Morgunblaðið - 17.01.1992, Qupperneq 11

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 17. JANÚAR 1992
11
EES og fullveldi íslands
eftir Kristján E.
Guðmundsson
Nú er umræða um væntanlega
samninga okkar um Evrópskt efna-
hagssvæði að komast í aigleyming
og er það vel því við undirritun
þeirra verður tvímælalaust um að
ræða mikilvægustu milliríkjasamn-
inga sem íslendingar hafa gert. Því
er eðlilegt að skipst sé á skoðunum
um_ kosti hans og galla.
Ég held að allir ábyrgir aðilar
geri sér grein fyrir því að við þurf-
um á endurnýjuðum samningi við
EB að halda til áframhaldandi upp-
byggingar þessa þjóðfélags. Nú
ætti öllum að vera ljóst að sú auð-
lind sem við höfum byggt velferð
okkar á, fiskimiðin í kringum
landið, er takmörkuð og við þurfum
að minnka aðsókn í hana á næstu
árum og áratugum. Eigi að viðhalda
þeirri velferð og því kaupmáttar-
stigi sem við þó búum við í dag
verður annað hvort að koma til,
betri nýting sjávaraflans eða nýjar
atvinnugreinar, og helst hvoru
tveggja. Skjótvirkast er að vinna
að betri nýtingu sjávaraflans þótt
samtímis sé unnið að því að skjóta
fleiri rótum undir atvinnulíf okkar.
Forsenda þess er að við náum toll-
frelsi fyrir unnar sjávarafurðir inn
á EB-markaðinn.
Það er mikið ábyrgðarleysi, sem
fram hefur komið hjá einstaka
stjórnmálamanni, að við getum án
samninga við EB verið. Ég held að
þessir aðilar geri sér ekki grein
fyrir hvað hér er í húfi. Við horfum
nú fram á verulegan samdrátt þjóð-
arframleiðslu og minnkandi hag-
vöxt. Það þýðir í reynd minnkandi
kaupmátt og atvinnuleysi, sem sé
verulega versnandi lífskjör.
Og við lifum ekki á þjóðrembu
einni saman. Við lifum í heimi
bættra samgangna og upplýsinga-
aldar. Við erum t.d. hluti af sam-
norrænum atvinnumarkaði. Fari
lífskjör hér á landi langt aftur úr
nágrannaþjóðum okkar, brestur
einfaldlega á landflótti. Forsenda
nútíma menningarstafsemi og að-
hlynningar að tungu og menningu
þessarar þjóðar er að hér sé sterk
atvinnustarfsemi sem geti borgað
mannsæmandi laun.
íslendingar eru Evrópuþjóð. Með
samningum um EES erum við að
tengjast 380 milljóna manna mark-
aði, sem ekki aðeins er næstur okk-
ur heldur líka sá kaupmáttarhæsti.
Það er því ekki aðeins mikils virði
fyrir möguleika okkar á áframhald-
andi uppbyggingu nútíma samfé-
lags á Islandi að fá tollfrelsi fyrir
velfiestar afurðir okkar, heldur
einnig að mínu mati forsenda þess.
Það er hins vegar ljóst að þótt
möguleikinn sé til staðar er ekki
þar með sagt að við séum á einni
nóttu komnir með öflugan matvæla-
iðnað. Hann þarf að byggja upp,
samtímis því sem unnið er að öflugri
markaðssókn fyrir þær afurðir er
gefa mestan virðisauka. Tollfrelsi
gefur okkur fyrst og fremst mögu-
leika á að leita inn á þá markaði
sem gefa mestan virðisauka hverju
sinni, t.d. í ferskfiski og neytenda-
umbúðum.
Það tekur tíma að vinna slíkan
markað. í EB er enn litið á sjávarút-
veg og úrvinnslu sjávarafurða sem
landbúnað og styrkt í samræmi við
það. Við ráðum hins vegar yfir hrá-
efni sem þessi iðnaður hefur áður
m.a. fengið frá okkur. Við ættum
því að hafa forsendur fyrir því að
geta smám saman flutt fullvinnsluna,
þ.e. tilreiðslu fyrir neytandann, hing-
að heim.
