Morgunblaðið - 01.07.1989, Side 13

13
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 1. JÚLÍ 1989
Höfuðstöðvar Evrópubandalag-sins í Brussel.
Ef við lítum á íslenskan fjármagns-
markað eins og hann er í dag, þá
vilja margir lýsa honum sem lokuð-
um og vernduðum fákeppnismark-
aði. Við höfum tiltölulega opið kerfi
að því er varðar vöruviðskipti, en
hins vegar ýmsar takmarkanir að
því er varðar hreyfingar fjármagns
og fjármagnsþjónustu. Fjármagns-
markaðurinn í heild sinni hefur
reyndar verið eitt af stærstu deilu-
málunum í íslenskum stjórnmálum
á undanförnum árum. Við höfum
þá sérstöðu að meginhluti banka-
kerfisins er ríkisrekinn og sam-
keppni hlutaíjárbanka er mjög tak-
mörkuð, enn sem komið er. Verð-
bréfamarkaður er tiltölulega nýr.
Afleiðingar af þessu takmarkaða,
lokaða kerfi eru þær að rekstrar-
kostnaður þess er gríðarlega hár,
vaxtamunur inn- og útlána er mjög
hár og stofnanimar em of litlar til
þess að geta boðið upp á fullnægj-
andi þjónustu fyrir stærstu fyrir-
tækin, þannig að kerfið virðist á
margan hátt vera meingallað. Út
frá almannahagsmunum, hagsmun-
um fyrirtækja og einstaklinga gæti
niðurstaðan orðið sú að það væri
til góðs að opna þennan markað í
auknum mæli og láta hann standa
frammi fyrir samkeppni, til að
draga úr kostnaði.
Hætturnar samfara slíku frelsi
gætu á hinn bóginn legið í því að
erlendir fjármagnseigendur myndu
væntanlega fyrst og fremst leita
eftir eignayaðild að þeim atvinnu-
rekstri á íslandi sem skilar arði.
Að vísu hafa menn í eyrunum
síbylju talna um það að sjávarútveg-
ur á íslandi sé rekinn með bullandi
halla og ætti þess vegna ekki að
vera mjög fysileg atvinnugrein fyrir
útlendinga. En erlend eignaraðild
að útgerðar- eða fiskvinnslufyrir-
tækjum hér væri þar með orðin
aðild að nýtingu þeirrar meginauð-
lindar sem þjóðin byggir afkomu
sína á. Þetta er auðvitað eitt af því
sem íslensk stjórnvöld staldra helst
við og þurfa að rannsaka mjög
nákvæmlega og skilgreina sína fyr-
irvara í þessum viðræðum."
— Hvort vega nú kostirnir eða
gallarnir í þessu máli þyngra í aug-
um utanríkisráðherra?
„Niðurstaðan verður ekki metin
fyrr en ljóst verður hvort við eigum
kost á því að setja þarna fyrirvara
— reisa skorður á sumum sérstök-
um sviðum, svo sem því að tak-
marka erlenda eignaraðild að út-
gerðar- og fiskvinnslufyrirtækjum
hér.“
— Ert þú á þessu stigi reiðubú-
inn að útiloka það, ef um samninga
milli EFTA og EB yrði að ræða á
grundvelli „frelsanna fjögurra", að
erlend fyrirtæki geti keypt sig inn
í fiskveiðilögsögu okkar?
„Á þessu stigi máls, þegar verið
er að undirbúa samningaviðræður
EFTA við EB fer formaður ráð-
herranefndarinnar eftir sínu um-
boði, sem er hin sameiginlega yfir-
lýsing Oslóarfundarins, sem sagði:
„Við erum reiðubúnir til óskuld-
bindandi viðræðna, en við útilokum
ekkert fyrirfram“. Hins vegar höf-
um við í öllum viðræðum lagt ríka
áherzlu á það, að vekja skilning
annarra á sérstöðu íslendinga: Fá-
menni þjóðarinnar, einhæfni at-
vinnulífs og það, hversu afkoma
þjóðarinnar er háð nýtingu auðlinda
hafsins. Það er yfirlýst stefna ríkis-
stjórnarinnar að tryggja að íslend-
ingar einir ráði nýtingu þessarar
meginauðlindar."
— Hvað með áhrifin fyrir okkur
Islendinga af frelsinu á vinnumark-
aðnum í Evrópu? Stæðum við ekki
frammi fyrir þeim möguleika að
vinnuafl frá Suður-Evrópu, eins og
Italíu, Spáni, Portúgal og Grikk-
landj streymdi hingað í stórum stíl?
