Morgunblaðið - 17.08.1991, Page 4

4 B
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 17. ÁGÚST 1991
FRONSKU
ÞÝÐINGAR
VERÐLAUNIN
1991FYRIR
SNORRA-EDDU
VIÐTAL: ELÍN PÁLM ADÓTTIR
Morgunblaðið/ÁSÆ
Dr. Francois-Xavier Dillmann, þýðandi Snorra-
Eddu
Þýðingarverðlaunin frönsku komu í ár í hlut Francois-Xavier Dillmanns fyrir þýð-
ingu hans á Eddu Snorra Sturlusonar úr frummálinu. Þessi verðlaun eru veitt einu
sinni á ári af Félagi þýðenda í samvinnu við Samtök bókmenntamanna í Frakkl-
andi fyrir fyrsta verk þýðanda, annað árið fyrir bókmenntaverk og hitt fyrir fræði-
rit. Bókin kom út í febrúar sl. í bókaflokkn-
Viðtal VÍð þýðandann um Dögun þjóðanna hjá bókaforlaginu
Francois-Xavier Dillmann ■ Gallimard. Seldust3000eintökuppáþrem-
ur mánuðum, sem kom útgefendum mjög
á óvart, svo strax varð að prenta meira. Sjá útgefendur fram á að áhugi á Snorra
Eddu verði ekki minni á næsta ári vegna Víkingasýningarinnar miklu, sem þá verð-
ur efnt til í Grand Palais í París. Francois-Xavier Dillmann er nú staddur á íslandi til
að grúska í Árnasafni vegna væntanlegrar þýðingar á Heimskringlu, sem hann er
að undirbúa fyrir sama útgefanda. Mun fyrsti áfangi af þremur, sem nær frá Yngl-
ingasögu til sögu Ólafs Tryggvasonar, væntanlegur eftir tvö ár. Er því óhætt að
kennsla tvo tíma á viku. Dillmann
útskýrir í hverju sérstaðan er fólg-
in. „Aðrir háskólar kenna norræn
fræði almennt, frá upphafi og til
dæmis fram til Halldórs Laxness
eða samtíma höfunda. En hjá okk-
ur er eingöngu fengist við forn-
norræn fræði, sem þá er hægt að
einbeita sér að.“ Og þegar hann
er spurður um áhugann á slíku
námi segir hann að fyrsta árið
hafi aðeins verið einn nemandi,
en í vetur fimm.„Þar er um að
ræða mjög vel menntað og gott
fólk, m.a. prófessora í háskóla sem
eru að bæta þessu við sig.“
En hvemig stendur á þessum
áhuga Dillmanns á Snorra og
Eddu hans, svo að hann eyddi 2-3
Georges Dumezil, sem fjallaði
mikið um samband goðsagna í rit-
um sínum og honum er þessi þýð-
ing á Snorra-Eddu tileinkuð.
Þarna stundaði ég nám í rúna-
fræði og fornleifafræði og byrjaði
á forníslensku. Það er gaman að
hugsa til þess að fyrsti kaflinn sem
ég fékk þar til að þýða var um
dauða Baldurs í Snorra-Eddu.
Þarna urðu fyrstu kynni rnín af
fomsögunum á frummálinu. Því
næst fór ég til Þýskalands og lagði
stund á norræn fræði og germ-
önsk og fékk stöðu við háskólann
í Munchen. Á árinu 1980 varð ég
styrkþegi hjá C.N.R.S., sem er
frönsk rannsóknastofnun og fór
þá til Kaupmannahafnar til þess
samkvæmt fornnorrænum bók-
menntum. Ég var í Árnasafni í 5
ár, 1980-85, og lauk svo doktors-
prófi í Caen 1986. Þá fór ég til
Islands og var hér á árunum
1986-88. Að sjálfsögðu fór ég í
nám í íslensku fyrir útlendinga til
að ná betra valdi á málinu. Ég
lærði þó kannski mest á því að
tala við þá ágætu fræðimenn sem
eru í Árnastofnun."
Því má skjóta hér inn í að Fran-
cois-Xavier Dillmann átti fleiri
erindi til íslands. Hérna gekk hann
í hjónaband 1987. Kona hans Cla-
ire, sem er hagfræðingur að
mennt, talar líka nokkra íslensku,
enda vann hún í leikskólanum
Tjarnarborg. Hún er líka ættuð
frá Norður-Frakklandi, frá borg
skammt frá Dunkerque.
Er þetta í fyrsta skipti sem
Snorra-Edda er þýdd á frönsku?
