Alþýðublaðið - 11.08.1932, Blaðsíða 2

I
ALÞÝÐUBLAÐIÐ

Sænsk sfjórnmál.
Stefán Jáhann Stefánsson heffir
nndanfarið dvalið í Stoficfichólmfi og
fiiaðan hefir hann sent Alþýðnblað*
finn eftirfarandi grein, sem fjallar
um kosningar pær, er fara eiga
fram í Svipjóð að nokkrnm viknm
liðnum og horfur nm úrslit peirra.
giieincli að „frjálslynclu" flokks-
Slockholm, 1, ágúst 1932,
1,
Eftir rúrnar 6 vikur eigia kosn-
togar fram að fara tál nieðri
déildar (andra líaimmiarien) sænska
ptogstos. Hinn 18. sept. n. k. eiga
SEenskir þegnax, sem náð hafa
24 ára aldri, að kjósa 230 þtog-
menn til næstu 4 ára.
Kosningabaráttan er byrjuð.
Allir fiokkar hervæðast. Áliroátt-
ugir kjósiendur ákveða nú stjó'rn-
málastefnu sænsku þjöðanitninar
næsta kjörtímabil.
I ríki'sþingi því, er lauk fyrir
tæpuro tveiro mánuðuro, voru.
flokkarnir fitom. ! neðri deilldfani
vár fliokfcasikipunin þannig, talið
frá hægri til vinstri': íhcddsmmn
(högern) höfðu 73 fulilftrúa,
b ænáaflo kkimlnn (bondeförbun-
det) 29, svonefndir fnjálslijndfr
flokkar, er skiftast í 2 hópa (li-
beraie partiet 4 og frisfanade
foikpartiet 26) höfðiu 30 fufltrúa,
jafna'darm<'Mn (socialdemoknatílska
gruppen) höfðu 90 og kommún-
istar 8 fulltrúa. En komimúniiist-
larnir í Svíþjöð eru skiftir í ^iesnt.
Önnur álma Jreirrá, sem kend er
við foringjann Kilbom,, hefiT hing-
að til haft öll þtogsæti flotkks-
ins í ríkisþinigiinu. Hessi griein
líommúnistanna fer yfirieitt öfl-
ugri í Svíþjóð', hefir talisverðum
blaðakositi á að sMpa og á nokkra
fuHtrúa í bæjanstjóTn Stockhólms.
Hto gnein kommúhiistanna 'en eton-
ig kend við foringja siinn, er Si-
lén béiitir. Sú grisin er háð yfir-
ráðum frá Mo>skva, hefir eng.an
bnotin, var afstaða þeirna till að-
llutniinigsbanns á áfengi. „Tvi-
sitnnade folkpartiet“ er yfiitieitt
skipað bannmönnum, en „liberaTa
.part:iet“ andbannánigum. Að öðnu
leyti skiftir áðflutningsbannið alis
ekki flokkum í Svíþjóð, og Mitlar
líkur eru taldar til þess að bannið
verði ofarliega á baugii i Isiæinislkum
stjórnmálum á næstu árum.
Jafnaðarmenn eru langsiterkasti
flokkurimn í Svíþjóð. Þeir hafa
um 40 % af öllum kjósendum í
Svíþjóð. Aðalstyrk siinn hafa
jafnaðarmenn auðvitað meðal
verkamanna, og auk þesis fylgir
þeim að málum mikill hliuti mið-
stéttanna, iðnaðarmenn, verzlun
arroenm, skrifstofufólk, menta-
menn og smábændur.
2.
Atvinnumálin verða ofarlega á
baugi við sænsku kosningarnar.
í sænsfeu bæjunum er aiTimkið at-
vtanuleysi, og landbúnaðurinn á
viö kreppu að etja. Jafnaðairmenn
leggja því miklia áherzlu á at-
vimnubætur af hálfu ríkisins, at-
viimmufeysistryggimgar og annáð
það, er dmegur úr affeiðtolgium
auðvaldskreppuinnar fyrir verka-
lýðinn og miðsitéttina. En borg-
arafl'okkarnir istreitast á móti,
Þeir beria miest fyrir brjósti af-
komu atvi'ninurekenda: stóniíðju-
hölda og stórbænda.
Iháldismenin og bændaflioikkur-
inn aðhyl'ast einnig verndartollai.
