Morgunblaðið - 22.07.1989, Síða 2

2 B
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 22. JÚLÍ 1989
Það er næstum algild regla hjá
leikhúsum að bamasýningar
ganga. Við, áhorfendurnir,
tökum því fagnandi að eiga
þess kost að njóta dagstundar
með börnunumokkar og
upplifa með þeim
ævintýraheim, sem við vitum
að markar eitt reynsluspor i
huga þeirra. Við hrífiimst með
þeim og komumst í snertingu
við okkar eigin undraveröld.
Aftur á móti hættir okkur til
að gleyma að fleira er leikhús
en sýningar Þjóðleikhússins og
Leikfélags Reykjavíkur, þótt
þær mættu engan veginn missa
sín. Fijálsir leikhópar eiga það
til að selja upp barnasýningar
og Leikbrúðuland sýnir nokkuð
reglulega á veturna á
Fríkirkjuvegi 11.
Þórhallur Sigurðsson, leikari
og leikstjóri, hefúr langa og
mikla reynslu af
barnaleikritum. Hann hefúr
stjórnað tveimur
barnauppfærslum í
Þjóðleikhúsinu; Kmkkuborg,
eftir Odd Bjömsson og Ommu
þó, eftir Olgu Guðrúnu
Ámadóttur. Hjá
Leikbrúðulandi stjórnaði hann
Þremur þjóðsögum og
Tröllaleikjum. Auk þess hefúr
hann leikstýrt tveimur
barnamyndum fyrir sjónvarp;
Elíasi og erninum og Lóu litlu
rauðhettu.
í hverju felst uppeldislegt giidi leikhúss;
Hvert leikverk vekur upp
spumingar hj á bömum
„Reyndar hef ég tekið þátt í nær
öllum barnasýningum Þjóðleikhúss-
ins, fyrst sem áhorfandi, siðan leik-
ari og þá leikstjóri,“ segir Þórhallur,
þegar við setjumst niður og ég hef
beðið hann að segja mér hvers virði
leikhúsið er fyrir börn. „Ég man eft-
ir fyrsta skóladeginum mínum,“
heldur Þórhallur áfram, „og aðeins
þrem atburðum fyrir þann tíma:
Undraveröld Snædrottningarinnar í
Þjóðleikhúsinu, þegar ég var fjögurra
ára, Stóra Kláusi troða Litla Kláusi
í poka, þegar ég var fimm ára, og
þegar Jón Aðils stökk inn á sviðið í
Skugga-Sveini og sagði, drepum,
drepum, var ég sex ára. Nokkrum
árum seinna sá ég Árna Tryggvason
í Frænku Charleys, svo Grátsöngv-
ara og Galdra-Loft i Iðnó og þessar
sýningar standa mér enn ljóslifandi
fyrir hugskotssjónum. Og maður
spyr sig hvers vegna, þegar maður
fer að hugsa um börn og leikhús.
Þessar leiksýningar voru ekki allar
fyrir börn og svarið hlýtur því að
vera: þetta var gott leikhús.
Sjálfur hef ég í vinnu minni við
barnaleikrit aldrei unnið út frá öðrum
reglum en ég geri í öðrum leikritum.
Það rökstyð ég með þessum minning-
um mínum.
Það sem ég er að reyna að segja
er, að það er fleira fyrir börn i leik-
húsunum en barnaleikrit. Börn fá
heilmikið út úr leikhúsi, þótt þau
skilji ekki allt sem sagt er, því þau
skynja verkið á sinn hátt og það sit-
ur mikið eftir af þessari reynslu."
En nú taka börn oftast þátt í
barnasýningum sem leikarar. Eru
þau nógu öguð í þá samvinnu?
„Það voru börn í báðum sýningun-
um sem ég setti upp í Þjóðleikhúsinu
í Ijóðakennslunni ef reynt að
vekja athygli nemenda á
rimuðum og órímuðum ljóðum
í samanburði. Nemendum
kennt að þekkja myndir,
líkingar og tákn. Áhersla lögð
á persónugerving í Ijóðum.
Minnast á hljómblæ, hrynjandi,
rím (alrím, hálfrím), ljóðstaii
og stuðla. Leggja mikla áherslu
á blæbrigði og tilfinningu fyrir
efiiinu í upplestri. Gera þeim
grein fyrir hinu þrönga
tjáningarformi ljóðsins og
mætti þess til þess að segja í
fáum orðum heila lífssögu.
Reyna að glæða með
nemendum fegurðarskyn og
gleði gagnvart góðum
bókmenntum í bundnu og
óbundnu máli.
Ef feOmii þekkla ekki samtíma
— ölum við þau upp í rangri mynd
Þetta er brot úr kennsluáætlun
Jennu Jensdóttur í íslensku fyrir 7.,
8. og 9. bekk grunnskóla, en hún
var sem kunnugt'er íslenskukennari
í Langholtsskóla á þriðja áratug.
Líklega er ekki eins mörgum kunn-
ugt að Jenna fór mjög svo ótroðnar
slóðir í kennslu sinni í ljóðlistinni. I
tuttugu og eitt ár lagði hún ríka
áherslu á að kenna nemendum sínum
að meta nútímaljóðlist og kynnti
óspart fyrir þeim verk ungra samtíð-
arhöfunda, sem ortu í óbundnu formi.
