Morgunblaðið - 18.09.1992, Page 12

12 B
MORGUNBLAÐIÐ FOSTUDAGUR 17. SEPTEMBER 1992
Hávaði deyfður með hávaða
í FRAMTÍÐINNI verður farþegarými bíla hljóð-
einangrað með elektrónískum hávaða. Innan
tveggja til fjögurra ára er búist við því að farið
verði að selja bíla með tölvubúnaði sem skráir og
greinir hvaða hljóð berast inn í bílinn og endur-
sendir þau í andhverfum fasa sem leiðir til þess
að hávaði frá vél, hjólum og vindi verður að næst-
um því engu. Frá þessari tækni, sem við getum
kallað virka hávaðatemprun, VHT, er sagt ítar-
lega í danska tímaritinu Bilen nýlega.
Einn stærsti kosturinn við
þetta kerfi sem nú er í þróun
þykir vera sá að það flýtir fyrir
því að bílar verði léttari og að
unnt sé að búa þá smærri og
neyslugrennri vélum án þess að
það komi niður á aflinu.
Skömmu eftir að Citroen AX
kom á markaðinn 1987 og var
kynntur sem smábíll framtíðar-
innar hafði hann áunnið sér það
orðspor að inn í hann bærist
meiri hávaði en aðra smábfla og
það orðspor var ekki ástæðu-
laust. Við þessu brugðust fram-
leiðendurnir að sjálfsögðu af
hörku og niðurstaðan er sú að
vegna aukinnar hljóðeinangrun-
ar er nýjasta árgerðin af AX 25
kílóum þyngri en sú uppruna-
lega. Þetta er hreint ekkert eins-
dæmi. Þau 10 ár sem liðin eru
frá því að Fiat Uno kom fyrst á
markaðinn hefur bíllinn bætt á
sig 100 kílóum, þar af 50 ein-
göngu vegna aukinnar hljóðein-
angrunar.
En hávaði er ekki eingöngu
vandamál í litlum og ódýrum
bílum. Jafnvel í dýrustu gerðum
hefur framleiðendum reynst erf-
itt að að finna einangrunarefni
sem vinnur á lágtíðnihljóðum á
tíðnisviðinu 70-100 Hz. Það þyk-
ir því þjóna heildarhagsmunum
bílaiðnaðarins að leggja áherslu
á að hanna kerfi sem ætlað er
að eyða hávaða sem berst inn í
farþegarými bfla með rafeinda-
tækni áður en mannseyrað nær
að greina hann.
Dæmigert VHT-kerfí byggist
á örgjörva, fjórum hljóðnemum
og hljómflutningstækjum með
tvo hátalara sem eru nægilega
vandaðir til að geta flutt hljóð
með lægri tíðni en 100 Hz. Vand-
aður magnari með að minnsta
kosti 40 sinuswatta afkastagetu
er nauðsynlegur. Kerfínu er
stjórnað af örgjörva sem nemur
Hljóðmerki í andhverfum
fasa er sent út í gegnum hát-
alara frammí og afturí, t.d.
frá hátölurum
hljómflutnings-
tækja bílsins.
leiðendur, þeirra á meðal Nissan,
sem nýlega hefur kynnt á jap-
ansmarkaði nýja gerð af Blue-
bird með virka hávaðatemprun,
hlaupið yfir eitt skref á þróunar-
brautinni í því skyni að verða
fyrstir og ná þar með að tengja
þessar tækniframfarir sínu
nafni. Nissán hefur tekið þann
kost að senda frá sér VHT-kerfi
sem er aðskilið frá hljómflutn-
ingstækjunum, án þess þó að
nokkru öðru hafí verið fórnað
af gæðum kerfísins.
Þótt Nissan hafí orðið fyrstir
eru aðrir skammt undan og hlut-
irnir gerast hratt á þessu sviði.
Malcolm McDonald yfirmaður
VHT-rannsókna hjá Lotus-verk-
smiðjunum fullyrðir þannig að
VHT-tækni verði að finna í flest-
um gerðum bíla eftir 2-4 ár.
Verðsins vegna verða það auðvit-
að ódýrustu bílarnir sem verða
síðast búnir þessari nýjung.
Hljóðnemar
skynja hávaða
frá hjólum og
pústkerfi.
boð um snúningshraða vélarinn-
ar frá kveikjunni og um hávaða
í farþegarýminu frá hljóðnemun-
um, sem valinn er staður af mik-
illi nákvæmni. Tveimur nemanna
er komið fyrir við skilin milli
vélar og farþegarýmis og hinum
tveimur er komið fyrir undir loft-
klæðningunni.
