Morgunblaðið - 09.12.1989, Blaðsíða 8

1 R
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 9. DESEMBER 1989
„ÉG HELD að hlutverk
íslenskra rithöfunda sé stærra
en annarra rithöfunda vegna
þess að við þurfum að varðveita
þetta einstaka tungumál,
íslenskuna. Við erum vöku-
menn tungunnar og því er
ábyrgð okkar mikil,“ sagði Ein-
ar Heimisson rithöfundur í
samtali við Morgunblaðið.
Fyrsta skáldsaga hans, Götuv-
ísa gyðingsins, kom út fyrir
skömmu og var valin ein af tíu
athy glisverðustu bókum ársins.
Einar er 23ja ára gamall og
hefúr stundað nám í sagnfræði
og þýskum nútímabókmenntum
í Freiburg í Vestur-Þýskalandi
undanfarin 3 ár.
Einar Heimisson sagði
að Götuvísa gyðingsins
væri söguleg skáld-
saga. Bókin f jallaði um
þýska gyðinga, sem
flúið hefðu undan ofsóknum nas-
ista til íslands á fjórða áratugnum
en verið reknir úr landi. „Nokkrir
þeirra gyðinga, sem vísað var frá
Islandi, voru sendir aftur til
Þýskalands og við vitum ekki um
afdrif þeirra. Ég er hins vegar
ekki dómari í þessu máli, heldur
lesendur bókarinnar," sagði Ein-
ar. Hann hefur skrifað greinar
um þetta flóttafólk, sem birtust í
tímaritinu Þjóðlífi í fyrra, og gerði
sjónvarpsþátt um sama efni, sem
sýndur var í haust.
„Sagnfræði er hlutlæg vísinda-
grein, sem getur gert margt en
ekki allt,“ sagði Einar. „Ég skrif-
aði því bókina Götuvísa gyðings-
ins tíl að reyna að færa menn nær
þessu fólki, sem uppi var á fjórða
áratugnum, og naut við það góðs
af umfangsmiklum rannsóknum
Þórs Whitehead sagnfræðings um
tengsl íslands við þriðja ríkið. Við
Þór vorum samtímis í Freiburg á
árunum 1986 til ’88 og þar kvikn-
aði hugmyndin að þessari bók.“
Einar tók viðtal fyrir íslenska
sjónvarpið við Olgu Rottberger en
hún var eini þýski gyðingurinn,
sem vísað var frá íslandi á fjórða
áratugnum og menn vissu að
væri enn á Iífi. Bróður hennar og
eiginmanni var einnig vísað úr
landi. „Þetta fólk deildi um margt
örlögum með því fólki, sem þama
á hlut að máli, enda þótt persón-
umar í bókinni séu mín hug-
arsmíð." Einar sagði að Olga hefði
látist skömmu eftir að þátturinn
var gerður.
Hann sagði að sjónvarpsþáttur-
inn hefði vakið mikið umtal en
honum hefði fundist að fólk vildi
að hann fjallaði um þessa hluti.
„Götuvísa gyðingsins er meðal
annars um vandamál flóttafólks
almennt, tíl dæmis tungumálaerf-
iðleika þess og öryggisleysi. Þessi
vandamál snerta okkur öll.“
Götuvísa gyðingsins er byggð
upp á mörgum köflum, sem sum-
ir hveqir geta staðið sjálfstætt
sem smásögur. „Ég ber mikla
virðingu fyrir smásagnaforminu,
meðal annars vegna þess að ég
kynntist Ólafi Jóhanni Sigurðs-
syni. íslensk smásagnalist hefur
aldrei risið hærra en með verkum
hans. Smásögur Ólafs Jóhanns
eru einstaklega veruleikabundnar
og einstök fágun, neistí og virðing
fyrir móðurmálinu eru einkenni
þeirra. Það var fyrir hans áeggjan
að ég fór að gefa mig að skriftum
og ég kann honum miklar þakkir
fyrir hvatningu hans.“
Einar sagði móðurafi hans,
séra Einar Guðnason í Reykholti,
hefði einnig hvatt sig til að kynn-
ast bókmenntum. „Þegar ég var
5 ára gamall og afi var fluttur
til Reykjavíkur fórum við oft sam-
an niður í bæ og keyptum bók.
Síðan ræddum við efni hennar.
Afi var mikill húmanisti og það
var skoðun hans að fólk ætti að
fá að kynnast sem flestu og
mynda sér sínar eigin skoðanir.
Til dæmis útvegaði afi, sem var
Framsóknar- og síðar Alþýðu-
flokksmaður, Árna Bergmann rit-
stjóra, Kommúnistaávarpið þegar
Ámi var nemandi við Reykholts-
skóla.
Móðuramma mín, Anna
Bjarnadóttír, hefur einnig haft
mikil áhrif á mig. Amma er mikil
manneskja og hefur farið ótroðnar
slóðir. Hún fór til dæmis til há-
skólanáms í Bretlandi árið 1919.
Ég er kannski svolítið líkur ömmu
að því leyti að ég hef efasemdir
um ágæti þess að fara þræltroðn-
ar slóðir í lífinu."
