Morgunblaðið - 01.07.1989, Side 1

48 SIÐURB
146. tbl. 77. árg.
LAUGARDAGUR 1. JÚLÍ 1989
Prentsmiðja Morgxinblaðsins
Forsetakjörið í Póliandi;
Reuter
VARAÐ VIÐ KJARNORKUVÁ
Grænfriðungurinn Klaus Iversen kom svörtum og
gulum fána fyrir á kjarnorkuknúnum sovéskum
kafbáti undan ströndum Lettlands í gær. Fáninn er
til þess ætlaður að vara við kjamorkuhættu og var
settur á kafbátinn til að vekja athygli á baráttu
grænfriðunga fyrir kjarnorkuvopnalausum höfum.
Skipstjóri kafbátsins fleygði fánanum í sjóinn um
leið og Iversen var kominn um borð í björgunarbát
sem flutti hann að skipi grænfriðunga, Moby Dick.
Jaruzelski verð-
ur ekki í framboði
Varsjá. Reuter.
WOJCIECH Jaruzelski hershöfðingi, sem verið hefiir leiðtogi pólska
kommúnistaflokksins frá árinu 1981, tilkynnti í gær að hann gæfi ekki
kost á sér í hið nýja embætti forseta landsins. Hann lagði til að Czeslaw
Kiszczak innanríkisráðherra yrði frambjóðandi flokksins í forsetalgör-
inu, en talið er að það fari fram á pólska þinginu í næstu viku. Fundi
miðstjómarinnar lauk í gærkvöldi án þess að frambjóðandi yrði útneftid-
ur.
„Ég veit mæta vel að almenningur
tengir mig miklu fremur við herlögin
en lýðræðisumbæturnar," sagði
Jaruzelski er hann tilkynnti ákvörðun
sína. Hann mælti með Kiszczak í
embættið þar sem hann væri snjall
samningamaður. „Hann hefur marg-
sinnis sýnt fram á hæfileika sína til
að vetja hagsmuni ríkisins og komm-
únismans, en hann hefur einnig sýnt
að hann er reiðubúinn að leggja allt
í sölurnar til að ná þjóðarsátt,“ sagði
EB — EFTA;
Leiðtogar EB
vilja viðræður
Jaruzelski.
Kiszczak varð innanríkisráðherra
Póllands árið 1981 og stjórnaði að-
gerðum lögreglu gegn andófsmönn-
um eftir að herlögin voru sett það
ár. Heimildarmenn innan Samstöðu,
hinnar óháðu verkalýðshreyfmgar,
segja að hann hafi þó áunnið sér
virðingu meðal stjórnarandstæðinga
sem helsti samningamaður stjórn-
valda í viðræðunum við stjórnarand-
stöðuna.
Lech Walesa, leiðtogi hreyfingar-
innar, fór í gær til Gdansk til við-
ræðna við frammámenn kommún-
istafiokksins um hvort Samstaða
geti stutt Kiszczak í forsetakjörinu.
Forsetinn verður kjörinn til sex
ára og fær meðal annars umboð til
að skipa forsætisráðherra, ijúfa þing,
gefa út bráðabirgðalög meðan þingið
er ekki starfandi og setja neyðarlög.
Brussel. Frá Kristófer M. Kristinssyni,
fréttaritara Morgnnblaðsins.
í ÁLYKTUN leiðtogafundar Evr-
ópubandalagsins (EB), sem lauk í
Madrid á þriðjudag, er vikið að
samskiptum bandalagsins við
Fríverslunarsamtök Evrópu
(EFTA) og látin í ljós sú ósk að
gengið'verði frá dagskrá viðræðna
þessara aðila fyrir lok þessa árs.
I dag, 1. júlí, taka íslensk stjórn-
völd, undir stjórn Jóns Baldvins
Hannibalssonar utanríkisráð-
herra, við formennsku í EFTA-
ráðinu.
Vinnuhópar skipaðir embættis-
mönnum frá EFTA og EB munu
fljótlega skila áfangaskýrslu til
stjórnamefndar viðræðnanna en hún
kemur saman í Brussel í júlí.
Hlutverk vinnuhópanna er að gera
tillögur um samstarfsverkefni EFTA
og EB og viðræður um fyrirkomulag
samstarfsins verða síðan byggðar á
niðurstöðum þeirra.
Sjá einnig viðtal við Jón Baldvin
Hannibalsson utanríkisráð-
herra á bls. 12-13.
Bylting í Súdan:
Herinn hrifsar til sín völdin
ráðhemun stunsið í fangelsi
Kartúm. Kaíró. Reuter. ^ "■» ^
Kartúm, Kaíró. Reuter.
SÚDANSKI sljórnarherinn steypti ríkissljórn Sadeqs al-Mahdis for-
sætisráðherra árla gærmorguns án þess að til blóðsúthellinga kæmi.
Tilkynnt var um valdaránið í ríkisútvarpi landsins, í nafiii „Júní-
byltingarinnar“ og útgöngubanni lýst yfir. Hermenn lögðu undir sig
mikilvægar stjómarstofnanir í Kartúm, höfúðborg landsins, lokuðu
brúm yfir Nílarfljót og vegum að flugvelli borgarinnar.