„Ég spyr á móti. Finnst viðmæl-
anda mínum landið og lífskjörin svo
fysilegt að það væri líklegt að hing-
að streymdi fólk annars staðar að
til þess að setjast að á íslandi?“
— Tvímælalaust.
„Við höfum ákveðna reynslu af
samningum um frjálsan, opinn sam-
norrænan vinnumarkað og Dan-
mörk þar sem lengi hefur verið
mikið atvinnuleysi er eitt þeirra
landa. Engu að síður búa um 10
þúsund íslendingar' í Skandinavíu,
en sárafáir Skandinavar hafa komið
til íslands.“
— Er það samanburðarhæft að
bera saman ásókn Norðurlandabúa,
sem allir koma frá velferðarríkjum,
við það sem tíðkast í mun vanþró-
aðri ríkjum Suður-Evrópu, þar sem
lífskjör eru miklum mun knappari
og fólk sækir þaðan til Norður-
Evrópu?
„Það er samanburðarhæft vegna
þess að hér er um að ræða lönd sem
eru skyld að mörgu leyti. Atvinnu-
leysi í einu landinu hefur einatt leitt
til þess að stórir straumar farand-
verkafólks hafa horfið til annarra
Norðurlanda. Ég nefni sem dæmi
að þegar mest atvinnuleysi var í
Finnlandi, streymdu Finnar tug-
þúsundum saman til Svíþjóðar.
Þegar atvinnuleysi varð á Islandi,
1967 til 68 fóru íslendingar í þús-
undatali til annarra Norðurlanda,
einkum Svíþjóðar. Þrátt fyrir at-
vinnuleysi í Danmörku, hafa Danir
ekki streymt hingað.
Það er ekki einungis um það eitt
að ræða, hvort íslendingar séu til-
búnir að ganga að þeim reglum sem
gilda innan EB á þessu sviði heldur
eru þarna líka takmarkanir. Og sú
sem sennilega skiptir ókkur mestu
máli er að stjórnvöldum er heimilt
að takmarka innflutning fólks af
tungumálaástæðum. Það væri því
á valdi íslenskra stjórnvalda að
segja: „ef þú kannt ekki íslensku
getum við neitað þér um að setjast
hér að, eða fá hér starf.“ Finnst
þér líklegt, út frá þessu skilyrði að
Portúgalir, Spánveijar og Grikkir
muni leggja það á sig, til að full-
nægja þessu skilyrði, að nema
íslenska tungu? Ég hygg að það sé
alveg ljóst að íslendingar myndu
ekki ganga til samninga um það
að fallast á grundvallarreglur 'EB í
þessum efnum, nema þá með mjög
sterkum fyrirvörum og takmörkun-
nm “
Formaðurinn gætir
hagsmuna allra
EFTA-ríkjanna
— Skýtur það ekki skökku við
að þú sem utanríkisráðherra sért
tilbúinn til þess að vera með jafn
afdráttarlausa yfirlýsingu og þessa
um takmörkun á innflutningi er-
lends vinnuafls hingað til lands, á
sama tíma og þú neitar að lýsa því
yfir að þú útilokir þann möguleika
að við seljum útlendingum aðgang
að fiskveiðilögsögu okkar — aðgang
að því sem við byggjum lífsafkomu
okkar á?
