Alþýðublaðið - 08.09.1932, Blaðsíða 2

2
i' i
ALÞÝÐUBL’AÐIÐ
„Sjðandí sjá íeir eigi“.
Yfir 1200 atv'innuLausir Menin
jeru hér í bæ.p.uim., sieim skjaHegár
upplýsingar liggja fyrix um, I>ar
að auki eru árieáiðianilega margir,
Siem ekki hafia komið tíl skrán-
a!3 bæjarfélaginu í heild er betra
að fá naúðsynííegar íramkviumdir
fyrir bæjarfé, heldur en að taka
fyrir pað réttindi ailslauss fólks
og pá oft mikið1 af lífspneki pess
um leiði. En pað er eiirrs og á
pessum ráðsmönnium bæjarjns
sanniist orðiin: „Sjájaindi sjá peár
inigar. 1 atvinmubótaviinmiimi eru
að eitxs 200 mianns.. I>að er ekki
nemia tæpur isjöttunigur hins
skráða átvinnulausa mannfjölcia.
íháldaliðlð í bæjarfetjórnkmi
hiefir — undir foruistu Péturs Hall-
dérssonar — nei'táð um fjölgun
manna í atvinnubótavinnunni
penna mánuð,
Hvar á petta að lendia? Er pað
tilætlun íhald'sÉðjsins í bæjar-
stjórninni áð heyða fjölda fólks
til áð segja sig til sveitar? Eða
á pað að svelta tii óbóta? Eiga
börn oig konur að yeslast upp
af bjarigafley.s.i ? Á fjöldi af hinni
uppvaxandi kynislóð að líða pær
hörmungar, áð banm bíði pess
seimt eða aldnei bætur? Á aö
láta bömim tæra'st upp vegma
pess., að feður peirra fá ekkert
að vimma?
ihaldslið bæjaBstjórmairímmar
hefir jafnvel nieitiað að lofa at-
vinnuieysimg'junu'm aö íá að hafa
rafmiagn pg gas, pótt peir geti
ekki grei'tt páð mieðan peir fá
enga vimnu. Páð lítur helzt út
fyrir, að Pétur Hálildórsson & Co.
ætli peim að sitja í myrkrimu í
liáust, ofan á a!t annað, Eða oiga
peir áð verðá að sætta sig við
fkertisskar í kjalláháholunúm'? Eða
e. t. v. grútaríampa ? Aa>ð væri
líkast ken,ningarok'um Jóms Óláís-
sonar, alpingiismanns og bæjar-
fuil'ltrúa íhaldsins, eins og hann
er vanur að blá'sa peim fram á
alpi'ngi og bæjarstjórnarfundum.
En —■ hálda nú pessir herrar,
a'ð páð sé í ráun og yeru gróði
fyrir bæjaffélagið að Játía börn
og unglinga líða nauð, peim til
stórtjóns og jafhvel óhóta, og
neyða tuigi eðia jafnvel hundrtuð
hei'mila til pess að fara á sveát-
itaa, af pvi áð fyriirvinnur peirra
fá enga vinnu ? Halda peir, að
pessu fólki gangi hetur að bjiarga
sér eftir pað? Haldia peir, að
börnin og ungiliingarnir verðii dug-
legri og færarí til áð takia við
punga lifsbaráttunnar viö pað að
fana á mis brýnna lífsnauðsynja
í uppvextinum, af pví áð feður
peirra og forsjá'nmienn fá ekk-
ert að vinna?
Eða eru pessir herrar, sem
stjórnia bæjarfélaginu, svo sljó-
ir og andlega bandir, að pdr
sjái ekki, að mesti ósparmaður-
inn, bæði fyrir bæjarfélagið og
þjóöina allia, er að neita starfs-
fúsum mönnum um vinnu o.g
draga próttinn úr peáto og börn-
nto peirra með pví að viðhalda
skorti peárra og 'bjargarproti ?
Væntanlegaí skillst peim pó, pótt
peir hafi ekki reynt páð sjálfir,
að skorturinn dregur úr preki
og lífsprótti, en eykur pað ekki,,
Þá ættu peir Ííka að gieta skilið',
eigi og heyrandi heyra peár ekki
né skilja.“
Kosningarnai’ i Danmörkn
Samkvæmt ti.ikynniingu. frá
sendiherra Dana hia'fa pær fregnix
borist af kosuinigunum í Dan-
mörku, að líkindi séu tiOL, að rót-
tæki flokkurinn muni tapa einu
pingsæti til íhaldsmanna. Er pað
pó ekki fulllséð enn,. — Hinn nýi
bæn daf liókkur, „Landbruigemes
Sammen'slutning“, sem svipar að
ýmsu lieyti til Lappófliokksiins
finiská, fékk 23 kjöranienn kosina,
—kommúnistar fengu að eins 2.
