Morgunblaðið - 19.11.1988, Qupperneq 7

I-
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 19. NÓVEMBER 1988
B 7
eða frá einhveijum afskekktum
stað. Það er oft með íslenska rithöf-
unda að þeir kunna ekki þessi „al-
gildu" vinnubrögð. Lengst af hafa
tæknigallar verið það sem háir
íslenskri list. En nú eru þeir að
mestu horfnir og það er vegna auk-
innar þekkingar og menntunar.
Menn áttu jafnvel erfítt með að
gera mun á aðalatriðum og aukaat-
riðum í verkum sínum.
En þá var eins og blaðinu hafí
verið snúið við. Listamenn hafa
lært allt um hið tæknilega í háskól-
um en um leið hafa verk þeirra
orðið einhvem veginn innantóm.
Það vantar eitthvað í okkur íslend-
inga. Ég held það vanti einlægni í
mannleg samskipti. Ég held að við
séum hrædd við að vera einlæg, því
ef við sýnum einlægni fínnist okkur
einhver hafí náð tangarhaldi á okk-
ur.“
En þarf ekki listamaðurinn að
framleiða það sem neytandinn
kallar á til að geta lifað af list
sinni?
„Höfuðvandi listamannsins er að
glæða verk sitt dýpt sem lifír —
ekki bara um stundarsakir, heldur
um alla eilífð. Aður vildu íslending-
ar græða hratt og fóru út í versl-
ana- og veitingahúsarekstur. Nú er
sami andinn kominn í listimar.
Listamenn vilja verða frægir strax
— græða strax, en og ef þeir verða
ekki frægir strax gefast þeir upp
og fara að kenna. En hvemig á
innantómt fólk að geta kennt? Þörf-
in fýrir skjótan frama er mjög áber-
andi hér í kvikmyndalistinni. Það
er eins og flestir kvikmyndagerðar-
menn okkar séu hræddir við allt
sem íslenskt er. Þeir hafa orðið
fyrir áhrifum frá vídeómyndum og
gera kvikmyndir þar sem verið er
að bijóta rúður og þeysa um á stór-
um bflum — keyra inn um glugga
og glerið þeytist um allt. Þetta er
ekki til héma í íslenskum veruleika,
nema á vídeóleigum. Svo halda
listamenn að allt lagist með því að
ríkið geri meira fyrir listamenn. En
það er sama hvað ríkið gefur lista-
manni mikið — það getur ekki fært
honum innihald. Það er aldrei sam-
i„mokafli í frægðinni" og áður var
í fískinum. Það að geta „veitt örlít-
ið af frægð" tekur ævilangan veiði-
skap í samfélaginu og lífí manns
sjálfs — ef maður er gæddur list-
rænu sjómannsskyni.
Ég skal nefna dæmi um erfíð-
leika listanna: Þegar Frankó ríkti
á Spáni var alltaf talað um að allt
mundi lagast þegar hann færi frá
völdum. Menn héldu til dæmis að
einhver ósköp væm til af handritum
sem kæmu fram. En það var ekki
rétt. Það þarf annað og meira en
einræðisherra til að skapa list. Nú
er farið að gera mikið fyrir listimar
á Spáni en þá breyttist bara allt í
„sýningu" og listimar hafa orðið
að vissri tegund af auglýsinga-
skmmi. Oftast er það svo að fjár-
magnið rennur helst til skussanna
vegna þess að þeir hafa nægan tíma
til að þvælast í ráðuneytum og hafa
það tungutak sem fólk þar skilur.
Hinir draga sig í hlé og vita hvað
þetta er allt viðkvæmt.
Það gerir ekkert til þótt einhver
deyfð sé í menningarlífínu. Það
gerist alltaf öðm hveiju. Maður
heyrir stundum talað um að það sé
ríkinu að kenna; það geri ekki nóg
fyrir listimar. En í eðli sínu er ríkið
svo ópersónulegt og getur aldrei
verið í tengslum við listamanninn.