En það er hins vegar erfitt og
dýrt að komast inn á þennan stóra
markað með t.d. fullunna, samsetta
rétti. Til að slíkt geti gerst með
skjótum hætti tel ég skynsamlegast
að leita eftir samvinnu við þá stóru
aðila er ráða að miklu leyti þessum
markaði í EB um fjárfestingar í
slíkum matvælaiðnaði hér á landi.
Og komum við þá að því sem sumir
telja ókost EES-samninga en ég kalla
kost, s.s. aukna möguleika erlendra
aðíla til fjárfestinga hér á landi.
Samningurinn um EES er vissu-
lega milliríkjasamningur þar sem
til koma skuldbindingar á báða
bóga eins og allir samningar
tveggja aðila fela í sér. Á móti nið-
urfellingu tolla opnum við fyrirmög-
uleika annarra aðila EES til fjár-
festinga hér á landi (með undan-
tekningu í sjávarútvegi) og til
frjálsrar sölu ýmissar þjónustu svo
sem bankaþjónustu. Jafnframt
verðum við aðilar að Evrópskum
atvinnumarkaði.
Um það er allt gott að segja.
Ég tel að íslenskir bankar hafi gott
af samkeppni við erlenda banka.
Það mundi tvímælalaust hafa þau
áhrif að raunvextir yrðu svipaðir
og í nágrannalöndum okkar. Hins
vegar er lítil hætta á því að erlend-
ir bankar flykkist til íslands, til
þess er markaðurinn einfaldlega of
lítill. Um sameiginlegan atvinnu-
markað er það að segja að þar er
hægt að setja á hömlur, samkvæmt
samningum, ef hætta er á að íslensk-
ur atvinnumarkaður fari úr skorðum.
Ég á erfitt með að skilja þessa
eilífu hræðslu sumra manna við
samning við erlenda aðila. Menn
hafa séð ofsjónum yfir því að við
þurfum að innleiða í íslensk lög
mörg þúsund blaðsíðna lagabálk.
Sannleikurinn er auðvitað sá að
mesti hluti þessa lagabálks eru
staðlar og reglugerðir sem við yrð-
um undir öllum kringumstæðum að
beygja okkur undir hefðum við á
annað borð áhuga á að selja þessum
þjóðum vöru. Ef EB setur reglugerð
um hreinlætiskröfur í fiskvinnslu-
húsum gætum við ekki selt þeim
neinn fisk fyrr en þessari reglugerð
væri fullnægt.
Mönnum er tíðrætt um fullveldis-
afsal í þessu sambandi. Auðvitað
er það fullveldisafsal að geta ekki
sett þær reglur sem okkur sýnist.
Krislján E. Guðmundsson
„íslendingar eru Evr-
ópuþjóð. Með samning-
um um EES erum við
að tengjast 380 milljóna
manna markaði, sem
ekki aðeins er næstur
okkur heldur líka sá
kaupmáttarhæsti. Það
er því ekki aðeins mik-
ils virði fyrir möguleika
okkar á áframhaldandi
uppbyggingu nútíma
samfélags á íslandi að
fá tollfrelsi fyrir vel-
flestar afurðir okkar,
heldur einnig að mínu
mati forsenda þess.“
Það má því segja að lagasetningar-
vald Alþingis skerðist við það að
það skuli ekki geta ákveðið með
lögum að skrúfgangur á íslenskum
skrúfum skuli vera öðruvísi en í
EB, eða að hreinlætiskröfur í fisk-
vinnslu skuli vera öðruvísi en EB
vill. Öll mannleg samskipti fela í
sér takmarkanir á frelsi einstakl-
inga til athafna. Þetta á vissulega -
einnig við í milliríkjasamskiptum.
Við erum aðilar að fjölmörgum
milliríkjasamningum sem takmarka
athafna- eða lagasetningarmögu-
leika okkar, án þeess_ að það sé
kallað afsal á fullveldi. í viðskiptum
verðum við að beygja okkur undir
þær kröfur sem viðskiptavinurinn
setur.
