Morgunblaðið - 08.08.1992, Blaðsíða 3

& 4*
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 8. ÁGÚST 1992
C 3
hljóðfæri sem tónlistarnemendur
leggja frá sér þegar alvaran blasir
við.
„Ég er löngu kominn yfir það að
réttlæta blokkflautuna sem hljóð-
færi. Verkin sem skrifuð eru fyrir
hljóðfærið bæði nú og fyrr á öldum
staðfesta hvert álit þetta hljóðfæri
hafði meðal tónskálda og einnig tel
ég mig sjálfan hafa átt nokkurn þátt
í því að breyta skoðun fólks á síð-
ustu árum,“ segir Dan Laurin þegar
talið berst að þessu. Hann bætir því
reyndar við að sér finnist það frá-
leitt og reyndar alvarlega rangt að
bjóða bömum upp á blokkflautu sem
byijunarhljóðfæri.„„Það er í rauninni
mjög erfitt að leika á blokkflautu.
Til að skapa lifandi hljóm á þetta
hljóðfæri þarf mikla kunnáttu í önd-
un, blásturstækni, söng og fingra-
tækni sem ungum krökkum er of-
viða. Égtel miklu heppilegra að byija
tónlistarkennslu með söng og notkun
ásláttarhljóðfæra.“ Og það er greini-
legt að Laurin er talsvert niðri fyrir
hvað þetta varðar.
Dan Laurin er fæddur 1960 í Sví-
þjóð og hlaut að eigin sögn fremur
óhefðbundna tónlistarmenntun þar
sem fjölskyldan var mikið á faralds-
fæti. Hann segir þetta eina aðalá-
stæðuna fyrir því að hann hefur
mjög gaman af spuna og leikur jass
af fingrum fram þegar svo ber und-
ir. Laurin hefur einmitt orð á sér
fyrir að vera alæta á tónlist og nefn-
ir Sting, Miles Davis og Charlie Par-
ker meðal sinna uppáhaldstónskálda
þegar talið berst að tónlist 20. aldar-
innar. Hann hefur gert talsvert af
því að frumflytja verk er samin hafa
verið fyrir hann og svo skemmtilega
vill til að einmitt núna er íslenska
tónskáldið Þorsteinn Hauksson að
semja verk fyrir Laurin. „Á sama
hátt og ég gæti ekki lifað án nútíma-
tónlistar, þá fínnst mér stórkostlegt
að ná tengslum við gömlu tónskáldin
í gegnum verk þeirra og kynnast
þeim þannig. Þannig set ég líka efnis-
skrá þessara tónleika saman og hún
svarar bæði þeim kröfum sem ég
geri til sjálfs mín sem tónlistarmanns
og einnig ætti svo fjölbreytt verk-
efnaval að vera áhugaverðara fyrir
áheyrendur og höfða til sem flestra."
Laurin hóf nám 16 ára gamall við
det Fynske Musikkonservatorium í
Oðinsvéum og lauk þaðan einleikara-
prófi fjórum árum síðar með hæstu
einkunn. Hann stundaði síðan nám
við Konunglega tónlistarháskólann í
Kaupmannahöfn og einnig hjá Walt-
her van Hauwe í Hollandi. Laurin
hefur unnið til fjölda alþjóðlegra við-
urkenninga fyrir leik sinn og kennir
blokkflautuleik við tónlistarháskól-
ana í Kaupmannahöfn, Álaborg og
víðar. Á morgun, sunnudag kl. 15,
endurtekur hann efnisskrá sína á
öðrum tónleikum sínum í Skálholts-
kirkju og gefst þar annað tækifæri
til hlýða á leik þessa meistara blokk-
flautunnar. HS
Blokkflautusnillingur-
inn Dan Laurin heldur
tvenna einleikstón-
leika um helgina
Morgunblaðið/SigJóns.
Kolbeinn Bjarnason flautuleikari, Guðrún
Oskarsdóttir semballeikari og Rannveig
Sif Sigurðardóttir sópransöngkona flytja
franska barokktónlist ó Skólholtstónleik-
um í dag kl. 15.
MINNINC/USTIR
í NÆSTU VIKU
MYNDLIST
Kjarvalsstaðir
Sýning á verkum Kjarvals í vest-
ursal, en í austursal sýna þrír
ljósmyndarar: Svíarnir Kennert
Sundh og Bengt Waselius, og
hinn danskættaði Bandaríkja-
maður. Torkil Guðnason. Opið
er alla daga frá klukkan 10-19,
nema miðvikudaga er opið frá
10-22. Kristrún Gunnarsdóttir
opnar í dag skúlptúrsýningu í
Vestur- forsal.