Af skáldskaparformunum er
líklega erfiðast að tileinka sér ljóðið.
Það höfðar beina leið inn á tilfinn-
ingasviðið (ef vel er ort), í fáum orð-
um segir það heila sögu. Það má
kannski segja að bundið Ijóð sé auð-
veldara viðfangs fyrir þann lesanda,
sem hefur lært eitthvað um byggingu
þess; það lýtur vissum kennsluað-
ferðum. Óbundna ljóðið er erfiðara
viðfangs. í því eru engin leiðarminni
til að Iæra þau utan að og engar
reglur virðast gilda um byggingu —
enda ekki sterk hefð fyrir því að
kenna þau í skólakerfinu — það er
að segja ef tekið er mið af kennslu-
bókum. Ég hafði samband við Jennu
og spurði hana hvers vegna hún
hefði tekið upp á því að kenna Ijóð
ungra samtíðarskálda í íslensku-
kennslu sinni.
„Það var einhverntímann upp úr
1960 að ég var að hlusta á útvarpið
á þátt þar sem einn útvarpsmaður
var með hljóðnemann niðri í bæ og
spurði vegfarendur hvort þeir hefðu
lesið órímuð ljóð. Svarið var NEI.
Þá spurði hann hvort þeim líkaði
órímuð ljóð. Svarið var NEI. Þá
spurði hann suma hvort þeir hefðu
lesið mikið af órímuðum ljóðum.
Svarið var NEI.
Þetta vakti furðu mína og varð
mér ærið umhugsunarefni. Fólk
hafði skoðun á verkum samtíðar-
skáldanna, án þess að lesa þau. Mér
varð strax Ijóst að kennslubækurnar
fyrir 7., 8. og 9. bekk, sem fela í sér
ramma um það hvað maður kennir
og hvemig maður kennir það, kveða
ekki á um kynningu á verkum ungu
skáldanna. Og nú vildi ég endilega
kynna þetta órímaða ljóðform fyrir
nemendum mínum.
En ég þurfti leyfi frá menntamála-
ráðuneytinu; bréf upp á það að ég
mætti kenna þannig utan við
kennslubækur. Sjálf hef ég alltaf
hrifist af samtíðarhöfundum og mín
skoðun er sú, að ef börn þekkja ekki
sína samtíð í ljóðum — eða bók-
menntum yfirleitt — þá ölum við þau
upp í rangri mynd af lífinu.
Að fengnu leyfi æðstu yfirvalda,
fór ég upp á Borgarbókasafn til að
fá lánaðar bækur, ef þær voru ekki
til á skólabókasafninu, og ef ég fékk
þær ekki öðruvísi, kom ég með mínar
eigin í kennsluna. Hver og einn nem-
andi vald sér höfund, þannig að ef
28 börn voru í bekknum, voru þau
með 28 höfunda. Þannig kynntist
bekkurinn höfundum yfir veturinn,
fyrir utan þá sem kennslusbækur
buðu. Ég byijaði á því að útbúa glær-
ur með myndum af höfundunumj og
gefa börnunum æviágrip þeirra.“
Þetta finnst mér dálítið vafasamt
og spyr hvernig hún hafi getað verið
með æviágrip höfunda sem höfðu
kannski gefið út eina eða tvær bæk-
ur.
Jenna hlær að mér og segir: „Nú,
ég hringdi bara í þá, ef ég gat ekki
fengið áreiðanlegar heimildir eftir
öðrum leiðum." Svo dregur hún upp
úr pússi möppur með sínu eigin
kennsluefni og sýnir mér. Á þessu
21 ári, hefur hún útbúið efni um 80
skáld. Og upp úr pússinu koma litlir
bæklingar, sem hún segir að séu
unnir af nemendum hennar. Öðru
hverju var bekkurinn með skálda-
kynningu. Þá unnu þau upp úr verk-
um einhvers skálds, sem þau völdu;
lásu ljóð, fluttu brot úr leikritum,
smásögum eða skáldsögum þess, ef
það var til staðar. Völdu og fluttu
tónlist, sem þeim fannst hæfa skáld-
inu, eða þá að aðrir voru fengnir til
að flytja tónlistina og venjulega var
skáldið sjálft viðstatt.
En ekkert af þessu hefði verið
hægt að gera, nema fyrir einstakan
velvilja menntamálaráðuneytisins og
Fræðsluráðs. Auk þess að gefa mér
leyfi til að vinna á þennan hátt með
nemendum mínum, leyfði ráðuneytið
mér að fá í heimsókn tvo höfunda á
hveijum vetri til að tala um ljóðlist
við bekkinn og Fræðsluráð sendi mér
aðra tvo. Þannig að á hverjum vetri
fengu krakkarnir að kynnast ijórum
samtíðarskáldum. _ Þau Kristján J.
Gunnarsson og Áslaug Brynjólfs-
dóttir fræðslustjórar reyndust mér
alltaf sérlega vel og sýndu þessari
vinnu mikinn áhuga. Éinnig skóla-
stjórn Langholtsskóla.
Um vorið var bekkurinn minn
síðan sér-prófaður munnlega í Ijóðum
ummræddra skálda að viðstöddum
prófdómara frá Menntamálaráðu-
neytinu.