Dillmann segir að 1756 hafi sviss-
neskur maður, Mallet, þýtt
Gylfaginningu í Kaupmanna-
höfn.„Sú þýðing hafði mikil áhrif
á þeim tíma, var mjög mikilvæg
fyrir frumrómantíkerana. Það var
líka fyrsta þýðing á Gylfaginningu
á eitt hinna útbreiddu evrópsku
tungumála. í kjölfarið komu ensk
og þýsk þýðing, sem byggðar voru
á henni. Og um miðja 19. öld var
gerð önnur frönsk þýðing á
Gylfaginningu. Lítið annað hefur
verið þýtt úr Eddu síðan.“
Nú berst talið að áhuga Frakka
á íslenskum fræðum áður fyrr og
Dillmann segir að hinn voldugi
maður Mazarin kardináli, guðfaðir
Loðvíks 14., sem stjórnaði Frakka-
ríki á meðan konungurinn var of
ungur, hafi reynt að fá íslenskan
mann, austfirska skáldið Stefán
Ólafsson, til starfa í bóksasafni
sínu sem enn er til í París. Var
Ole Worm í Kaupmannahöfn beð-
inn um að útvega íslenskan fræði-
mann. Af því varð þó ekki að Stef-
án kæmi þangað. En Stefán varð
fyrsti maður til þess að þýða Völu-
spá á latínu. Hann þýddi líka
Snorra-Eddu. Á 18. öld var Hann-
esi Finnssyni, síðar biskupi, boðið
að gerast þýðandi norrænna fræða
í París, en hann kom heldur ekki.
Kveðst Dillmann ætla að reyna
að rannsaka nánar áhugann í
Frakklandi á norrænum fræðum
á þessum tíma og hversvegna sóst
var eftir þessum íslendingum
þangað.
Snorra-Edda með skýringum
Það var svo meðan Francois-
Xavier Dillmann var á íslandi að
bókaútgefandinn Gallimard kom
að máli við hann og bað hann um
að þýða Eddu og hóf hann verkið
hér á árunum 1986-88. Hann
kveðst ekki eingöngu hafa farið
eftir einni útgáfu heldur athugað
fleiri gerðir textans til þess að
reyna að komast nær frumriti
Snorra.„Þessari þýðingu fylgja
margar skýringar, enda er hún
ekki eingöngu ætluð til lestrar,
heldur einnig til nota fyrir þá sem
stunda norræn fræði eða t.d. goða-
fræði ýmissa þjóða. Ég útskýri
nöfn og siði, sem eru séríslensk
eða sérnorræn, til þess að hjáipa
lesendum til að skilja hvað þar er
á ferðinni. Og ég reyni að gera
grein fyrir heimildum Snorra, t.d.
þegar hann vitnar í Eddukvæðin."
Francois-Xavier Dillmann þýddi
ekki alla Snorra Eddu, eins og hún
kemur fyrir. Hann kvaðst hafa
þýtt Gylfaginningu í heild og frá-
sagnir úr Skáldskaparmálum í
óbundnu máli. Hins vegar gat
hann ekki þýtt hluta af bundna
málinu vegna þess að það hefði
krafist enn meiri skýringa, sem
ekki rúmuðust í þessari ritröð.
Síðar þyrfti að þýða t.d. Háttatal
í vísindalegri útgáfu. Ritröðin sem
nefnist Dögun þjóðanna hjá Gal-
limard-forlaginu er ný. Henni
stjóma tveir franskir rithöfundar,
þeir Jean Marie Clezio og Jean
Grosjean. í fyrra komu þar út
þýðing frá Mið-Ameríku og þýðing
úr latínu um Frakkakonunga eftir
Grégoire af Tours. I ár kom sam-
tímis Snorra-Eddu þýðing á hinu
finnska Kalevala. Gallimard
hyggst halda áfram þessari ritröð
og á næstunni er væntanleg t.d.
Danasaga Saxos og síðan Heims-
kringla í þýðingu Dillmanns.
Undirbýr þýðingn á
Heimskringlu
Heimskringlu munu einnig
fylgja skýringar, eins og Eddu,
og hefur Francois-Xavier Dill-
mann dvalist á íslandi að undan-
förnu til þess að fara yfir útgáfur
af Heimskringlu í Ámastofnun til
undirbúnings þýðingunni, og einn-
ig fornar þýðingar á fleiri málum,
en Heimskringla hefur aldrei verið
þýdd á frönsku í heild. Ólafs saga
helga hefur tvisvar verið þýdd.
„Það koma upp mörg vandamál
þegar þýða á Heimskringlu", segir
hann.„Til dæmis dróttkvæðu vís-
umar. Ég hefi ekki enn gert upp
við mig hvernig ég þýði. þær. Mér
fínnst mjög mikilvægt að geta
komið til Islands og leitað ráða
hjá froöum mönnum hér um tor-
skildar vísur. Það er líka gott að
fá vitneskju um hvað menn em
að gera í fræðunum, svo ég kem
á hveiju sumri í 5-6 vikur. Ég
frétti til dæmis núna að ný útgáfa
af Heimskringlu sé að koma hér
út með nútímastafsetningu. Yfír-
leitt er einnig gaman að koma
hingað til þess að viðhalda talmál-
inu. Mér finnst ég skilja mun bet-
ur fomíslenskuna eftir að hafa
lært nútímaíslensku, hið lifandi
tungumál.“
Loks er þýðandinn spurður
hvernig honum líki við Snorra eft-
ir þessi nánu kynni og hann svar-
ar:„Ég ber mikla virðingu fyrir
Snorra, bæði sem ritsnillingi og
sagnaritara. Hvað varðar Eddu
hans, þá er mest um vert að hann
hefur þar varðveitt fomar goð-
sagnir, sem em helstu heimildir
um norræna goðafræði."