Morgunblaðið - 07.01.1989, Page 3

, MOftGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 7. JANÚAR 1989
B 3
stendur í ströngu til að ekki fari
allt úr böndunum.
En þetta gerist ekki allt saman
í dansinum sjálfum, þótt hann sé
stór hluti af verkinu, heldur er öðru
hverju hoppað aftur í tímann og
við kynnumst, til dæmis, Róbert og
Gloríu nánar, og því hvemig þau
kynnast og ákveða að taka þátt í
þessari keppni. I söngnúmerunum
fáum við líka að skyggnast inn í
þeirra hugarheim og kynnast
draumum þeirra betur.
Auk þessa er framið morð í verk-
inu og í rauninni er það umgjörð
utan um yfírheyrslumar vegna
þessa morðs. Þetta er saga af morði
og sá sem er ákærður og verið er
að yfírheyra er að endursegja
keppnina.
En ástandið í þjóðfélaginu er
mikil forsenda fyrir því að svona
keppni er haldin og þær vom haldn-
ar á kreppuámnum í Bandaríkjun-
um. Meira að segja tók höfundur
verksins sjálfur þátt í danskeppni
einu sinni. Á þessum tíma var fólk
til i að gera hvað sem var til að ná
Leikmynd og búninga hannaði
Karl Júlíusson, útsetningar og tón-
listarstjóm er I höndum Jóhanns
G. Jóhannssonar. Lýsingu annast
Egill Öm Ámason, Auður Bjama-
dóttir sá um dansa og steppþjálfun
var í höndum Draumeyjar Aradótt-
ur. Átta manna hljómsveit tekur
þátt í sýningunni. Hana skipa Jó-
hann G. Jóhannsson, Pétur Grétars-
son, Birgir Bragason, Stefán S.
Stefánsson, Gunnar Egilsson,
Sveinn Birgisson og Eiríkur Öm
Pálsson.
* uvmiu
met sett, eins og heimsmet í því
að sitja uppi á flaggstöng í hálfan
mánuð. Þama kemur fólk til að
fylgjast með eymd og örvæntingu
annarra og sjálfsagt til að gleðjast
yfír því að vera ekki eins illa státt
sjálft. Skemmtanastjórinn tekur
upp á ýmsum þrekraunum handa
keppendum, til að auka spennuna
fyrir áhorfendur, til dæmis að láta
þá hlaupa í hringi í 15 mínútur.
Það par sem kemur síðast í mark,
dettur út úr keppninni — til að
auka spennuna."
Er engin mannúð og miskunn i
kreppunni?
„Nei. Og þetta verk vísar út fyr-
ir sig, því það lýsir bara samfélagi
þar sem allt gengur út á sam-
keppni. Þarna er sterkur stjómandi
sem hefur óskorað vald og fólkið
hlýðir öllu sem hann segir. Það
miðast allt við að vera sterkastur
og bera mest úr býtum, jafnvel á
kostnað annarra. Þetta er hið eilífa
frumskógarlögmál."
Með hlutverkin í sýningunni fara
Pétur Einarsson, Helgi Bjömsson,
Hanna María Karlsdóttir, Einar Jón
Briem, Theodór Júlíusson, Ólafía
Hrönn Jónsdóttir, Valgeir Skag-
fjörð, Erla B. Skúladóttir, Harald
G. Haraldsson, Soffía Jakobsdóttir,
Anna Sigríður Einarsdóttir, Guðný
Helgadóttir, Andri Öm Clausen,
Hallmar Sigurðsson, Kormákur
Geirharðsson, Draumey Aradóttir,
Ingólfur Bjöm Sigurðsson, Guðrún
Helga Amarsdóttir og Ingólfur
Stefánsson.
óforbetranlegur lygari og „lætur
dumma“, eins og Laxnes segir. En
lesanda fínnst samt vænt um hann.
Seinna kemur að því í sögunni að
Tim hefnist fyrir, ef svo mætti
segja. Daisy, kærastan hans, er líka
skemmtileg persóna, alkóhólsémð
og mddaleg, en ljúf.
Iris Murdoch er írsk, þess vegna
ættu þessi hugtök, trú og föður-
landsást, að standa henni nærri, en
sagan er þó ekki bundin neinu þjóð-
emi, hún er yfír það hafin, jafnvel
þó hún taki bæði Pólland og Eng-
land fyrir og noti sem mótív.“
— Viltu segja mér eitthvað frá
starfí þýðandans?