„Það er ekki á dagskrá að kaupa
viðskiptafríðindi fyrir aðgang að
fiskimiðum okkar. Nauðsynlegt er
að taka fram hvað felst í því að
gegna formennskunni í ráðherra-
nefnd EFTA. Það færir okkur ís-
lendingum út af fyrir sig, engin
sérstök völd og formaðurinn hefur
fyrst og fremst því hlutverki að
gegna, að hafa ásamt og með ráð-
inu verkstjórn á hendi, að samræma
sjónarmið EFTA-ríkjanna innbyrðis
og koma fram út á við gagnvart
þriðja aðila sem málsvari EFTA-
ríkjanna allra. Formaðurinn verður
því að gæta þess að túlka ekki ein-
ungis sjónarmið heimalands síns út
á við, heldur samkomulag EFTA-
ríkjanna allra. Hitt er svo allt annað
mál, að í samningaviðræðunum
sjálfum, munu samningamenn ís-
lands auðvitað halda einarðlega á
íslenskum málstað, eins og hann
verður mótaður af stjórnvöldum.“
— Nú hafa allir stjómmálaflokk-
ar hingað til verið heldur andvígir
inngöngu íslands í EB. Skoðanir
virðast þó upp á síðkastið vera orðn-
ar nokkuð skiptar. Sumir segja þig
hættulega opinn gagnvart ÉB,
Steingrímur Hermannsson, forsæt-
isráðherra varaði í þjóðhátíðarræðu
sinni við þessari stefnu, og boðaði
einskonar hemlunarstefnu. Það er
ljóst að Alþýðubandalagið er ekki
meira en svo hlynnt EB, en Þor-
steinn Pálsson, formaður Sjálfstæð-
isflokksins varaði við því í þjóðhá-
tíðarræðu sinni á Eyrarbakka að
menn leituðu sér verndar í einangr-
un, sem myndi þýða stöðnun og
afturför þótt hann hafi síður en svo
tekið undir aðild okkar að Evrópu-
bandalaginu og vilji sjá hvað setur,
að mér skilst. Er ekki augljóst, að
hér er um svo skiptar skoðanir að
ræða að ólíklegt er að pólitísk sam-
staða náist hér á landi um að ísland
gerist aðili af samningum EFTA
við EB, verði af slíku samkomulagi
á annað borð?
„Það hættulegasta í þessu máli,
er eins og venjulega einföldunin —
það að mála þetta ýmist í svörtu
eða hvítu. Að telja þetta allt af hinu
vonda, nánast landráð, förgun sjálf-
stæðis o.s.frv. eða að telja inngöngu
í EB nánast patentlausn á öilum
vanda. Það hefur enginn stjórn-
málaflokkur á íslandi lýst því yfir
að hann styðji inngöngu í EB, enda
er hún ekki á dagskrá. Það sem er
á dagskrá er að nota fríverzlunar-
bandalagið EFTA sem sameiginlegt
samningatæki við EB til þess að
gæta hagsmuna þessara þjóða, ein-
mitt vegna þess að innganga er
ekki á dagskrá, hvorki hjá íslend-
ingum, né neinum af þessum þjóð-
um á næstu árum ef Austurríkis-
menn eru undanskildir. Hins vegar
eru í húfi svo miklir efnahags-
hagsmunir að fásinna er að halda
því fram að við getum látið þróun
mála á meginlandi Evrópu sem vind
um eyru þjóta og einangrað okkur
frá henni. Það nægir í því sam-
bandi að benda á að 80% af út-
flutningi okkar, fara á þessa mark-
aði eins og ég sagði. Ríkisstjórn sem
lokaði augunum fyrir því og að-
hefðist ekkert til þess að reyna að
tryggja viðskiptakjör okkar á þess-
um markaði, væri ekki vandanum
vaxin.
Eitt það alversta sem gæti gerzt
væri að nú uppvektust þjóðemis-
draugar, sem eygja hættu í hverju
horni — einangmnarsinnar sem
byggja fyrst. og fremst á einhverri
útlendingafælni. Eða þá á hinn bóg-
inn menn með einfaldar gatent-
lausnir sem líta á samninga íslend-
inga við þetta risavaxna bandalag,
sem einhveija allsheijarlausn á
þeim vandamálum sem okkur hefur
hingað til ekki tekizt að leysa.
Það sem er á dagskrá er einfald-
lega þetta: Við þurfum að kort-
leggja íslenska hagsmuni og gera
okkur grein fyrir því hvað það er
sem við þurfum að ná fram í samn-
ingum, ef af yrði, hvar við þyrftum
SJÁ NÆSTU SÍÐU
Þol - þakmálning
Þekur, verndar og fegrar
Þarftu að mála þakið? Þá vantar þig Þol notkun. Þol þakmálningin dregur nafn af
þakmálningu frá Málningu hf. Hún er
sérstaklega framleidd fyrir bárujárn
og aðra utanhússfleti sem
þarfnast varanlegrar vamar.
Þol er hálfgljáandi alkýð-
málning sem er auðveld í
einstöku veðrunarþoli sínu og litaúrvalið er
fjölbreytt. Þol þakmálningin frá
Málningu hf. cr punkmr-
inn yfir vel málað hús. —
Það segir sig sjálft.
o«. vumMS,.
Næst þegar þú sérð fallega málað hús - kynntu þér þá hvaðan málningin er
imálninghlf
- það segir sig sjálft -