Morgunblaðið - 08.03.1991, Blaðsíða 2

2 B
MQRGWPLAÐIEl FÖ$TUDAGU{1 8. ,MARZ,],991
STIGAMOT
ÞAÐ VAR fyrir nákvcemlega einit ári sem miöstöö fyrir konur og börn sem oröiö hafa fyrir kynferöis-
legu ofbeldi, var opnuö í húsakynum Hlaövarpans viö Vesturgötu 3 í Reykjavík. Miöstööin hlaut nafniö
Stígamót og aöstandendur voru þeir aöilar sem saman mynduöu Samtök kvenna gegn kynferöislegu
ófbeldi. AÖilar sem gerött sérgrein fyrir nauÖsyn þess að veita þolendum kynferÖisofbeldis og aÖstandend-
um þeirra ráögjöf og leiöbeiningu ífyllsta trúnaÖi, öllum að kosinaðarlausu og skuldbindingalaust.
Hvort þessir aöilar geröu sér hins vegargrein fyrirþví hve margir myndu leita til Stígamóta er ólíklegt, því
á einu ári hafa alls 250 einstaklingar leitaö þangaö, eins og kemur fram annars slaÖar hér á opnunni.
Við lögöum leiö okkar í Stigamót og hittum þar aö málifjórar slarfskonur, þœr Björk Vilhelmsdóttur,
Ásgerði Siguröardóttur, Sigurjónu Kristinsdóttur oglngibjörgu Guömundsdóttur.
| ál þau sem berast til Stíga-
móta eru af margvísleg-
um toga, en að sögn
Bjarkar Vilhelmsdóttur, hefur eðli
þeirra nokkuð breyst frá því sem
gerðist í byrjun. Þá var einna mest
um að konur leituðu til Stígamóta
sem höfðu orðið fyrir sifjaspelli eða
öðru kynferðisofbeldi í bernsku og
voru að takast á við það og afleið-
ingarnar mörgum árum síðar.
Fleiri mál á kærustigi
„Núna er áberandi meira um
mál sem eru á kærustigi, hvort
heldur er um að ræða nauðgunar-
mál eða sifjaspellsmál," segir
Björk og bendir ennfremur á að
sem betur fari séu augu kvenna
og annarra sífellt að opnast betur
fyrir því að leita aðstoðar á hvaða
stigi sem málið er. „Þó verðum við
ennþá varar við að konur halda að
þeirra saga sé ekki nógu Ijót og
gróf til að þær eigi rétt á að leita
hingað eftir aðstoð. Það er hins
vegar aldrei of oft ítrekað að það
er aldrei of snemmt að leita að-
stoðar þegar kynferðisofbeldi er
annars vegar."
„Við sjáum greinilegan mun á
þessu hvað varðar nauðgun, núna
er ekki óalgengt að konur séu bún-
ar að leita hingað mjög fljótt eftir
að nauðgun átti sér stað, jafnvel
strax daginn eftir," segir Ásgerð-
ur. Þeim ber saman um að farið
sé að örla á skilningi og viðhorfs-
breytingu hvað nauðgunarmálin
varðar í þá átt að nauðgun, eins
og aðrir kynferðisglæpir, geti aldr-
ei verið á ábyrgð annars en þess
sem glæpinn fremur, en samt sé
langt í land.
Bara „ókunnugir"
sem nauðga
„Þó heyrum við stundum talað
um inninauðganir annars vegar og
útinauðganir hins vegar, eins og
það sé stór munur á hvort verkn-
aöurinn er framinn inni á heimili
eða úti í húsasundi. Nauðgunin sé
þá eitthvað minni eða ómerkilegri
ef hún gerist innandyra, einfald-
lega vegna þess að nauðganir á
t.d. heimilum eru oftar en ekki
framkvæmdar af manni ser
konan þekkir," segir Ingi-
björg Guðmundsdóttir
„Þetta helst í hendur við
fordóma sem við verðum
oft varar við bæði hjá kon-
um og körlum, að nauðg-
arar geti ekki verið menn sem
„venjulegar“ konur þekkja, hvað
þá treysta.