Norræna húsið
Daði Guðbjörnsson, Helgi Þorg-
ils Friðjónsson og Tumi Magnús-
son sýna í boði Norræna hússins
á árlegri sumarsýningu þess. í
anddyrinu er sýning á ljósmynd-
um, teknum á ýmsum stöðum á
íslandi, eftir Franz-Karl Frei-
herr von Linden.
Listasafn íslands
í ágúst er sýning á íslenskum
myndum í eigu safnsins.
Onnur hæð, Laugavegi 37
Málverk eftir Gunter Umberg.
Opið miðvikudaga klukkan
14-lB, eða eftir samkomulagi.
Listmunahúsið, Hafnarhúsinu
Sýning á verkum Sigurðar Orl-
ygssonar, Jóns Axels Björnsson-
ar og Grétars Reynissonar. Opið
er frá 12 til 18 alla daga.
Hulduhólar, Mosfellssveit
Sumarsýning Hulduhóla stendur
yfir um þessar mundir. Lista-
mennirnir sem sýna eru Stein-
unn Marteinsdóttir, Sveinn
Björnsson, Sverrir Ólafsson og
Hlíf Ásgrímsdóttir. Opið er frá
14 til 19 alla daga nema fimmtu-
daga og föstudaga, þá er opið
frá 17 til 22.
Gallerí 11
Opið er alla daga frá 13 til 18.
Nýlistasafnið
Hollensku listamennirnir Peter
Terhorst, Marcel Zalme, Eveline
van Duyl og Willem Speeken-
brink sýna til 9.ágúst. Opið dag-
lega frá 14 til 18.
Hafnarborg
Sýning frá Færeyjum opnar í
dag. Astrid Andreasen, Guðríð
Poulsen og Tita Vinther sýna
myndvefnað og keramík.
Snegla - Listhús, Grettisgötu 7
Sýning á myndverkum og list-
munum 15 listamanna. Opið
virka daga 12-18, og laugardaga
10-14.
Hlaðvarpinn
Kínverski landslagsmálarinn Lu
Hong sýnir myndir frá íslandi
pg ber sýningin yfirskriftina:
íslenskir fossar í kínversku
bleki. Þetta er þriðja sýning Lu
Hong hér á landi. Sýningin er
opin til 30. ágúst.
Perlan, Öskjuhlíð
Ljósmyndasýning félaga í Ljós-
myndarafélagi Islands. Einnig
sýnir Svínn Torbjörn Lövgren
ljósmyndir af norðurljósum og
finninn Matti Koivisto myndir
frá norðurslóðum. Sýningunni
lýkur 10. ágúst. Hinn 11. ágúst
opnar Jón Baldvinsson mál-
verkasýningu.
Ráðhús Reykjavíkur
Á sýningunni Nordfachfoto sést
þverskurður af því helsta sem
norrænir ljósmyndarar eru að
starfa að. Þessi sýning hefur
farið víða um Norðurlönd.
Staður á Eyrarbakka
Jón Ingi Ingimundarson sýnir til
16. ágúst 50 málverk unnin í
olíu, akrýl og vatnsliti. Opið
virka daga kl. 17 - 20 og um
helgar frá kl. 14 - 20.
Hólar í Hjaltadal
Myndlistarsýning Gísla Sigurðs-
sonar. Myndröð við Sólarljóðin.
Einnig opnuð sýning á bókum
frá Hólaprenti úr einkasöfnum
sr. Ragnars Fjalars Lárussonar
og sr. Björns Jónssonar.
Myndlistaskólinn Akureyri
Um þessar mundir stendur yfír
þriðja sumarsýning skólans. Þeir
sem sýna eru: Guðmundur Ár-
mann Siguijónsson, Helgi Vil-
berg, Kristinn G. Jóhannsson,
Sigurbjöm Jónsson, Jón Laxdal
Halldórsson og Rósa Kristín Jú-
líusdóttir. Sýningin stendur til
9.ágúst og er opin daglega frá
14 til 18.
Slunkaríki, ísafirði
Sýning á ljósmyndaverkum ung-
verska listamannsins Miklos Ti-
bor Vaczi.
