Morgunblaðið - 08.05.1992, Page 44

44
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 8. MAÍ 1992
(icuA/\nii
Hundurinn er svo vitur að
hann er að slá mig út...
Hann er eins og einn í fjöl-
skyldunni eins og tengda-
mamma mín!

HOGNI HREKKVISI
BREF TEL BLAÐSINS
Aðalstræti 6 101 Reykjavík - Sími 691100 - Símbréf 691222
Utí í óvissunni
Frá Þorvaldi Lúðvík Sigmjónssyni:
ÞAÐ er sjálfsagt að bera í bakka-
fullan lækinn, sem ég tek mér
penna í hönd og tek fyrir nokkur
atriði er varða Lánasjóð íslenskra
námsmanna. Sem námsmaður er-
lendis, hef ég úr Ijarlægð fylgst
með þeirri þróun mála varðandi
Lánasjóðinn, og það með nokkrum
ugg varðandi framtíðina, bæði eigin
framtíð og annarra í sömu sporum.
Það er frá nokkuð öðru sjónarhorni
að fylgjast með þeim, þó alls
ófyndna farsa, sem umræða um
Lánasjóðinn virðist hafa þróast í.
Sú óvissa sem hæstvirtur mennt-
amálaráðherra hefur dæmt náms-
menn til að vera í, er með öllu óþol-
andi, rétt eins og ég er viss um að
t.a.m. yrðu félagsmenn BSRB ekki
yfir sig hrifnir, væri þeim ábyrgð
10% kjaraskerðing og gert að vinna
án launa fyrstu þrjá mánuði hvers
árs, þó þeir fengju þau laun í fjóra
mánuði. Sú tillaga, að borga ein-
ungis út í lok hverrar námsannar,
er eins og hönnuð til að hrekja fólk
úr núverandi námi, og ýta því á
þegar yfirfullan vinnumarkað. Þessi
tillaga gerir nám erlendis nánast
ókleift nema fyrir þá sem njóta ríku-
legrar hjálpar aðstandenda. Þegar
ég hóf nám hér síðasta haust, varð
ég að taka um 700.000 króna bank-
alán til að standa undir skólagjöld-
um, sem verða að greiðast fyrstu
viku hvers skólaárs. Það ríkir nefni-
lega ekki alls staðar sá munaður
sem á íslandi, að enginn skólagjöld
eru. Það ber að taka það fram, að
það nám sem ég er í, er ekki hægt
Víkverji
Verstöðin ísland er heiti á kvik-
mynd sem frumsýnd verður í
Háskólabíói á morgun, laugardag.
Hún er áreiðanlega viðamesta heim-
ildarmynd sem gerð hefur verið hér
á landi — samanstendur af íjórum
sjálfstæðum hlutum sem hver um
sig tekur um klukkustund í sýn-
ingu. Það er kvikmyndafélagið Lif-
andi myndir sem gerði kvikmyndina
fyrir Landssamband ísl. útvegs-
manna í tilefni af 50 ára afmæli
samtakanna. Myndin hefur alls ver-
ið um sex ár í undirbúningi og gerð
og kostar nálægt 50 milljónum
króna.
Víkveiji átti þess kost á sjá alla
hlutanna fjóra á forsýningu í vik-
unni og getur borið um að hveijum
eyri sem veitt hefur verið til gerðar
þessarar myndar hefur verið vel
varið. En LIU sýndi ekki einungis
þá dirfsku að horfa ekki í kostnað-
inn við gerð myndarinnar til að hún
mætti vera sem best úr garði gerð
heldur gaf kvikmyndagerðarmönn-
unum einnig fijálsar hendur við
gerð rfiyndarinnar. Verstöðin Island
er þannig ekki áróðursmynd fyrir
íslenska útvegsmenn heldur hafsjór
af fróðleik um sjósókn íslendinga
að fornu og nýju. Saman mynda
hlutarnir fjórir skemmtilegasta, ít-
arlegasta og heildsteyptasta upplýs-
ingabanka um íslenskan sjávar-
útveg sem Víkveiji minnist að hafa
Iitið augum — ekki þurrar hagtölur
heldur upplifun í myndun og máli
„á ferð gegnum tíðina“ eins og einn
höfundanna, Erlendur Sveinsson,
kallar það — allt frá róðri opins
sexærings úr Ósvör við Bolungarvík
til hátækniveiða Breka og Suðureyj-
ar frá Vestamannaeyjum.