Þáð minnir mjög á afstöðu full-
Mdum fjárframlöigum. Og frjáls-
lyndi Bjokkurinn undir foiiystu
Ekmans forsætísráðhieirra hefir
ekki heldur farið varhlúita af fjár-
hagsstuðningi Kriigérs. Það er nú
opinbert leyndarmál, að forsætís-
ráðherrann, Ekman, heöir tekið á
móti 50 þuis. kr. frá Krugier á
síðast liðnu hausti til frjálslynda
fiokkstos. Og náðarsól Krúgers
■hefir etonig sktoið yfir Kilboms-
kommúnistania. Þeir bafá sömu-
leiðá's fengið háar fjárhæðir tíl
flokksþarfa. 1 kioisni'ngabaxáittunni
mun þessum flokkum örðúg af-
sökunin fyrix m>óttöku hárra fjár-
upphæða frá rnesta erkisviindlara
Evrópu. Það er ekki ósennilegt,
að tortrygná óspiltrar lálþýðu
vakni í garð þeirra flokka, sem
(rekiö hafa stj ó rnmáilast arfsemi
sina roeðial annars fyrir stolið fé
frá fjárgliæframanninuim Krúger.
Vera má, að þessi atriði verði
ekki áhrifalauis við sænsku feosn-
togarnar.
3.
Fyrir tvdro dögum kom ég í
skrifstoiu jafnaðarman'naflokksins
'sænska í hinni voldugu alþýðu-
húsbyggingu ÉLokkstos í Stokk-
hólmi, Ég hitti þar að máli ritara
flokkstos, Gustav Möllen Hann
var bjartsýnn og gunnneiífur.
Hann sýndi mér ávarp það, er
stjóm j afna ðarmannaf lok ksin s
hafði þá mýsamíð og senda áitti
út tií sæniskra kjósendia I milljón
eintökum. Einnig fékk ég að sjá
nokkra smábæklinga, er forystíi-
menn fflokksitos höfðu samið og
dneifa átti út um iándið. Eilnn
þessara bækltoga var að miestu
leyti uppprentun á ummæiltuim og
hrósi sacnsku borgiamblaðlanna um
Krúger og fyrirtæki hans, rétt
áður en hann stytti sér aldnr í
París. Möll'er sagði mér einnig frá
kvikmynd einni, er jafnaöar-
mannaflolikurinn var að iáita búa
til, og fjallaðá hún um venklýðs-
hreyfiinguna og starfsemi jafnaÖ-
armanr.a í Svíþjöð á yfirstaúd-
andi öld. Kvikmynd þessa skyildi
fulltrúa í ríkisþinginu, 'er fá-
,menn og gætir lítilis í sænskum
stjórnmálum. Þessar tvær greinir
kommúnismans eru 1 látlausum
ililddlum og erjum innbyrcðliis.
Þéssir fimm aðal-stjórnmália-
fflokkar gamga nú till feosninga.
Frjálslyndi flokkurton fer með
stjórn í ríkinu undir forystu
Ekmans og nýtur hlutleysis frá í-
haldismönnum og bændafliokknum,
en jafnaðamnenn og kommúniistar
eru aðal-andistöðufliokkarnir. 1-
haldsmienn í Svíþjöð eru að miesta
leyti sambæritegir við svonefnda
„Sjálfstæðáismenn" á íslandl, en
'bændaflokkuriwn sænski er einnig
mjög íhaldssamur og er að þvi
leyti mjög líkur íhaldssamara
hluta „Framsóknar". Svonefndir
„frjálsllyndir“ flokkar í Svíþjóö
eru og í mörgum gretoum ærið
íhaldssamir og mimna mikið á
„fnelsisherton“ okkar gamla og
„Visis“-li'c>iö. Það, sem aðaílega
trúa sömu flokka á íslamdi, Pét-
urs Ottesien og Bjarna Ásgeirs-
teonar, En á mótí verndartollunum
berjast jafnaðarmienn og einniig
.jmestur hluti frjáilislyndu flokks-
brotanna, Afvopnunarmáldn eru
dnniig mjög ofarlega á baugi.
Jafnaðarmenn krefjast afvopnum-
ar. En íhaldissömu fliokkamir eru
á móti.
Krúcjens-múUn munu mi'kið bera
á góma í sæmsku. kosningunum.
Jafnaðarmenn bendia með réttu á
Krúgers-hrunið sem táikn aúð-
valdisspilltogarinnaT, sem einkenni
þeirrar ofurhættu, er þjóðfélagtou
stafar af takmarkalausri auði-
isöfoun einstafelinga og valdi því,
er ábyrgðarlausum etostaMdngum
er gefið yfir lífi ög afkomu alls
almenntogs.
En Krúgersnmálin korna víðar
(við í þessum kosmtogium. Það er
nú komið í Ijóis, að Kruger hefir
styrkt íhaldsflokkinn tneð stór-
sýna nú fyrör kosndngarniar i öll-
um alþýðUhúsum Sviþjóðar, en
þau hafa öll kvikmyndatæki.