Lítt þekktur yfirmaður í hemum,
Omar Hassam Ahmed al Bashir
liðsforingi, tilkynnti um valdaránið
í ríkisútvarpi landsins og lýsti yfir
neyðarástandi í landinu. Hann
kvaðst jafnframt vera forseti ný-
stofnaðs Byltingarráðs. Hann sagði
að innan tíðar yrði hann útnefndur
Samið um verð á fiskveiði-
kvótum EB við Grænland
Kaupmannahöfii. frá N. J. Bruun, fréttaritara Morgunblaðsins.
FULLTRÚAR Grænlendinga og Evrópubandalagsins (EB) náðu í gær
samkomulagi um veiðar ríkja bandalagsins í grænlenskri fiskveiðilög-
sögu á fimm ára tímabili sem hefst 1990. EB mun greiða landstjórn-
inni 275 milljónir d.kr. (um 2.150 mifijónir isl.kr.) á ári fyrir veiði-
heimiidirnar; samkvæmt fyrri samningi greiddi EB 210 milljónir
d.kr. Grænlenskar afiirðir munu sem fyrr ekki verða tollaðar í banda-
lagsríkjunum og samið var um að rækjuveiðar EB-ríkja, Norðmanna
og Færeyinga við vesturströndina yrðu smám saman minnkaðar en
í staðinn fengju ríkin aukinn rækjukvóta við austurströndina.
í nýja samningnum segir að EB
muni hætta öllum rækjuveiðum við
vesturströndina á árinu 1992. Hins
vegar megi sjómenn bandalagsins
fiska 5.500 tonn af rækju árlega
við austurströndina á næsta ári og
kvótinn verði smám saman hækk-
aður í 5.675 tonn árið 1993. Þors-
kveiðikvótinn við vesturströndina
hækkar úr 12.000 tonnum í 16.000
tonn; við austurströndina úr 11.500
tonnum í 15.000 tonn.
Jonathan Motzfeldt, formaður
grænlensku landstjórnarinnar,
sagðist í gær ánægður með niður-
stöðu viðræðnanna sem fram fóru
í Kaupmannahöfn. Fulltrúi danska
utanríkisráðuneytisins tók þátt í
þeim með grænlensku samninga-
mönnunum. Danir fara með utan-
ríkismál Grænlendinga er ekki eiga
aðild að EB þótt Danir séu þar
innanborðs.
Norðmenn fá hluta af rækju-
kvóta EB og þar með er ljóst að
Danir geta sem fyrr fengið að veiða
þorsk í lögsögu Norðmanna í Norð-
ursjó. EB hefur að hluta til greitt
Norðmönnum fyrir þessar þorsk-
veiðar með grænlenskum rækju-
kvótum bandalagsins.
Reuter
Sadeq al-Mahdi, fyrrum forsætis-
ráðherra Súdans.
forsætisráðherra, varnarmálaráð-
herra og yfirmaður súdanska hers-
ins.
„Her landsins hefur gert stór-
kostlega byltingu í því skyni að
koma á breytingum eftir langvinnar
þjáningar þjóðarinnar og hnignun
á öllum sviðum ...,“ sagði í ávarpi
Bashirs. Skömmu síðar var frá því
skýrt í útvarpi að starfsemi allra
stjórnstofnana, þar á meðal þjóð-
þingsins, hefði verið stöðvuð.
Hermenn tóku sér stöðu við for-
setahöliina og óstaðfestar fréttir
herma að fyöldi stjórnmálamanna
og hershöfðingja hafi verið hand-
tekinn. Sjónarvottur kvaðst hafa
séð afsettan forsætisráðherra,
Sadeq al-Mahdi, og nokkra af ráð-
herrum landsins flutta í átt að Kob-
ar-fangelsinu í Kartúm.
Bashir sakaði ríkisstjórnina um
að vera völd að óeiningu meðal
landsmanna og að hafa ekki stutt
herinn í baráttunni gegn uppreisn-
armönnum í suðurhluta landsins.
Yfirmenn stjórnarhersins hafa
margoft sett ríkisstjórn Mahdis
afarkosti frá því að hún tók við
völdum fyrir þremur árum. í febrú-
ar settu yfirmenn hersins ríkis-
stjórninni þá úrslitakosti að standa
fyrir víðtækum stjórnmálaumbótum
og binda enda á borgarastyijöldina
sem geisað hefur í sex ár í suður-
hluta landsins, eða láta ella af völd-
um.
Mikill mannijöldi þyrptist út á
götur Kartúm til að lýsa yfir stuðn-
ingi við nýju valdhafana en her-
menn höfðu sett upp vegatálma til
að hindra umferð á milli borgar-
hluta.
Súdan er viðfeðmasta ríki í
Afríku og íbúarnir eru um 25 millj-
ónir. Landið er eitt af fátækustu
ríkjum álfunnar og mikil sundrung
hefur ríkt milli íbúa í norðurhluta
iandsins, sem eru flestir af arabísk-
um uppruna, og þeirra sem búa í
suðurhlutanum, sem flestir eru
kristnir eða aðhyllast andatrú.