Morgunblaðið - 10.11.1990, Blaðsíða 6

6 B
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 10. NÓVEMBER 1990
_________Myndiist_______________
BragiÁsgeirsson
ÍJ Það hefur liðið lengri tími á milli
vettvangsskrifa minna en ég ætl-
aði, og er ástæðan að sjálfsögðu
athafnasemi mín við málverkið
ásamt sýningum mínum í haust,
sem höfðu þó langan aðdraganda.
Ekki skortir efni til að fjalla um,
því mikið gerist í listinni úti í heimi
hvern einasta mánuð, og nú í sum-
ar var óvenju mikið framboð á for-
vitnilegum stórsýningum í Evrópu,
auk þess sem þetta var Tvíærin'gsár
í Feneyjum. með þátttöku Helga Þ.
Friðjónssonar, sem var fulltrúi ís-
lands.
Þótt mig dauðlangaði utan, þá
komst ég ekki, þrátt fyrir að mér
gæfist kostur á því og kom hér til
svifaseint kerfi og að tíminn hrein-
lega hvarf frá mér í miklum önnum.
En ég hef fylgst vel með þessum
sýningum úr fjarlægð og gluggað
í nokkrar viðamiklar sýningarskrár
og mun flétta sitthveiju frá þeim
inn í skrif mín.
Mun í framtíðinni væntanlega
verða styttra á milli slíkra pistla,
því að síðan ég kom frá París í
fyrrasumar hef ég kappkostað að
fylgjast vel með framþróuninni og
hræringunum í listheiminum og fæ
regiulega glóðvolgar fréttir frá
meginlandinu sem og Ameríku.
Kannski eru aðaltíðindin þau, að
ný atlaga er hafin gegn máiverkinu
og geta því framsæknir hérlendir
núlistamenn allt eins þvegið pensla
sína rækilega og lagt þá til hliðar
— jafnvel gengið í skóla til hinnar
snjöllu Ríkeyjar á Hverfísgötunni,
því að nú er hið svokallaða hnoð
eða Kitsch komið í tízku — jafnvel
ofurhnoð!
Deila menn jafnvel um hver hafi
verið fyrstur til að taka upp hnoð
sem gilda núlist, en hér er það sem
fyrr, að einhverjir eru jafnan að
finna upp heita vatnið .. .
Sá sem einna mest ber á hvað
hnoðið áhrærir í augnablikinu er
Ameríkumaðurinn Jeff Koons, sem
er í miklum metum hjá þingmannin-
um ítalska og karamellunni Cicciol-
inu, enda leiddust þau samanklesst
um svæði Tvíæringsins opnunar-
daga. Og eitt listaVerkanna, sem
mesta athygli vakti, var einmitt
skúlptúr í hnoðstílnum af þeim
skötuhjúum að spila alkort!
Auðvitað vildu sumir illa innrætt-
ir og gamaldags listrýnar meina,
að Tvíæringurinn hafi haft nokkurn
svip af fjölleikahúsi og Tívolí, og
þeim líkaði víst ekki allskostar,
hvernig hagur málverksins var fyr-
ir borð borinn að þessu sinni.
En hér eiga engar fullyrðingar
rétt á sér, þar sem listrýnirinn var
ekki á staðnum og því ekki til frá-
sagnar af hlutunum úr návígi.
En það eru nú einmitt hlutir í
návígi, sem fjallað skal um að þessu
sinni, sem er ástandið íslenzkum
listavettvangi og skulu því ekki við-
hafðar fleiri orðlengingar.
Að sýningum loknum
Svo sem ýmsum mun kunnugt,
þá hélt greinarhöfundur tvær sýn-
ingar í september, hvora á eftir
^.nnarri, hina fyrstu í Listhúsi á
Vesturgötu en hina síðari í Gallerí
Borg.