TONLIST
Laugardagur 8. ágúst
Sumartónleikar í Skálholts-
kirkju: Klukkan 15 flytja Kol-
beinn Bjarnason, Guðrún Ósk-
arsdóttir og Rannveig Sif Sig-
urðardóttir franska barokktónl-
ist. Kl. 17 leikur Dan Laurin
einleiksverk á blokkflautu.
Sunnudagur 9.ágúst
Sumartónleikar í Skálholti.
Klukkan 15 leikur Dan Laurin
einleiksverk á blokkflautu.
Þriðjudagur 11. ágúst
Tónleikar í Listasafni Siguijóns
Ólafssonar: Martial Nardeau og
Einar Kristján Einarsson leika
verk fyrir flautu og gítar. Tón-
leikarnir hefjast klukkan 20.30.
Fimmtudagur 13.ágúst
Tónleikar í Hafnarborg kl. 20.
30. David Harald Cauthery og
James Lisney leika á fíðlu og
píanó.
LEIKLIST
Light Nights í Tjarnarbíói
Sýningar Ferðaleikhússins á
Light Nights-dagskránni em á
hveiju fimmtudags- föstudags-
laugardags- og sunnudagskvöldi
í Tjarnarbíói, og hefjast klukkan
21.00. Efni sýningarinnar er ís-
lenskt en að mestu flutt á ensku.
Útþráin er auðvitað ekki ein-
göngu bundin við landfræðilega
hugsun, þetta er ekki bara spurn-
ingin um að fara utan. Þegar skáld-
ið hrópar upp yfír sig: „Leita landa!
Leita landal/ Trúa á skýin, treystá
á hafið“, á það ekki síður við hug-
ans lönd. Stundum er skáldið ákaft
og efast ekki um að það eigi eftir
að ná til fjarlægra stranda, en síðan
koma efafullu augnablikin, efinn
um að hægt sé að komast að
draumaströndinni:
Kuldalega báran byltir
bleiku líki upp við sand.
Bak við hafið, bak við hafið
bíður fagurt draumaland.
Ekki þarf að undra að skáldið
hrylli við slíkum örlögum, og jafn-
vel þótt Jónas segi borubrattur í
öðru kvæði að ef þróttur hans bili
þá muni hann steypa sér „syngj-
andi í hafíð“, þá getur hann ekki
stillt sig um að falast eftir hjálp frá
æðri máttarvöldum: „Æ, viltu gefa
mér gyllta skó/ að ganga þangað
sól!“
Bændur eru úreltir djöflar!
Þrátt fyrir að Jónas hafí unnað
landi sínu mjög, fór hann til Noregs
ári eftir að Dagsbrún kom út - með
norska eiginkonu sér við hlið. Hann
átti eftir að koma í stutta heimsókn
til íslands, en annars lifði hann og
starfaði fyrst í Noregi en síðan í
Danmörku. Hann taldi sig eiga betri
möguleika á að lifað af ritstörfum
í útlandinu, hafði Jóhann
Siguijónsson sem fyrirmynd.
Jónas trúði á framtíðina: „Hið
unga lið/ skal upp, skal fram á
tímans svið!“, yrkir hann og á
öðrum stað gerir hann til dæmis
gys að Fróðárundrunum. Hann er
nútímamaðurinn sem vill draga þjóð
sína úr myrkri fáfræði og
heimóttaskapar inn í birtu
nútímans. En honum fannst hægt
miða í þá átt. Og fór ekkert í felur
með skoðanir sínar: „í dalnum er
lífið dauði/ í dalnum er vatnið blóð“,
segir hann í Dalbúar, og heldur
áfram:
Og bændumir sem þar búa,
básinn sinn fastir við,
em ýmist úreltir újöflar
eða úrkynja drottins lið.
Margir tóku kvæðinu sem beinni
ádeilu á bændur landsins og voru
þeir ófáir sem vildu gjarnan ræða
við skáldið nálægt drullupolli.
Sumir ritdómarar spöruðu ekki
stóru orðin. Dr. Valtýr
Guðmundsson viðurkenndi að Jónas
væri gæddur skáldagáfu, en tók
fram að „minni gorgeir og
sjálfsþótti", myndi varla skaða.
