Morgunblaðið - 30.05.1990, Side 1

56 SIÐUR B
fflrgimfritatotfr
STOFNAÐ 1913
120. tbl. 78. árg.
MIÐVIKUDAGUR 30. MAI 1990
Prentsmiðja Morgunblaðsins
Dansað af fögnuði á götum Moskvu:
Borís Jeltsín kosinn til
æðstu valda í Rússlandi
Sætir gagnrýni af hálfii Gorbatsjovs fyrir hentistefhu
Borís Jeltsín í fundarsölum
rússneska þingsins
skömmu eftir að hann var
kjörinn þingforseti í gær
en það er æðsta embætti
Sovét-Rússlands. Jeltsín
hlaut 535 atkvæði, íjögur
fram yfir meirihluta, en
skjólstæðingur Míkhaíls
Gorbatsjovs Sovétforseta,
Alexander Vlasov, 467 at-
kvæði.
Moskvu, Washington. Reuter, dpa.
DANSAÐ var á götum Moskvu í gær er þau tíðindi spurðust að um-
bótakommúnistinn Borís Jeltsín hefði verið kjörinn forseti stærsta
Sovétlýðveldisins, Rússlands í gærmorgun. Harðlínumenn og Míkhaíl
S. Gorbatsjov Sovétforseti reyndu eftir mætti að koma í veg fyrir sig-
ur Jeltsíns er hlaut nauman meirihluta, 535 atkvæði, í Æðsta ráði
lýðveldisins þegar greidd voru atkvæði í þriðja sinn um embættið.
Gorbatsjov lét í gærkvöldi í ljós áhyggjur af kjöri Jeltsíns og gagn-
rýndi hann fyrir að breyta oft um afstöðu til mikilvægra mála undan-
farna daga. „Honum gæti orðið hált á þessu siðar,“ sagði forsetinn.
Fólk úr öllum stéttum, þ. á m. liðsforingjar úr hernum og lögreglu-
menn, hópaðist um Jeltsin er hann kom út úr Spasskíj-turninum í
Kreml þar sem þingið kemur saman, aldraðar konur grétu af gleði
og kysstu hendur forsetans.
Heimildarmenn segja að Gorbatsj-
ov hafi gefið í skyn á mánudags-
kvöld að hann gæti sætt sig við kjör
Jeltsíns ef tryggt yrði víðtækt sam-
komulag um skiptingu annarra emb-
ætta í Rússlandi. Einn af stuðnings-
mönnum Jeltsíns á þingi sagði eftir
sigurinn að Gorbatsjov væri hræddur
við sterka menn „en nú verður hann
að kljást við slíkan mann. Það hefur
hann ekki þurft fyrr á stjórnmála-
ferli sínum.“
Sovétsérfræðingurinn Míkhaíl
Voslenskíj segist í samtali við Morg-
unblaðið teija líklegt að Jeltsín muni
geta ógnað valdastöðu Gorbatsjovs.
Jeltsín hét rússneskum þingmönn-
um að loknu kjörinu að hann myndi
gera sitt til að treysta einingu Rúss-
lands. Hann hefur ráðist harkalega
á sérréttindi og munað kommúnista-
leiðtoganna, mæit með markaðs:
lausnum og afnámi miðstýringar. I
kosningabaráttunni andmælti hann
nýjum tillögum Moskvustjórnarinnar
um „stýrt markaðskerfi", efnahags-
umbætur sem leiða munu til mikilla
verðhækkana á helstu lífsnauðsynj-
um. Jeltsín heitir því að undirbúa
aðgerðir sem muni ekki koma jafn
illa við lífskjör almennings. Æðsta
ráð Sovétríkjanna samþykkti í gær
að fresta frekari umræðum um efna-
hagstillögur stjórnarinnar.
Jeltsín segist munu beita sér fyrir
því að komið verði á beinum viðskipt-
um við Eystrasaltslöndin þijú sem
krefjast fulls sjálfstæðis frá Moskvu.
Kazimiera Prunskiene, forsætisráð-
herra Litháens, varaði Gorbatsjov
við því í gær að nauðsynlegt gæti
orðið að loka kjarnorkuveri landsins
af tæknilegum orsökum. Héraðið
umhverfis sovésku borgina Kalin-
ingrad, þar sem Rauði herinn hefur
mikil umsvif, fær raforku frá verinu.
Sjá „Upphefð Borís Jeltsíns
eykur óvissu um . . .“ábls. 24.
epa
Stokkhólmi. Frá Erik Liden, fréttaritara Morgunblaðsins.
TIL HARÐRA deilna kom á fúndi
utanríkisnefndar sænska þings-
ins í gær, en í forsæti á fúndinum
var Karl Gústav Svíakonungur.
Bæði Carl Bildt formaður Hægri
flokksins og Bengt Westerberg
leiðtogi Þjóðarflokksins kröfðust
þess á fúndinum að sænska
stjórnin sækti um inngöngu í
Evrópubandalagið (EB) eftir
Ratsjárstöðin í Krasnojarsk rifin?
Washington. Reuter.