Það var þó ekki af markvissum
ásetningi gert, enda nægilegur
kostnaður við að halda eina, auk
áhættunnar sem er af sýningahaldi
á þessum síðustu og verstu tímum,
— eins og oft er hent á lofti í rit-
Sjónmennfavetfvangur
Rýmisverk Hafsteins Austmanns fyrir framan stjórnunarstöð Landsvirkjunar á Bústaðavegi 7.
uðu máli og því miður kórrétt að
þessu sinni.
Að halda sýningu á stórum
myndverkum í nýjum sýningarsal
er mikil áhætta, einkum ef það- er
ekki þjálfað fagfólk, sem stendur
að baki framkvæmdinni.
Með hliðsjón af ástandinu var ég
í fyrsta skipti á ferli mínum dálítið
hræddur við framkvæmdina, og
þegar eyða myndaðist á sýningar-
haldi í Gallerí Borg, þá sló ég til,
er upp kom hugmynd um að sýna
þar samsafn minni mynda.
Ég vildi sem sagt tryggja það
að verða ekki gjaldþrota, ef illa
færi á Vesturgötunni, því að ég var
nokkuð viss um, að minni myndirn-
ar, sem ég held lítið fram, myndu
renna út.
En það lýsir ástandinu kannski
best, að við sem eigum að vita
mest um þessi mál stöndum þó al-
veg á gati, því að slíkur er rugling-
urinn á vettvanginum um þessar
mundir.
Þannig gekk sýning mín á Vest-
urgötunni mun betur en sýningin á
Gallerí Borg, en það var öðru.frerh-
ur fyrir þá sök, að söfnin keyptu
fleiri verk en ég átti von á, enda
er lítið um þiýsting frá minni hálfu
þar. '
Og þrátt fyrir að það sé eins-
dæmi, að grónir listamenn leggi á
þennan hátt í tvær sýningar á eigin
kostnað hér í borg, þá brugðust
allir fjölmiðlar nema að sjálfsögðu
Morgunblaðið.
Hvað seinni sýninguna snerti,
fékk hún að vísu ekki nema smá-
frétt í blaðið, sem gert hafði hinni
fyrri ágæt skil, og er ég bað um
smáviðtal, er seinni sýningunni var
að ljúka, komu blaðamaður og ljós-
myndari á vinnustofu mína. Ljós-
myndarinn kom á undan og spúrði
mig hvort ég væri að opna að Kjarv-
alsstöðum, en sVo er við blaðamað-
urinn vorum orðnir einir eftir
myndatökuna þá spyr hann mig:
„og hvenær og hvar opnar þú sýn-
ingu(!)“ ...
Fótamenntelskandi sjónvörpin
létu ekki sjá sig frekar en á aðrar
sýningar gróinna myndlistarmanna,
ef menn eiga þá ekki vini, sam-
heija í listinni eða aðstandendur
innanbúðar. Helst búsettir erlendis.
Er hér kominn áhugi fjölmiðla í
hnotskurn sem virðast umbera skrif
um listir, en hvorki sækjast eftir
þeim né sýna þeim tilhlýðilega
ræktarsemi nema að sjálfsögðu
Morgunblaðið.
Blaðið er eini fjölmiðillinn, sem
virðist reyna að vera samstiga þró-
uninni í heiminum í dag, þar sem
skrif um listir og menningarmál fá
síaukið rúm. Þannig eru sérútgáfur
dag hvern í stærstu morgunblöðum
Norðurlanda, þar sem ítarlega er
fjallað um þessi mál og ekki minna
en um íþróttir.
Hef ég einmitt gert mér far um
að rannsaka þetta á undanförnum
misserum.
Eins og ég hef oftlega áður vikið
að, þá er ásókn almennings á söfn
erlendis -gífurleg og verðlag á
myndlistarverkum þekktra lista-
manna hefur margfaldast á þrem
árum.
En á sama tíma er dýrkun lág-
menningar í hámarki hér og hvergi
sést eins mikið af innantómu
pólitísku þrasi í fjölmiðlum og
mætti eiginlega halda, að þjóðin
væri á fyrsta ári sjálfstæðis síns,
en ekki að nálgast það fimmtug-
asta.