Einar sagði að nokkur hundruð
þúsund flóttamenn væm nú í
Vestur-Evrópu, meðal annars frá
Austur-Evrópu. Það hefði verið
stórkostlegt fyrir hann sem sem
rithöfund að vera í Mið-Evrópu í
haust og fylgjast með umbótunum
í Austur-Évrópu. „Ég skynjaði til
dæmis stórkostlegar vonir hjá
ungu fólki í Ungveijalandi, þegar
ég fór þangað. um síðastliðna
páska, og er nú að skrifa skáld-
sögu, sem er að miklu leyti tileink-
uð breytingunum í Austur-Evr-
ópu. Sagan á að gerast á ámnum
1988 til ’89.“
Einar sagðist trúa á tengsl rit-
höfunda við samtímann. „Ég held
að 'það sé hollt fyrir þjóðfélagið
að eiga vemleikabundna rithöf-
unda og mér finnst stórkostlegt
hversu margar íslenskar bækur,
sem út hafa komið að undanf-
ömu, snerta samfélag okkar og
líta á það gagnrýnum augum.“
Einar Heimisson þýddi úr
þýsku bókina Hvíta rósin, sem
kom út árið 1987, en hún fjallar •
um þýsk systkini, sem störfuðu í
andspymuhreyfingunni í síðari
heimsstyijöldinni og vom drepin
af nasistum. Þá hefur Einar verið
blaðamaður við tímaritið Þjóðlíf
undanfarin ár og þýtt smásögur
úr þýsku fyrir Ríkisútvarpið,
Tímarit Máls og menningar og
Lesbók Morgunblaðsins. Einnig
hefur hann gert þætti fyrir
Ríkisútvarpið, meðal annars um
Ólaf Jóhann Sigurðsson og
nokkra þýska rithöfunda.
Jólatónleikar í Seltjarnarneskirkju:
Fjórar söngkonur taka þátt
í tónleikunum, þær Elísabet
F. Eiríksdóttir, Jóhanna V.
Þórhallssdóttir, Sigrún V.
Gestsdóttir og Sigríður
Gröndal.
KAMMERSVEIT Seltjarnarness
heldur jólatónleika í Seltjarnar-
neskirkju næstkomandi miðviku-
dag, 13. desember. Þátttakendur
í tónleikum sveitarínnar að þessu
sinni eru Sönghópurinn Hljó-
meyki og einsöngvararnir Elísa-
bet F. Eiríksdóttir, Sigrlður
Gröndal, Sigrún V. Gestsdóttir,
Jóhanna V. Þórhallsdóttir og
Halldór Vilhelmsson. Að auki
taka 25 hljóðfæraleikarar þátt í
tónleikunum og konsertmeistari
er Hlíf Siguijónsdóttir.
Stjómandi tónleikanna og einn
helsti fmmkvöðull Kammer-
sveitar Seltjamamess er Sigur-
sveinn Magnússon. Um starfsemi
sveitarinnar segir hanm „Hún var
stofnuð á hvítasunnu síðastliðið vor
og fyrstu tónleikamir vora í Selt-
FIMM
EINSONGV-
URUM
En flytjendur á þessum tónleikum
em Hljómeyki, sem er sextán manna
kór og ég held ég megi segja að
Messías hefur aldrei verið fluttur af
svo litlum kór hérlendis.
Síðast á efnisskránni em tvö at-
riði úr ópemnni „Töfraflautan" eftir
Wolfgang Amadeus Mozart. Hið
fyrra er aría Paminu, þegar hún
heldur að Pamino sé búinn að svíkja
hana og ætlar að fyrirfara sér, sam-
tal hennar og drengjanna þriggja,
þegar blessuð bömin era að reyna
að koma fyrir hana vitinu og segja
henni að þetta sé ekki svona slæmt
— sem þeim tekst á endanum. Seinna
atriðið er svo lokakórinn úr óþe-
ranni, þar sem hið góða hefur unnið
sigur á því illa eftir mikil átök.“
ssv
Kammersveit Seltjamamess á æfingu.
jamameskirkju 19. júní. Það er eng- ai
inn fastur lqami hljóðfæraieikara
sem stendur að sveitinni, heldur eij
kalla ég saman hóp, tvisvar til þrisv- ár
ar á ári og hversu stór hann er, er
ræðst af verkefnunum hverju sinni." Bi
Hvað er á efnisskránni hjá ykkur ef
að þessu sinni?
„Það em auðvitað allt verk sem
eiga sérstaklega við á þessum
árstíma og ber fyrst að nefna Brand-
enborgarkonsert nr. 3 í G-dúr, eftir
Bach. Síðan er það Jólakonsertinn
eftir Corelli, saminn til flutnings á
jólanótt árið 1712. Þá flytjum við
kór úr óratoríunni „Messíasi" eftir
Hándel, sem heitir „Sonur er oss
gefrnn". Þess má geta, að Messías
hefur venjulega verið fluttur með
stómm kór, alveg frá Viktoríutíma-
bilinu — virkilegum heimsveldiskór.
KAMMERSVEIT SELTJARNARNESS,
ASAMT HLIÖMEYKI 0(í