Og svo eru auðvitað þeir for-
dómar að það eru ekki „konur eins
og við“ sem er nauðgað. Allt þetta
leggst á eitt og útkoman er sú að
fjöldi kvenna sem er nauðgað þor-
ir ekki að ræða málið við neinn,
þorir ekki að kæra glæpinn, heldur
situr uppi með sektarkennd og
sjálfsásakanir á borð við: Ef ég
hefði bara verið heima, ef ég hefði
ekki talað við hann, ef ég hefði
gert þetta og ef ég hefði ekki gert
hitt ...
Staðreyndin er sú að það er
engin ákveðin tegund kvenna sem
er nauðgað og það er enginn
ákveðinn tegund af körlum sem
nauðgar. Ekki fremur en að það
er engin ákveðin tegund af körlum
sem beita börn kynferðisofbeldi.
En allir þessir fordómar og þessar
fyrirfram ákveðnu hugmyndir sem
fólk gerir sér leggjast á eitt með
að erfiða þolendum og aðstand-
endum þeirra. Við heyrum oft setn-
ingar frá mæðrum eða öðrum að-
standendum barna sem eru fórn-
arlömb kynferðisofbeldis sem
hljóma á þessa leið: Ég hef talað
allra hæst um að það eigi að birta
myndir af kynferðisglæpamönnum
í blöðum ... þar til ég stóð frammi
fyrir því að hann var einn af þess-
um mönnum."
Sigurjóna ítrekar þessa stað-
reynd með þolendurna og bendir
á að í sjálfshjálparhópunum um
nauðgun er að finna konur sem
eiga ekkert sameiginlegt hvað
varðar stétt eða stöðu, annað en
að vera konur sem hefur verið
nauðgað."
Nauðgun í hjónabandi
„En svo má heldur ekki Ifta fram-
hjá því,“ segir Björk, „að það
eru ekki allar konur sem vilja
líta á sig sem þolendur nauðg-
unar, kannski fyrst og fremst
vegna þess að í þeirra
huga er
nauðgun atburður sem gerist í
húsasundum. I samræðum við
þolendur er oft sem tala um
„óþægilegar samfarir" eða „erfiða
kynlífsreynslu". Þetta viðhorf hjá
þolendum kemur mjög berlega í
Ijós þegar um er að ræða nauðgun
í hjónabandi. Mörgum konum
finnst erfitt að horfast í augu við
að nauðgun getur átt sér stað
hjónabandinu. Það er staðreynd
sem virðist seint ætla að
verða viðurkennd, ekki bara
af almenningi, heldur
einnig réttarkerfinu. Við
höfum lagt áherslu á
breytingu við 194
grein hegningar-
laganna þannig
að hún taki
Hvað gerðir
einnig til þess möguleika að of-
beldismaðurinn geti verið eigin-
maður þolanda, en sem stendur
gera lögin ekki ráð fyrir þeim mög-
uleika."
Erfitt að ná til
ungra stúlkna
— Hvað um ungar stúlkur, eru
þær óhræddar við að leita til ykkar
eftir nauðgun?
„Nei, við vitum að það er oft
mjög erfitt að ná til ungra stúlkna
sem hefur verið nauðgað. Yfirleitt
er skömmin svo mikil að þær ætla
bara að gleyma málinu og láta eins
og það hafi aldrei gerst. Sem er
ekki eins auðvelt og það hljómar.
Sjaldnast koma þessar ungu stúlk-
ur af eigin frumkvæði, heldur er
það einhver annar, oft vinkona eða
móðir, sem bendir þeim á að það
sé eðlilegt að leita sér aðstoðar
og að þær eigi fullan rétt á því.
„Sjálfsásakanir á borð við af
hverju var ég að drekka, af hverju
var ég ekki heima, heyrast mjög
oft frá ungu stúlkunum," segir
Ásgerður, „og því miður endur-
speglast viðbrögð umhverfisins oft
í þeim orðum. Margar þessara
stúlkna hafa litla eða enga kynlífs-
reynslu og eiga erfitt með að gera
sér grein fyrir því að nauðgun
hefur mest lítið með kynlíf
að gera.
Svo má heldur
ekki gleyma því
að stundum
hafa stúlkurn-
ar verið jafn-
framt að