Ekki er kunnugt um kjiirmarma-
tölur stórui flíokkaninia, en ef að
iíkum má ráða, hefir íháldið
unnið tiltöliulega mest á.
Watkifls.
Hvernio bar dauða
haras að?
Enn er ált j óviisisu um hvernig
dauða hins frægla Græniands-
rannsóknana Wiatkins hafi borið
að. TeJja úttend blöð að öfl Iík-
indi bendi tfl, að hann hafi ekkj
látið lífið með peiim hætti, að
„kajak“ hafi hvolft undir honum,
pví hann var talinn mjög vel leik-
ánn í pví að fato. með „kajak“.,
Þáð er áftur á móti talið lík'liegt,
áð hanh hafi lent í viðureign við
rostung og boríð lægri hlut, en
pannig farast margir Grænlend-
inigar. Ef petta er rétt, pá verður
páð aftur á móti óskiijanítegt, að
utanyfirbuxur hans skyldu liggja
á jaka. Skýra sumir pað paninig,
áð hann hafi fariö upp á jaka til
áð skjóta siel, en mist „kajiafciínn“
frá sér; hafi hann pvi farið úr
buxunum og ætláð að synda eftir
honum, en fengið krampa í hin-
um ískalda sjó.
KoIanámiideiluuDí i
Belgíu lýknr með 1 %
kaupiækkun?

Brusisel, 7, sept. UP.-FB.
Nefnd, sem skipuð var báðum
íaðiljum i koliainámudieil'imni, hefir
fallist á I.0/0 launalæfckun,, frá og
mieð 1. okt. að telja. Er pví búiist
við, að kotenátoudeiíiaUi, sem nú
hefilí staðið í siex vikur, sé brátt
úr sögunni
'Engmn Ujláfsdómiir, var kveð-
inn upp í Skotlandi siðast iiðið
ár (samkvæmt skýrsium par um).
„Kreppan mllla“.
Bæða, er séra Ragnar E,
Kvaran flnttl I V0F á sam-
boma vestan hafs.
Þetta er pá í /stuttu máld hin
mikla saga auðmáttarinis á dög-
um síðustu kynslóða. Þótt fjöldi
fflanœ hafi átt kalt ból í iskugga
hans, pá má pó með sanni
segja, áð árangur hainis hafi ekki
verið óglæsilegur. Hann hefir
nærst á mannholidi og drukkið
blóð, en hann hefir pó látið eftir
siig cfnalcga rikari heitoí. Hann
hiefir sóað verðmætum hamsiteys-
istega, en hann hefir einnig sikiap-
að verðmæti.
Bn, í aflri starfsiemi kiapítalism-
anis eru margar furðutegar mót-
sagnirt siem nú er að komfa! í Ijós
að erU'beMíniis geigvænlegar í
eðli sínu. Og með örfáum orð-
um vildi ég be’nda á nokkrar
peirra.
Sú er pá fyrst, að kapítallismi
hefst sem samkeppnjsstefnia, sem
viissulega hefir ekki fá'tt tiíl sins
ágætis, ení pað er söguleg sann-
reynd, að siaga sérhverrar fram,-
leiðlslugneiinar er ekki hálf-próuö,
pegar hún tekur Öðfluga að stefna
að pví að verða einokun. Naum-
ast er nú nokkur undirsitpðlufrato-
ileiðisla ta í iðrjáðariöndum, sem
ekki er á valdí tfltölulega fárra
tojannia í hverju landi. Og útan
um heiiar grednax atvinnuveganna
hvolfa svo risahanikaxmr, eða
pieir mienn, sem eingömgu fáist við
peningaverzluniina. Dærni um
petta er ástæðulaust að rekja, pví
petta er á almeninilngs vflund.
önnur mótsögnin er sú, áð
auðlmágnið, sem byrjar með pvi
áð byggja upp löndin — neisa
bongir, leggja járnbrautir o,. s. frv.