Ánnar ritdómari sagði reiður að
„óþverratalið um bændurna hefði
átt að vera kyrrt í skúffunni", enda
væru bændurnir kjarni íslensku
þjóðarinnar. Sá þriðji hæddi Jónas
fyrir barlóm og skammaði fyrir
gorgeirinn. Færri töluðu um kvæðið
sem kom strax á eftir Dalbúum.
„Ég finn að fátæk ertu/ mín fagra
ættaijörð/ ég kannast vel við kotin
þín/ og kjörin ströng og hörð“.
Þessi ólíku kvæði lýsa Jónasi vel.
Við höfum annars vegar hið
beinskeytta og óvægna ádeiluskáld,
sem þoldi ekki kotungslegan
hugsunarhátt landa sinna; hins
vegar ættjarðarskáldið sem lifði
fyrir land sitt og þjóð.
Hið besta kvæði er ort
Þekktasta og líklega besta kvæði
Jónasar er Æskuást. Þeir sem lesa
það einu sinni, gleyma því ekki
aftur. Önnur ástarkvæði Jónasar
eru eins og tilhlaup að Æskuásb
Augað er sljótt af að leita og leita
að ljósinu, sem dó,
og eyrað er þreytt að hlusta og hlusta
eftir hljómnum sem dó.
í Tunglskinsóðti\a.rmar skáldið
vanmátt sinn, harmar að geta ekki
sungið söng konunni til dýrðar: „En
sjá, mig vantar tvennt/ að geta
mánans strengi stillt/ og
stjörnubogann spennt." Æskuást
er ekki kvæði sem maður færir
unnustu sinni eins og blóm, það er
kvæði sem maður les og leggur
síðan aftur augun og lifir með því
eins og fagurri minningu, eða
tónverki - sálumessu:
Hví leitar það hljómdjúpi hörpunnar frá,
sem helst skyldi í þögninni grafið?
Ég kalla þó aldrei þá sól úr sjá,
sem sefur á bak við hafið!
Svona hefst það. Og síðan er það
fyrsta línan í öðru erindinu: „Ég
er eins og kirkja á öræfa tind“.
Þetta er mikil líking og ákaflega
djörf. Ekkert er eins tignarlegt og
einmanalegt og auð kirkja á
öræfatindi:
Ég er eins og kirkja á öræfa tind,
svo auð, sem við hinsta dauða,
þó brosir hin heilaga Mariumynd
þín minning frá vegginum auða.
Þessi djarfa líking er tignarleg
ein og sér, en ekki skemmir fyrir
að skáldið heldur myndinni út
kvæðið:
Sakleysið hreint eins og helgilín
var hjúpur fegurðar þinnar,
sem reykelsisilmur var ástin þín
á altari sálar minnar.
Þú hvarfst mér, og burt ég í fjarska fór,
en fann þig þó hvert sem ég sneri,
sem titrandi óm í auðum kór
og angan úr tómu keri.
Ritdómurum var tíðrætt um
ungan aldur skáldsins, töluðu um
reynsluleysi - jafnvel tilgerð. Jónas
var auðvitað ungur en ekki þar fyrir
að hann hefði ekki upplifað neitt.
Sorgin spyr ekki um aldur; hún er
ekki bönnuð innan þrítugs. Maður
segir kannski að ástarsorg tvítugs
manns eigi eftir að eyðast upp og
gleymast í nýrri sól. En sú
manneskja sem hefur kvæðið
Æskuást fyrir framan sig og talar'
um reynsluleysi, tilgerð eða tilbúnar
upplifanir, þer lítið skynbragð á
mannlegar tilfínningar eða
skáldskapinn.
Jónas er viðurkennt skáld þegar
hann deyr, bæði hér heima og ekki
síður úti í Danmörku. „Alltof fljótt
er hið unga skáld hrifið brott frá
starfí sínu,“ stóð í Dagens Nyheder.
Nokkrir landar hans fylgdu Jónasi
til grafar og lögðu blómsveig með
íslenskum litum á leiði hans. En
skáld eru aldrei óhult fyrir vonsku
heimsins; þijátíu árum eftir lát hans
seldi umsjónarmaður kirkjugarðsins
grafreitinn danskri ekkju sem
Ijarlægði allt sem minnti á íslenska
skáldið og gróf ösku eiginmanns
síns í reitinn. Mörgum árum síðar
tókst velunnurum Jónasar að fá
leyfí til að grafa líkamsleifar hans
upp og í dag þarf Jónas
Guðlaugsson ekki lengur að deila
gröf með dönskum manni.