Ég vildi rannsaka ástandið hér
niður í kjölinn, og það var m.a.
ástæðan fyrir tveimur sýningum og
vissulega dró ég mikinn lærdóm af
framtakinu.
Rækt við lifandi
eða rækt við látna
Það sem ég hef m.a. komist að
í rannsóknum mínum og hefur lítið
þurft til, er hve umheimurinn metur
lifandi myndlistarmenn mikils,
þannig að jafnvel núlifandi meistar-
ar eru að fara upp fyrir hina horfnu
hvað mat á verkum þeirra snertir.
Þannig segja nýjar fréttir, að
listahöllin í Zúrich hafi ákveðið að
láta tvær minni myndir eftir Renoir
á uppboð hjá Christie’s til að fjár-
magna kaup á einu lykilverki eftir
Þjóðveijann nafnkennda Georg
Baselitz, en hann er á besta aldri
eða einungis 53 ára!
En sá sem kannski er dýrseldast-
ur mun vera samlandi hans, Anselm
Kiefer, sem ég n'taði grein um í
Lesbók fyrir tveimur árum, en stór
verk eftir hann, sem eru þó minni
en t.d. verk Sigurðar Örlygssonar,
seljast á eina milljón dollara. Kiefer
er einungis 44 ára. Þá las ég ný-
lega viðtal við þrítugan málara,
Lars Dam að nafni, eftir hina frægu
Ninku í Politiken, en sá hefur sleg-
ið í gegn í Kaupmannahöfn og
Malmö og selur allt upp á sýningum
sínum, auk þess sem langur biðlisti
hungraðra kaupenda er í höndum
umboðsmanns hans. Þessi Lars
Dam hefur ekki sýnt utan Skand-
inavíu, en nýtur samt mikillar vel-
gengni í heimalandi sínu. Annars
staðar á Norðurlöndum leggja menn
þá rækt við sína eigin myndlistar-
menn, að þeir þurfa ekki á hjáleitum
meðölum að halda, eins og t.d. að
básúna að viðkomandi hafi sýnt og
sé nafnkenndur á meginlandinu og
jafnvel í Ameríku.
Fólk er þar yfirleitt of þroskað
til að falla skilyrðislaust fyrir slíku.
Mér sýnist sem Dam máli mynd-
ir sem danskir listiýnar nefna
stundum post, post, post Cobra
deigbollur!
En hér uppi á litla íslandi er allt
miðað við útlönd og menn njóta
þess ríkulega, er þeir auglýsa sýn-
ingar sínar, þótt sýningarsalirnir,
sem sumir þeirra sýna í ytra, séu
flestum opnir sem borgað geta og
fáir rati þangað.
Það sem er verra er að landar
vorir virðast ekki gera sér grein
fyrir því, að myndverk eigi að kosta
eitthvað, þótt myndlistarmaðurinn
sé ekki horfinn af vettvangi —
steindauður og moldu orpinn, og
verður það að teljastfrekar undar-
leg ást til listgreinarinnar og ekki
um mikinn myndrænan þroska að
ræða né alhliða þekkingu á gildi
og verðmæti myndlistar né á lista-
markaðnum yfirhöfuð.
Þessi þjóð vill vera með í öllu og
kaupir jafnvel dýrari bifreiðar en
aðrar þjóðir — jafn dýr heimilistæki
og húsgögn, auk' þess sem híbýli
hennar erú jafn vegleg og veglegri.
En þegar komið er að listum og
hugviti almennt, þá reka allflestir
upp ramákvein og vísa til þess, hve
við sáum fáir og smáir og geta
okkar takmörkuð! En gera menn
sér ljósa grein fyrir því, að jafnvel
Færeyingar eru hér fremri okkur,
ef miða á við fólksfjölda, og í sum-
um greinum þarf ekki einu sinni
slíka viðmiðun.