Það er því rétt sem Ragnar Arn-
alds, alþingismaður, skrifar í Morg-
unblaðið 29. nóv. að breyti EB lög-
um sínum eða reglugerðum er varð-
ar samskipti okkar við þessar þjóð-
ir, er Alþingi neytt til að fylgja því
eftir til samræmis, eðli málsins
vegna, samanber hér að framan-
sögðu. Við höfum jú áhuga á því
að vera í viðskiptum við þessar þjóð-
ir, ekki satt? Islendingar eru mjög
háðir utanríkisverslun vegna smæð-
ar og einhæfra atvinnuhátta. Ég
get ekki séð að annars konar samn-
ingsform við EB breyti neinu þar
um.
Hvaða valkosti höfum við svo við
EES-samninginn? Að mínu mati
engan. Sumum stjórnmálamönnum,
aðallega úr stjórnarandstöðu, er tíð-
rætt um einhvem tvíhliða samning
við EB. Ég held að ef nokkuð er
yrði útkoma úr slíkum samningi
verri fyrir okkur en í drögum að
EES-samningnum. Kröfur um
veiðiheimildir í íslenskri lögsögu og
aðrar tilslakanir af okkar hálfu yrðu
enn sterkari. Ég held að það mat
sem ríkisstjórn Steingríms Her-
mannssonar lagði á málið, að hags-
munum okkar væri best borgið í
samvinnu við EFTA-þjóðirnar, hafi
verið rétt. Þær fórnir sem t.d. Norð-
menn tóku á sig í veiðheimildum
hafa komið okkur til góða. Við höf-
um náð hér góðum samningi sem
við eigum að staðfesta.
Höfundur er markaðsfræðingur
og framkvæmdastjóri ísmarks hf.
Fjárhagsáætlun
Húsavíkurbæjar
Húsavík.
F J ARH AGS AÆTLUN bæjar-
sjóðs Húsavíkur og bæjarfyrir-
tækja var lögð fram til fyrri
umræðu á bæjarstjórnarfundi
síðastliðinn þriðjudag.
Helstu niðurstöður hennar eru
þær, að áætlað er að tekjur bæjar-
sjóðs og fyrirtækja verði um 440
millj. kr. og hækki um 7% milli
áætlana 1991 og 1992, en rekstrar-
gjöld um 340 millj. kr., hækki um
16%, og til framkvæmda eða fjár-
festinga um 100 millj. kr. Tekjuaf-
gangur sem hlutfall af tekjum er
nú áætlaður 23% en var áætlaður
29% 1991.
Helstu tekjuliðir eru útsvör 150
millj., aðstöðugjöld 28 millj. og fast-
eignagjöld 37 millj. kr. Stærstu
útgjaldaliðir eru 51 millj. til skóla-
bygginga, 38,5 millj. til félagsmála-
þjónustu og 35 millj. til íþrótta- og
æskulýðsmála.
Fjárhagsáætlunin gerir ráð fyrir
að skuldir bæjarsjóðs og fyrirtækja
geti í árslok orðið um 360 millj. kr.
en þær voru 187 millj. í árslok 1990
og er því um nærri tvöföldun skulda
að ræða á tveim árum.
Áætlunin var samhljóða vísað til
annarrar umræðu.
- Fréttaritari.
LETTOSTAR
þrjár tegundir á léttu nótunum
MUNDU EFTIR OSTINUM
tnraaá" '-etto.stur nfjÁ
M T C A 1 A 1 |
FATASKÁPAR ELDHÚSSKÁPAR BAÐSKÁPAR frá kr. 7'300 frá kr. 4900 frá kr. 3700
opið: fimmtud. og föstud. kl. 10 -18 og laugard. kl. 10-16 m ' 1
Trésmi&ja Ármannsfells hf.
Funahöfða 19, sími 672567
» 5— H •■’ línHIwsm JfJL.