„Ég lenti stundum í vandræðum,
með ótrúlega mælsku höfundar.
Islenskan er heldur ekki eins blæ-
brigðaríkt mál og enskan. íslenskan
er alþýðumál, verkfæra- og vinnu-
mál. Myndmál í íslensku er mikið
sprottið upp úr daglegum störfum
fólks, og það em mjög lifandi mynd-
ir. Verkamenn í Englandi hafa hins
vegar ekki mótað tungumálið í
mörg hundmð ár, og enskan er
frekar tungumál menntamanna.
Áður hef ég þýtt Alistair Maclean
úr ensku, og það er auðvitað gjör-
ólíkur heimur sem Murdoch kynnir
fyrir okkur. Ég man ekki eftir sér-
stökum nýyrðum, sem ég bjó til,
en held að þau hljóti að vera ein-
hver. Annars er ég viss um að það
er auðveldara og réttlætanlegra að
búa til nýyrði í skáldskap en þýðing-
um. En þar sem textinn er bæði
heimspekilegur og Iris óvenju
mælsk, varð ég að sæta lagi, til
þess að textinn yrði ekki of fram-
andlegur. Henni er lagið að nota
margræð orð og í ólíkum merking-
um, og setur innan sviga það sem
hún kemur ekki að í aðaltexta. Ég
þurfti því að elta uppi gamlar merk-
ingar orðanna, og gjörkanna
orðabækur, til að skilja hvað hún
var að fara. Ég stúderaði jarðfræði
á sínum tíma og það kom sér vel
þegar kom að náttúrulýsingum og
gróðri. En plöntunöfn hafa iðulega
verið helsti hausverkur íslenskra
þýðenda.
Það er kannski mikil bíræfni að
ráðast í þýðingu þessa verks, en
verkið var skemmtilegt þó það væri
erfítt. Lífið snerist um söguna í
átta mánuði og eftir á finnst mér
að það hafi verið hálfgerð geggjun.
Það er líka skrítin tilfinning að
hafa aldrei hitt Iris Murdoch eftir
þá undarlegu nálægð, sem þýðing-
arstarf er. í raun eru þýðingar
ósættanlegar andstæður. I fyrsta
lagi verður að koma sögunni yfir á
gott mál, og í öðru lagi, verður að
fylgja frumtexta. Þannig skapast
togstreita og þá reynir á sköpun-
argáfuna. Sumir eru þeirrar skoð-
unar að ekki sé hægt að þýða skáld-
skap, en ég er ekki sammála því.
Það er mikilvægt að við eignumst
góðar þýðingar. Það auðgar
íslenska bókmenntahefð og hjálpar
upp á máluppeldi almennt. A blóma-
skeiði íslenskra bókmennta var mik-
ið þýtt, þáttur sem oft vill gleym-
ast. Þá voru þýddar evrópskar
samtímasögur, heilagramannasög-
ur og kaflar úr biblíunni svo eitt-
hvað sé nefnt. Mér dettur í hug
Nýja testamenti Odds biskups Gott-
skálkssonar, sem er að koma út
núna. Ég er ekkert svo viss um að
íslenska væri yfírleitt töiuð í
landinu, hefði Oddur ekki tekið til
hendinni á sínum tíma. Svo þegar
kemur fram á 19. öld, fara menn
að þýða á nýjan leik. 1001 nótt er
til í yndislegri þýðingu, frá þeim
tíma. Ég las hana sem barn, og las
hana aftur á meðan ég var að þýða
Nunnur og hermenn, og sótti kraft
í sögumar. Ég er líka mjög hrifinn
af Snorra Sturlusyni og tungutaki
hans, og ég sæki þrótt og innblást-
ur í bæði Islendingasögur og þjóð-
sögur okkar."
— Þú talar um að sækja kraft
i bókmenntir.
„Það er mjög gott að lesa eitt-
hvað á meðan maður er að þýða.
Þýðandi á á hættu að einangrast
og verða samdauna verki sínu.
Þannig er lestur eins og vítamín-
sprauta. Og ég endumærist við lest-
ur. Það gefur mér innblástur og
annað viðhorf til lífsins. Eitthvað
sem ekki er hægt að útskýra alveg,
en lestur er nautn, uppbyggjandi
nautn.
Ég hef líka tekið eftir því með
strákana mína, sem ég hef lesið
fyrir frá því þeir vom agnarsmáir,
og ég held að það hafí haft góð
áhrif á þeirra heim."
Viðtal: Elísabet K.
Jökulsdóttir