Þætti mér ekki ólíiklegt, að þessi
kosninigakvikmynd myndi afla al-
þýðuflokknum sænsika álitlegrar
atkvæðatölu,
4.
Kosntoigafundirnir eru byrjiaðir,
Urn síðast liðna helgi fór foringi
jafnáðarmianna, Per Atbin Hans-
son, til Gautaborgar og. átti áð
tala þar og í nágrenninu á 3
fundum. Gustav Möller fór til
SmálancJa á stjómmálafundi. AII-
ffestir forystumenn ffllokksins þutu
mieð jámbrautuinum út um landið
til þess að halda stjómmáliafyrir-
lesitra .Vinur minn og flokksbróð-
ir, Ivar Vennersíröm rikisþings-
maður, hélt etoni'g isfjómmálafyrir-
(lestur í gær., Ég fór með honum |
á fundarsteðtani. Það viáír I svieifa-
þorþinu Timge'sfi't, sem er klulvku-
stundar ferð með járnbraut frá
Stokkhólmá, Við feomum á vett-
vang lausí fyrör klukkan 1, Á
járnbrautarstöðiinni var mættur
formiaðUr jafniaðarmannafélagstos
þar á staðínumi, myndarlegur smá-
bóndi, er bauð okkur velikommia
og fylgdi okkur á fundarsfaðínn.
Við alþýðuhúsið í sveitaþorptou
Tungelste safnaðilst fólitóð saman.
Mest vom það smábændur og
viuniufólk. Alvartogir, vinnuteliitnir!
smábændur, konur þdrra og
vinnufölk, drifu að hvaðanæfa.
Þegar fund skyldi byrja var
fundarhúsiö niæstum fult. Bænd-
umiir kvörtuðiu þó undan því, að
fundarsókn væri þó ekki eins
göð og skyldi, því margt af umga
fólkinu hefðí notað sunnudaginn
til þesis að fara I baíð í vötnunúm
þar í nágremninu.
I byrjun fundar voru leáikin lög
á fiðlu og píanó. Það gerðu ungir
jafnaðaimenin þar í þorpinu. Síð-
an var fundur settur og orðið
gefíði Ivar Vennerström,, er hélt
ræðu í rúma klukkuistund. Fjall-
I aði hun um dagsikrármáliiin og
áfstöðú Alþýðuffliökksiins sænska
fil þeirra. Ræðan var allít í isiemn,
með afbrögðum snjöll, sikýr og
rokföist, enda er Ivar Vennerström
táliiin eiinn af beztu ræðúm'önnum
jafna ðarmániniaf,1 okkl^ins sæniska,.
þó að hann hafi fjölda mörgum
ágætum ræðumönnum á að skipa.
Að ræðu Ivars aflokinni skyldi
halda flokkisfund, tiil þess að und-
irbúa kosninigarstarfið í kjlördæm-
inu, Einn af þingmönnum kjör-
dæmistos, jainaitermaðurinn og
smáböndinn (smábrukare) Jó-
hannes Andenssan, myndarlegur
og greindarlegur maður, 45 áca að
áldri,, fylgdi ofckur á jámbraut-
arstöðina. Hann var mjög von-
góðúr um úD&liit feosnii'nigánna þar
í héraðinu,, siern er Stockhokns
lan. Jafnaðarmenn hafa nú þar í
kjördæmtou 4 þingmenn af 10..
en tölið var víist að þeir myndu
bæta við stig einu þiogsiæti að
mtoste kostí og fá 5 þingmenn,
eða helmtog þedrra, sem kjósa á.
5.
En hvernig er þá útlitið um
úrslut þingkosninganna sænsiku?
Það er alt af örðugt að spá, en
flestir eru á eiinu máli um það,.
áð jafnaðaráienn muni auka við
sig allveruilegri atkvæðatöltu og
f,á fleiri þtogmenn, Talið er senni-
legt,áð Kilbom-feommúnistarmuni
tapa eilnhverju af þingsætium sin-
um, og óvíist að Slén-kommúniist'-
ar fái nokkurt þingsæti Einnig er
talið líklegt, að bæði íhaldsotnenm
og frjálslyndu flokksbrotto muni
tapa einhverju, en bændaflokkur-
inn sennilega vinnia eitthvað á...
En ait er I óviisisu enn þá, efeki
sízt vegna þess, að nokkuð langt
er til kosmtoga,. eða rúmar 6 vik-
ur, og á skemmri tíma breytist
margt í stjórnimálum. En afllar
líkur benda þó till þess, áð jafn-
aðarmienn beri sigur úr býtum..
Ekki þó á þá lund, að þdr fáí.