Þegar ríkið fer að skipta sér af lista-
mönnum eins og í Sovét, koðnar
allt niður og það myndast „yfír-
stétt" listamanna eða sérréttinda-
stétt eins og í samfélaginu. En lista-
maðurinn þráir alltaf „vináttu" í
list sinni, nálægð og skilning, af
því hann er alltof óömggt bam —
og þessa nálægð og öryggi getur
hann fundið oft fremur í nálægð
valdalauss fmmstæðs manns eða
konu en í faðmi hins valdamikla
ríkis, jafnvel þótt faðmlagið sé í
fjárhirslum þess. En fjárhirslur
ríkisins eiga að vera opnar öllum
mönnum, listamönnum líka."
Viðtal/Súsanna Svavarsdóttir
D
jörg Atla myndlistarmaður
opnar í dag sýningu í FIM-salnum við
Garðastræti. A sýningunni eru rúm-
lega 30 olíu- og akrýlmálverk unnin á
síðustu tveimur árum.
OrÖiÖ er
Hillingar. Olía á striga. 1988.
„Ég er alin upp við að myndlist
sé hluti af daglegu lífi manns. Ein
af sterkustu bemskuminningunum
tengist mörgum hamingjustundum,
þegar ég sat með skólaverkefnin
við stofuborðið andspænis föður
mínum, Atla Má listmálara, þar sem
hann var með teiknibrettið sitt.
Pabbi las líka mikið fyrir okkur
krakkana úr þjóðsögum, ævintýmm
og ljóðum. Það kom ímyndunarafl-
inu af stað, og stundum urðu mörk-
in milli ímyndunar og veruleika
ansi óljós. Einnig var ég í ballett í
sex ár í bemsku minni, þar af þijú
ár í Þjóðleikhúsinu, og komst þá í
kynni við klassíska tónlist og leik-
húslíf,“ segir Björg um hvar rætur
hennar sem myndlistarmanns liggi.
„Ég fékk síðan áhuga á teikningu
í Kvennaskólanum hjá Sigríði
Bjömsdóttur og hjá Kristni Péturs-
syni í Gagnfræðaskólanum við Von-
arstræti. Á menntaskólaárunum
var engin myndlist á dagskrá. Þá
bjó ég til bömin," segir Björg
kankvís. „Við hjónin vomm búin
að eignast báða synina þegar við
lukum menntaskólanum. Þaðan lá
leiðin út á land í kennslu, fyrst til
Drangsness við Steingrímsfjörð,
þar sem við kenndum í einn vetur,
og síðan til Vestmannaeyja, þar sem
við vomm í fjóra vetur. I Vest-
mannaeyjum komst ég aftur í tæri
við myndlistina í gegnum myndlist-
arskóla sem Páll Steingrímsson
kennari og lífslistamaður starfrækti
þar. Hann fékk Magnús Á. Ámason
til að kenna við skólann og ég dreif
mig á kvöldnámskeið til þeirra.
Eftir að við höfðum flust aftur
heim til Reykjavíkur lá leið mín í
Tækniskólann þar sem ég lærði
meinatækni. Ég starfaði síðan sem
meinatæknir allttil 1979, lengst
af á Rannsóknastofu Landspítalans,
en þá settist ég á skólabekk í Mynd-
lista- og handíðaskóla íslands. Það-
an útskrifaðist ég úr málaradeild
1982. Áður hafði ég verið á kvöld-
námskeiðum í Myndlistaskólanum
í Reykjavík í þijá vetur.
Það var mjög stór ákvörðun fyr-
ir mig að fara í skólann því með
því svipti ég heimilið annarri fyrir-
vinnunni. Eg hafði heldur enga
glýju í augunum um starf lista-
mannsins; ég þekkti það vel frá
foreldraheimilinu. Égvissi aðþar
skiptast á gleði og vonbrigði; að
þetta væri fyrst og síðast erfítt og
krefjandi starf. En hinu er ekki að
leyna að það er óskaplega spenn-
andi.
Ég tel mig ungan myndlistar-
mann vegna þess hversu stutt er
síðan ég útskrifaðist. En ég nýt
lífsreynslu minnar í starfínu, því
að það fer ekki hjá því að reynslan
setji mark á vinnubrögðin. Þó er
hver einasta mvnd erlíma út af fvr-
Björg Atla i vinnustofu sinni.