að stunda á Islandi. Nú, ég vissi
að ég fengi Lánasjóðslán að nokkru
leyti til móts við þá upphæð eftir
áramót, að sjálfsögðu að því til-
skildu að ég sýndi viðunandi náms-
árangur. Þetta bankalán „sefur“
ekkert á meðan, frekar en önnur
bankalán. Það var því ljóst að ég
þyrfti að bera einhvern hluta þess
láns eitthvað inn á árið og sennilega
eyða lunganum af tekjum næsta
sumars í að greiða það lán upp.
En ef það verður einungis til að
taka annað lán fyrir næsta námsár,
hver er þá tilgangurinn? Þessi skað-
ræðistillaga gerir ráð fyrir því, að
sama muni nú gilda fyrir öll náms-
ár, sem nú gildir einungis fyrir
fyrsta ár. Hvað þýðir það? Jú, allir
námsmenn, innanlands sem utan,
þurfa að taka bankalán hvert haust,
og fyrirsjáanlega bera vexti af þeim
lánum með sér inn í ófyrirsjáanlega
framtíð. Það sér hvert mannsbarn,
að slík lán munu hlaða utan á sig
vöxtum öll námsárin, og gera náms-
mönnum erfitt fyrir að fara út á
vinnumarkaðinn, stofna fjölskyldu
og heimili eftir nám. Nú kynnu ein-
hveijir að spyija: Því í ósköpunum
vinna námsmenn þá bara ekki
meira á sumrin, til að standa undir
sínum námskostnaði?. Svarið er, að
undir núverandi og fyrirsjáanlegu
kerfi, er beinlínis verið að letja
námsmenn til vinnu. Tekjuhámark
fyrir þijá mánuði á ári var sl. sum-
ar um 140.000 krónur. Það er ákaf-
lega lág íjárhæð upp í fleiri hundr-
uð þúsund króna árskostnað. Ef
námsmaður þénar meira ea þetta
hámark segir til um, verður skerð-
skrifar
Þetta er ferð margra atvinnubylt-
inganna en engu að síður er eins
og ætíð sé verið að glíma við sömu
vandamálin, í bland óblíð náttúru-
öfl, aflabrest og markaðshrun, eða
uppgang, skyndigróða og offjárfest-
ingu. Þetta er eins og óijúfanleg
hringrás, og öldudalurinn sem ís-
lenskur sjávarútvegur og þar með
allt þjóðfélagið er í um þessar mund-
ir, verður allt í einu ekkert sérstak-
ur heldur sögulegt lögmál. Og mitt
í svartnættinu sem mörgum þykir
nú vera í greininni, þá segir myndin
okkur að einmitt þegar íslenskur
sjávarútvegur er í mestri lægð hafi
menn gefið sér tóm til að endur-
meta stöðuna og þá einatt komið
fram nýjungarnar sem atvinnu-
greininni hafa orðið hvað nota-
drýgstar til lengri tíma. Kannski er
eitthvað slíkt að gerast í dag? Eru
það ef til vill tilraunaveiðarnar sem
hafnar eru á búranum og öðrum
vannýttum fiskitegundum, eða er
það ef til vill útrás íslenskrar þekk-
ingar á sjávarútvegi til ijarlægra
landa? Hver veit. Hitt veit Víkveiji
að allt áhugafólk um íslenskt atvinn-
ulíf ætti ekki að láta þessa mynd
fram hjá sér fara meðan hún er
sýnd á stóru tjaldi í Háskólabíói því
áð það er ólíkt meiri upplifun heldur
en að sjá hana seinna meir á sjón-
varpsskjá.
xxx
Handknattleikur er Víkveija
hugfólginn, eins og lesa hefur
mátt hér í _þessum dálki og síðast í
gær. En Islandsmótið nýafstaðna
verður vafalaust mörgum eftir-
minnilegt af ýmsum ástæðum. Ekki
fer á milii mála að forsvarsmenn
ing á lánum til hans frá LIN það
mikil að margir námsmenn kjósa
að vera bara heima hjá sér og horfa
út í loftið. Hins vegar, vilji maður
bjóða þeirri skerðingu byrginn, er
skattheimta af þeim umframtekjum
það mikil, að það ber að sama
brunni aðgerðaleysis og vesældóms.
