntaleg tengsl milli
Noregs og íslands í stuttu
spjalli, en sá er einmitt
tilgangur bókadaganna að
efla tengslin milli þjóðanna
og kynna íslensku
áhugafólki um bókmenntir
það helsta sem á döfínni er
í Noregi.
„ # Morgunbladið/Sverrir
Knut Odegaard forstjóri Norræna hússins.
„Nýjungin í ár eru auðvitað þess-
ir norsku bókadagar.en með þeim
viljum við veita fólki meiri yfirsýn
og gefa því betra tækifæri til að
kynnast norskum bókmenntum.
Með bókadögum er hægt að íjalla
ýtarlegar um landið og bókmenntir
þess með bókasýningum, fyrirlestr-
um og rithöfundakynningum. Þá
verður sérstök Ibsendagskrá sem
gerð erí samvinnu við Norræna fé-
lagið. Við ríðum á vaðið með nor-
skar bókmenntir en bókadagar
hinna Norðurlandanna munu von-
andi fylgja í kjölfarið á næstu árum.
Bókmenntalegt samband
þjóðanna er dauft
Bókmenntalegt samband milli
Noregs og íslands hefur versnað á
undanförnum áratugum. Umfjöllun
um norskar bókmenntir er sáralítil
hérlendis og hið sama er að segja
um íslenskar bókmenntir í Noregi.
Kynslóðin sem las Henrik Ibsen,
Knut Hamsun, Bjömstjerne Bjöm-
son og Nordahl Grieg er að hverfa
af sjónarsviðinu. Raunveruleg bók-
menntaleg samskipti hafa því dofn-
að. A hinn bóginn hafa formleg
samskipti aukist með hinum ýmsu
norrænu stofnunum. Norræni þýð-
ingarsjóðurinn er eitt dæmi um
r
Arni Ibsen:
Ámi Ibsen
Leikskáldið
Sam Shepard
Sam Shepard ætlaði sér
aldrei að verða rithöf-
undur og hefur reynd-
ar gert margar tiiraun-
ir til að losna undan
þeirri kvöð. Tilviljun
réði því að hann gerðist leikskáld.
Honum var fleygt út í djúpu laug-
ina, ef svo má segja, og skipað að
synda þó hann kynni naumast að
fleyta sér. Hann lærði einhvers
konar sundtök með því að prófa sig
áfram og fór loks að hafa gaman
af buslinu, en þó hefur hefur hann
nokkmm sinnum reynt að hætta
öllu saman og mjaka sér upp á
sundlaugarbakkann. Enn dreymir
hann um að geta hætta öllu saman
og mjaka sér upp á sundlaugarbak-
kann. Enn dreymir hann um að
geta hætt að semja leikrit, en gerir
sér þó Ijóst að sá draumur verður
ekki að veruleika vegna þess að
hann er orðinn samgróinn þessu
hlutverki sem hann var í upphafi
skikkaður til að leika, og finnur auk
þess hjá sér þörf til að gera betur,
ná Iengra, ná betri tökum á efnivið
sínum og gera honum betri skil.
Það verður þess vegna spennandi
að fylgjast með ferli hans í framtíð-
inni, en Shepard hefur í rúma tvo
áratugi verið eitthvert forvitnileg-
asta leikskáldið í Bandaríkjunum
og nú er ekki lengur umdeilt að
hann er kominn í fremstu röð leik-
skálda í heiminum. Þó elstu verkin
hans séu afar misjöfn að gæðum
er þar víða að fínna heillandi skáld-
skap og í þeim leikritum sem hann
hefur sent frá sér síðasta áratuginn
rætist það fyrirheit sem hann gaf
um að hann gæti orðið einn af
meisturum nútímaleikritunar.
Upphafið
Shepard fæddist 5. nóvember í
Fort Sheridan herstöðinni í Ulinois.
Faðir hans var herflugmaður og
einkenndust bernskuár Shepards
af sífelldu flakki fjölskyldunnar
milli herstöðva. Þegar faðirinn losn-
aði úr hemum settist íjölskyldan
að í Kaliforníu, skammt frá Los
Angeles, og þar ólst Shepard upp
innan um bændur, landshornaflakk-
ara og skrifstofufólk úr stórborgini
sem átti sér svefnhús í sveitinni.