Sagan segir okkur, að 70 ryksug-
ur hafi sölumaður nokkur selt í
kaupstað einum úti á landi nú ný-
lega fyrir samtals 7 milljónir króna,
en það þykir jaðra við oflæti, ef
sumar tegundir listaverka eftir
gróna og þekkta myndlistarmenn
kosta á við eina slíkra ryksugu!
Það eru fleiri en ég sem eru orðn-
ir langþreyttir á „ungæðislegri nýj-
ungagirni í íslenskri menningarum-
ræðu“ og að þeir, sem hvarvetna í
ábyrgum menningarsamfélögum er
lögð mest rækt við, skuli hér vera
gleymd og vanrækt kynslóð!
Það þykir ekki ýkja fréttnæmt,
þegar myndlistarmenn, sem verið
hafa á oddinum í áratugi, koma
með ferskar og öflugar sýningar,
eða jafnvel að opinber verk þeirra
eru afhjúpuð. Slíkt gleymist ekki,
þegar um verk yngri kynslóða er
að ræða eða látinna listamanna, og
þannig hefur t.d. merkilega hljótt
verið um skúlptúrverk Hafsteins
Austmanns, sem sett var upp fyrir
framan stjórnunarstöð Landsvirkj-
unar við Bústaðaveg sl. vor. En
hann sigraði marga snjalla lista-
menn í opinni samkeppni og bar
dómnefnd mikið lof á verkið.
Niðurlag
Síðustu þijú ár mikils uppgangs
á myndlistarmarkaði hvarvetna er-
lendis hafa verið mögur ár fyrir
íslenzka myndlistarmenn. Sala á
verkum lifandi listamanna hefur
dregizt saman í listhúsum sem og
á sýningum, svo að margur mynd-
listarmaðurinn á í miklum erfiðleik-
um við að láta enda ná saman og
sumir eru jafnvel klemmdir og
kramdir vegna ástandsins í mynd-
listarmálum.
Tími er kominn til að snúa blað-
inu við og leggja meiri rækt við þá
listamenn, sem barizt hafa á heima-
velli í áratugi og reyna að forða
því, að þeir leggi á flótta úr landi
eða hreinlega leggi árar í bát.
Þau umskipti, sem orðið hafa á
þessu þjóðfélagi á síðustu árum og
sumir nefna jafnvel sprengingu,
hafa mjög bitnað á skapandi lista-
mönnum, en það er von margra,
að botninum sé náð og betri tímar
séu framundan.
Við megum ekki gleyma því, að
við erum háðir andlegri næringu
ekki síður en líkamlegri. Þess vegna
er það mikilvægt að ekki einungis
líkaminn heldur einnig sálin fái
holla fæðu.
Að öðrum kosti stöðvast heilinn
og menn sitja andvaralausir og sóa
tímanum í stað þess að nota hann.
Og að lokum geta menn jafnvel
naumast fundið slökkvarann á sjón-
varpinu, er dagskránni lýkur og það
býður góða nótt. Allt þetta á meðan
umheimurinn verður stöðugt vitrari
og vitrari.
Mikilvægasta hráefnið, sem við
eigum á íslandi, er þekking og hug-
vit. Þróum við ekki þetta forðabú
mannsins á hagstæðan hátt munum
við sífellt dragast aftur úr.
Það varðar bæði frama hvers ein-
staks og samkeppnishæfni þjóðar-
innar.
Tíminn flýgur áfram, vegum og
hugleiðum sérstaklega þann boð-
skap, sem nú berst um heimsbyggð-
ina frá Menningarmálastofnun
Sameinuðu þjóðanna, að áratugur-
inn framundan skuli helgaður
menningunni, því að stöðugt fleira
fólk sækir í hana sér til alhliða og
dýpri lífsfyllingar og búizt er við
að það eigi eftir að aukast til muna
allán áratuginn.
Hinar miklu og aðdáunarverðu
breytingar í þá átt á undangengn-
um áratug eru þannig einungis
sagðar forsmekkurinn!...