Morgunblaðið/Ámi Sæberg
segir
Björg
Atla
sem
sýnir
#
i
#
FIM-salnum
ir sig og lýtur sínum eigin lögmál-
um.“
Björg segir frá því hvernig mynd-
listaráhugi geti fengið útrás í jafn
óskyldu starfí listinni og meina-
tæknin virðist vera. „í slíku starfi
sér maður ýmsar myndir í smá-
sjánni og í litrófsmælinum er maður
sífellt að fást við fagurlitaðar upp-
lausnir. Ég held að þetta hafi ýtt
við mér aftur. Það er einnig holl
og góð reynsla að hafa unnið á
sjúkrahúsi. Þar er maður sífelldlega
minntur á hversu dýrmætt það er
að vera heilbrigður. Ég er einnig
þakklát fyrir þann stuðning og
áhuga sem meinatæknamir, fyrrum
starfsfélagar mínir, hafa sýnt
myndlistariðkun minni.“
Sýning Bjargar í FÍM-salnum er
fjórða einkasýning hennar frá því
hún lauk námi við Myndlista- og
handíðaskólann. Áður hefur hún
sýnt í boði listkynningar Héraðs-
bókasafns Kjósarsýslu í Mosfells-
bæ, 1984, í Gallerí Borg sama ár
og síðan ekki fyrr í en í vor er hún
hélt sýningu í Ákógeshúsinu í Vest-
mannaeyjum. Um sýninguna í
FÍM-salnum að þessu sinni segir
Björg: „Ég hef verið að vinna að
þessari í sýningu í tvö ár. Mér þyk-
ir gott að vinna þannig að leggja
myndir til hliðar um hríð og taka
þær svo fram aftur. Efniviðinn í
flestar þessara mynda sæki ég í
náttúruna - er heilluð af litum henn-
ar, formum og orku. Ég reyni að
lýsa áhrifum sem ég verð fyrir,
fremur en að líkja eftir útliti og
ytra borði - sveigi efniviðinn að til-
finningum sem bærast innra með
mér. Og stundum eru þjóðsagan og
ævintýrið ekki langt undan. Þetta
eru eins konar portrett ef erannt
er skoðað - jafnvel sjálfsmyndir.
En allar myndir eru auðvitað að
einhveiju leyti sjálfsmyndir."
Hvort hún vinni jafnt og þétt að
myndlistinni?
„Ég hef ekki starfað að öðru
síðan ég lauk mínu námi 1982. En
það er misjafnt hversu mikil afköst-
in verða. Stundum koma sársaúka-
full tímabil þar sem hvorki gengur
né rekur - svo rofar til. Kannski
eru þessu erfiðu tímabil líka nauð-
synleg. Þá er ef til vill eitthvað sem
maður veit ekki af að geijast í und-
irmeðvitundinni."
Ég spyr hvort hún sjái breytingar
á myndlist sinni frá því hún sýndi
fyrir fjórum árum.
„Ijáningin er af tilfinningalegum
toera sem fvrr. en formin eru ef til
vill orðin ákveðnari og hlutkennd-
ari. Ég var meira í ljóðrænni ab-
straksjón - en vona samt að ljóð-
rænan hafi ekki alveg horfíð úr
myndunum mínum. Annars er svo
mikið frelsi í myndlistinni núna að
hver málar eins og hugur hans
stendur til á hveijum tíma - án til-
skipana. Orðið er fijálst. Slíkt frelsi
er nauðsynlegt í listum - innan
vissra marka auðvitað. Ófrelsi leiðir
til stöðnunar og hnignunar. í listum
verða ferskir vindar að blása, þó
að auðvitað verði að standa fast
þeim kröfum sem listin gerir í eigin
nafni, sjálfrar sín vegna,“ segir
Björg Atla myndlistarmaður að lok-
um. Sýningin í FÍM-salnum stendur
til 4. desember og er opin daglega
klukkan 14 -19.
« C.'rv