— hiýtiur óhjákvæmitega iað enda
með pví að sjúga úr peim tnerg-
inn. Þ,að er t. d. ekki lítið eftir-
tektarvert í hváða átt auðmagni
pessamr álfu hefir einkuto verið
beitt, frá pvi uto ófriðarlok. Það
er pegar búíð að byggja upp álf-
Una áð miklu leyti og útflutningur
á kapitali hefir farið stórkosttega
minkandi sfðiustu árin —- vita-
skuld af pví, að tekið er að
pynnast um pær auðlindir í lítt
numdum löndum, er gefi af sér
skynditegan gróða. Enda gleypa
nú mest fjármagnið fyrirtæki eins
og kvikmyndatökur (og rekstur
kvikmyndahúsa), radiotæki, bílar,
togteður, silkistælingar 0g gos-
d rykk jaframliei ðsiia. Með öðrum
orðuto fýrirtæki, sem ekki ættu
að hafa nema mjög óbeina hag-
fræðilega pýðingu. FéÖ teitar inn
í pessa farvegi af pví, að sá at-
vinnurekstur, stem skapar hinn
eigintega og verutega auð verald-
arinniar, gefur ekki af sér nægi-
liega rentu lengnr.
En hvorttveggja er petta smá-
munir í samanburði við priðju
mótscgnitoa, sem er ægitegust all&.
Kapitaiisminn byrjar með pvi að
örfa mannfjölgun svo mikið, að
ekkert líkt hefir áður sést, eto
endar með pví áð geta ekfeert
við pessar verur gert.
Þetta liiggur einnig í sjálfu éðli
pessara félagstegu háttia, sem
nefnast kiapítalismus. Og sferefin
út af hengifluigimu hafa aildrei.-
verið eins ört stiigin eins og á
síðasta ámtug.
Ófrtðurinn sjálfur brá upp afar-
skýrri ogí eftdrtefetarverðri mynd
um pesisi efni. Talið er, að ó-
friðarpjóðirnar hafi samaniugt
tekið 65 mflljónir manna í her-
pjónustu á ófriðjarárunum. Aiuk
pieirra var nærri ótölúlegur grúi
nranna bundilnn við störf, sem,
beint lutu að hernaðinum. Nú er
mannfjöldi svo kállaðra kapítal-
istiiskra pjóða um 600 mifijónir.
Samkvæmt pví virðist, að unt
bafi vcrið að taka rúman tíuncla
hluta pjóðanna — og pað menn-
ina á bezta skeiði — setja pá I
herjijónustu, , taka áð likindum
fvöfálda pá töliu til pess áð sinna.
öðxum hernaðarstörfum, og samt
gat paði, sem eftir var af íbúum
iandanna, haldið Uþpi nauðsyn-
legum hagftæðfllegum störfuin.
Um Bandaríkin hefir verið á-
ætlað, að par hafi fdtoim miiljónir
gengið í lierpjónustu, og níu
miljónir sintu öðrnm hernaöar-
störfum. En á satna tíma voru
taldiar 42 milljónir manna, sem;
atvinnu istunduðu. Satokvæmt
pessu hefir hernaðurjinn tekið
priðja hiuta vinnandi manna frá
störfum, Og prátt fyrir petta var
magn franiteið;slunna.r metrn en
áður hafði verið.
Af pessu verður pað fyrst og
fremst ályktað, að framMðsilú-
tækin eru komin á það stig —
eins og toú virðist eininig vera,
að koma á daginn, — að ekki
er, hugmnlegt tíð, unt uerði í jtam-
tícmni tíö útvega stórkosthegum•
hluta jullmxumd nuumi atvt.mw
nndir kalpítalistíssku jgrirkomu-
lagh
Þetta eru hin vemlega ægiilegu
tí'ðindi, sem atburðir síðustu ára
virðast bera með sér. Fjarstæðan
með vexti af penmgum er komin
á pað stig, að hún er að stingast
koilhnís. Það er að koma að peim:
tímia, áð heimurinn getur ekki
lengur borið rentubyrðina. Þetta:
hafa fjáraflamieninirnir futodið, og
fyrir því hefir veriið lögð þessi:
yfirgnæfandi áherzla á að spara'
mannakaup mieð breyttum og'
hagfeldari tækjum. Og petta hefir
tekist fyrir gáfur hugvitsísamilegra
manna. En þá hafa meinn einungia
rekið sig á pann nýja pröskuld,.
að ekkert, var hægt við vömna:
, að gera, eftir að hún yar fram-
leidd, pví að mennirnir, sem áttu
áð kaúpa hana, hafa ekhert fé
unnið sér inn til pess áð kaupa.
hana með. Hringur fjahstæðunnar •
hefir náð saman og er að læsiast i.
eldi hungurs og hörtnunga.
Þetta er „kreppan mikla“._