Það er eitthvað rotið í því kerfi sem
beinlínis hvetur fólk til að vinna
ekki.
Námsmenn eru þannig fastir í
vítahring kerfis, sem því miður
kostaði of mikið á árum áður (fyrir
verðtryggingu o.s.frv.), og eru að
fá þann reikning með vöxtum og
vaxtavöxtum all harkalega í höfuð-
ið. Nú er ætlast til þess að ein kyn-
slóð námsmanna borgi uppsafnaðan
vanda Lánasjóðsins, og fyrirsjáan-
legt er að nái þessi tillaga fram að
ganga, mun sennilega ekki þurfa
að koma til skerðingar á inntöku
nýnema í HÍ næsta haust. Það verða
svo fáir eftir í námi. Auk þess hljóta
stúdentsefni framhaldsskólanna að
vera áhyggjufull um hver þróun
mála verður. Er einhver þörf á því
að þreyta próf þetta vorið? Er ekki
betra að fara strax út á vinnumark-
aðinn og fresta öllu frekara námi?
Þennan hnút sem málin eru í, verð-
ur að leysa áður en námsmenn byija
að flosna upp úr námi. Það er ekki
hægt að bjóða neinni stétt fólks upp
á aðra eins óvissu, og námsmenn
lifa nú í. Við viljum út úr óvissunni.
ÞORVALDUR LÚÐVÍK
SIGURJÓNSSON
námsmaður í alþjóðaviðskipt-
um í Edinborg.
íslandsmótsins tóku talsverða
áhættu þegar þeir ákváðu að feta
í fótspor körfuknattleiksmanna með
keppnisfyrirkomulag og efndu til
úrslitakeppninnar. Nú er ljóst að sú
ákvörðun hefur reynst rétt. Leikirn-
ir í úrslitakeppninni hafa almennt
boðið upp á mikla spennu, ijörugan
handknattleik og verið góð auglýs-
ing fyrir þessa skemmtilegu íþrótta-
grein. Ekki hefur heldur spillt fyrir
keppninni nú að helsta höfuðvígi
handknattleiksins af höfuðborgar-
svæðinu skyldi þreyta úrslitaleikina
við upprennandi utanbæjarlið, og
leikirnir verða svo jafnir framan af
sem raun ber vitni. Selfyssingar
hafa áreiðanlega átt hug og hjörtu
allflestra sem búa utan bæjarmarka
Hafnarfjarðar, enda í hlutverki lítil-
magnans en með litríka kappa inna-
borðs eins og Sigurð Sveinsson og
Einar Þorvarðarson. Þegar upp er
staðið blandast þó engum hugur um
að FH-ingar eru með besta lið lands-
ins um þessar mundir, og ekki tilvilj-
un að þeir hafa unnið allt sem unnt
er að vinna á þessu keppnistíma-
bili. En úrslitaleikir FH og Selfoss
eru jafnframt sigur þjálfaranna
Kristjáns Arasonar og Einars Þor-
varðarsonar. Báðir eru fyrrum at-
vinnumenn í handknattleik erlendis,
og líkt og fleiri slíkir koma þeir
heim reynslunni ríkari, sem þeir
miðla nú til annarra hér heima.
Þeim fylgir ögun og fagmennska
atvinnumannsins, sem smitar frá sér
út í íþróttina og treystir hana í sessi.
Það er þess vegna ekki eintómt tjón
fyrir íslenskan handknattleik þegar
helstu kappar okkar hleypa heim-
draganum og leggjast í víking í ljar-
lægum löndum við bestu aðstæður.