SOVÉTMENN eru byrjaðir að
rífa niður umdeilda ratsjárstöð
í Krasnojarsk í Síberíu, að sögn
Vítalís Tsjúrkíns, nánasta að-
stoðarmanns Edúards Shevardn-
adzhe utanríkisráðherra Sov-
étríkjanna. Sé það rétt hefúr
verið rutt úr vegi einni helstu
hindrun samkomulags Banda-
ríkjamanna og Sovétmanna um
fækkun langdrægra kjarnorku-
vopna (START).
Bandaríkjamenn hafa krafist
niðurrifs Krasnoj arsk-stöðvarinnar
á þeirri forsendu að hún bryti í
bága við gagnflaugasamning risa-
veldanna (ABM-samninginn) frá
1972. Hún kom fyrst fram á ljós-
myndum sem teknar voru úr
bandarískum njósnahnetti 1983.
Tsjúrkín gaf einnig til kynna að
Sovétmenn væru reiðubúnir að
gefa eftir í deilu um hvort Þýska-
land yrði í Atlantshafsbandalaginu
«*Bfe
Teikning af ratsjárstöðinni í Krasnojarsk.
(NATO) eftir sameiningu eður ei
og þar með ná samkomulagi í þeim
efnum við Bandaríkjamenn á leið-
togafundi George Bush Banda-
ríkjaforseta og Míkhaíls Gor-
batsjovs Sovétforseta er hæfist í
Washington nk. fimmtudag. Jafn-
framt sagði hann Sovétmenn til-
búna að ljúka samningum um
fækkun hefðbundins herafla í Evr-
ðpu (CFE) fyrir árslok eins og að
hefði verið stefnt. Sovétmenn þykja
hafa dregið lappirnar í þeim efnum
að undanförnu, m.a. vegna deilunn-
ar um framtíð Þýskaiands og
ástandsins í Eystrasaltsríkjunum.
þingkosningarnar á næsta ári.
Carl Bildt óskaði jafnframt eftir
sérstökum fundi í utanríkisnefnd-
inni i næsta mánuði um EB-málin.
Ingvar Carlsson forsætisráðherra
brást illa við kröfum Bildts og
Westerbergs varðandi umsókn um
aðild að EB og sagði að nást þyrfti
pólitísk samstaða allra flokka í þeim
efnum.
Bildt sagði að þjóðin ætti kröfu
á að fá að vita hvað stjórnin hygð-
ist fyrir þegar viðræður Fríverslun-
arsamtaka Evrópu (EFTA) og EB
um evrópska efnahagssvæðið
(EES) yrðu í höfn. „Það er nauðsyn-
legt að ná samkomulagi um EES
en það getur aidrei talist lokalausn
fyrir okkur,“ sagði Bildt.
Ingvar Carlsson sagðist harma
það sem hann nefndi alltof léttúð-
ugar yfirlýsingar um hlutleysis-
stefnu Svía að undanförnu. Hún
væri enn hornsteinn öryggisstefnu
landsins. Sovétríkin, granninn i
austri, væri enn hernaðarlegt risa-
veldi og það yrði fyrst raunhæft
að rökræða um aðild að EB þegar
stríðshættan væri horfin og EB
hefði fallið frá þeirri stefnu að ætla
samræma utanríkis- og varnar-
stefnu aðildarríkjanna. A fundi ut-
anríkisnefndarinnar tók Olof Jo-
hansson leiðtogi Miðflokksins af-
stöðu með forsætisráðherranum.
Leiðtogar Hægri flokksins og Þjóðarflokksins 1 Svíþjóð:
Vilja að Svíar sæki um
aðild að EB á næsta ári
Frá Nuuk
Óöldin í Nuuk;
Vilja vínbann
eða skömmtun
Kaupmannahöfn. Frá Nils Jorgen
Bruun, fréttaritara Morgunblaðsins.
LÖGREGLAN í Nuuk, höfúðstað
Grænlands, segir að neyðarástand
ríki í bænum og hefúr farið þess
á leit við stjórnvöld að þau grípi
til áfengisskömmtunar eða sölu-
banns í að minnsta kosti einn
mánuð. Ástæðan fyrir þessari
kröfú lögreglunnar er sú að á
undanförnum einum og hálfúm
mánuði hafa fímm manndráp verið
framin í bænum.
Niels Holm, lögreglustjóri í Nuuk,
sagði í viðtali við grænlenska útvarp-
ið í síðustu viku að ofbeldisverkum
hefði fjölgað mikið í bænum undan-
farið. Hann sagði að afbrot í þeim
málaflokki væru þar jafn mörg og í
100.000 manna bæ í Danmörku. íbú-
ar Nuuk eru 10.000 talsins.
Lögreglan segist ekki ráða við
ástandið og hefur nú sent landstjórn-
inni kröfu um áfengisskömmtun eða
sölubann. Landstjórnin er ekki með-
mælt sölubanni og ber því við að
auðvelt verði að ná í áfengi til ná-
grannabæjanna, auk þess sem loka
verði hótelunum í Nuuk verði þeim
bannað að selja áfengi.