Móðir Shepards var barnakennari,
en faðir hans stundaði spænsku-
kennslu og lék á trommur með
Dixieland-hljómsveitinni í frístund-
um; hann var ofsafenginn og drykk-
felldur heimilisfaðir sem gat volað
dögum saman yfir eigin eymd .og
glötuðum tækifærum. Shepard var
bara unglingur þegar honum of-
bauð svo ástandið heima að hann
stakk af frá öllu saman. Hann kom
til New York um 1960, um þær
mundir sem borgin var að verða
að miðstöð helstu nýjunga í heims-
listum. Shepard kunni lítið annað
en að leika á trommur, en vildi
gerast leikari og hafði þegar ofur-
litla reynslu að baki eftir að hafa
leikið í nokkrum leiksýningum í
Burbank í Kalifomíu. Ekki komst
hann að sem leikari og gerðist því
þjónn á veitingahúsi, eins og flestir
atvinnulausir leikarar í New York.
I aukavinnu var hann trommuleik-
ari með hljómsveitinni The Holy
Modal Rounders.
Shepard var samt sem áður al-
sæll með hlutskipti sitt. Veitinga-
húsið var í Greenwich Village, lista-
mannahverfinu fræga, þar sem
spennandi listsköpun átti sér stað
hvert sem litið varð. Hverfið var
fullt af ungum og listhneigðum
bóhemum sem höfðu safnast á
þennan stað í von um að lista-
mannsdraumamir rættust, en for-
tíðin skipti engu máli. Þetta fólk
hafði komið víða að og átti það
helst sameiginlegt að vera búið að
hafna gildismati foreldra sinna og
glata trúnni á „ameríska draum-
inn“. Mest um vert þótti Shepard
þó að á hveiju kvöldi komu helstu
jazz-hetjumar saman á veitinga-
húsinu sem hann starfaði við og
léku af fingrum fram til næsta
dags; og Shepard fékk ekki bara
ókeypis inn, hann fékk borgað fyrir
að vera viðstaddur!
Brátt kom að því að lítil og fá-
tækleg leikhús spryttu upp í hverf-
inu, í veitingahúsum, kirkjum, vöru-
húsum og víðar. Veitingahúsið sem
Shepard vann á breyttist í kaffileik-
hús, en allir vinnufélagar hans voru
atvinnulausir leikarar og þetta lá
beint við. Það vantaði bara nýtt
leikrit. Litlu leikhúsin í hverfinu
vom óhefðbundin og fijálsleg í efn-
isvali og efnistökum, og reyndar
varð fijálslyndið svo mikið að nán-
ast allt var leyfilégt annað en að
vera gamaldags. Shepard hafði eitt-
hvað borið við að skrifa, enda hafði
hann heillast af mannlífínu í bó-
hemahverfínu, og úr því hann var
ekki tilbúinn til að fara að leika
þótti félögum hans ekki nema sjálf-
sagt að hann semdi leikrit handa
þeim svo hann yrði ekki útundan.
Hann samdi tvo einþáttunga, Cow-
boys og Rock Garden, og voru
þeir sýndir á veitingahúsinu 1964.
Fyrra verkið er nú glatað og senni-
lega hefur Shepard sjálfur látið það
hverfa, en það þótti minna óþægi-
lega á Beðið eftir Godot. Leik-
stjórinn hafði skikkað Shepard til
að lesa það verk svo hann fengi
einhveija hugmynd um hvemig
ætti að byggja upp leikrit. Shepard
endursamdi Cowboys 1967 og
nefndi Cowboys no. 2, og enn eru
Beckett-áhrifín augljós. I báðum
fyrstu einþáttungunum em þó
greinileg þau höfundareinkenni sem
síðar áttu eftir að gera Shepard
heimsfrægan, sundurlaus fram-
vinda, brotakennd persónusköpun
og innblásnar, draumkenndar ein-
ræður á kraftmiklu amerísku mál-
fari. Shepard hefur sjálfur sagt að