Tölvan, örgjörvinn, greinir
tíðni hávaðabylgjanna. Áður en
mannlegt eyra fær numið hljóðið
er sama hljóð sent út fra tækinu
en í andhverfum fasa. Það merk-
ir að toppar hljóbylgjanna upp-
hefja hver annan. Hávaðinn sem
eftir verður - því bíllinn verður
ekki algjörlega þögull - er það
náttúrulega hljóð sem sóst er
eftir; hávaði sem ekki ertir skyn-
færin að neinu ráði.
Sem stendur ráða VHT-kerfí
ekki við hljóð með hærri tíðni
en 200 Mz; ekki af því að slíkt
sé ekki tæknilega mögulegt,
heldur er það of dýrt til að þykja
hagkvæmt. Hins vegar er ekki
fyrirsjáanlegt að unnt verði að
ráða við venjulegt vindgnauð
með þessum hætti, því þar eru
breytingar á tíðnisviði of tilvilj-
anakenndar og of örar.
Eftir sex ára rannsóknir hillir
nú undir að VHT-kerfí komist á
framleiðslustigið. Helsta vanda-
málið hefur verið að þróa stjórn-
tölvu kefisins og samþætta hana
við venjuleg bílahljómflutnings-
tæki, því virk hávaðatemprun
gerir eins og fyrr sagði ríkar
kröfur til magnara og hátalara
hljómflutningstækjanna. Við
slíkt er hægt að eiga í dýrari
bílum en þessi krafa er og verð-
ur þröskuldur á vegi útbreiðslu
þessarar nýjungar meðal ódýrari
og um leið algengari bíla.
Þess vegna hafa nokkrir fram-
Skynjarar nema hljóð við
vélafestingar. Stjórntölva
samþættuð hljómfl.tækjum
bílsins.
í VHT-kerfi Lotus nema 7 hljóðnemar háv-
aðann. Tölva skráir hljóðið og sendir til
baka í andhverfum fasa á innan við 1/10
úr sekúndu með þeim árangri að hávaðinn
hverfur.
notaður sem hluti af minjasafni
Landmælinga íslands, sem á auk
þess í fórum sínum mikið af göml-
um kortum og mælitækjum. I nán-
ustu framtíð er ætlunin að opna
safnið almennignssjónum og mun
þá hinn aldni vinnuþjarkur skipa
veglegan sess og minna á horfna
tíma í samgöngumálum þjónarinn-
ar, en oft og tíðum var farið um
torfærar leiðir að mælipunktum.
Það hefur færst í vöxt á undan-
förnum árum að stofnanir og fyrir-
tæki kaupi gamla bíla, svipaða
þeim sem áður voru notaðir í þjón-
ustu þeirra. Sem dæmi má nefna
Vífilfell, sem á forláta Ford-T kók-
bíl og Póst- og símamálastofnun
sem nú er að láta gera upp fyrir
sig Ford rútu árgerð 1930, sem
notuð var í póstflutninga á árunum
fyrir stríð.
46 ára gamall
og upprunalegur
LANDMÆLINGAR íslands
hafa eignast forláta Willy’s
jeppa árgerð 1946, samskonar
þeim sem Vegagerð ríkisins
keypti nýjan og notaði í upp-
hafi landmælinga hér eftir
seinni heimsstyrjöld þegar sú
stofnun tók við landmælingum
af Dönum. Willy’s-jepparnir
komu fyrst til landsins á stríðs-
árunum ásamt Ford-jeppum. í
lok stríðsins hófst reglubundinn
innflutningur á Willy’s CJ2A
landbúnaðaijeppum. Voru flutt
inn nokkur þúsund eintök á
árunum 1946 og 1947. Þeir voru
knúnir áfram af fjögurra
strokka „flathead" vélum, sem
voru 63 hestöfl. Slík vél, upp-
runaleg, er i Landmælingajepp-
anum.
í stuttu ágripi af sögu þessa
merkisfarartækis, sem Orn Sig-
urðsson deildarstjóri hjá Land-
mælingum íslands hefur tekið
saman, kemur fram að jeppann
hafí Kristján Gíslason frá Skógar-
nesi, sem lengst af starfaði við
skipasmíðar í Stykkishólmi, eign-
ast nýjan árið 1946. Byggði hann
yfir bílinn vandað fulningshús,
sem hefur það sérkenni umfram
önnur að vera með spísslaga fram-
stykki eða stefni, ekki ólíkt því sem
gerist á stýrishúsum báta. Voru
einungis tveir Willy’s-jeppar þann-
ig útlítandi, báðir smíðaðir af
Kristjáni.
Að sögn Arnar
Sigurðssonar eru
enn til 230 Willys’j-
eppar af árgerðum
1946 og 1947 á bif-
reiðaskrá á Islandi,
en fáir þeirra eru
enn í upprunalegu
horfi, eins og land-
mælingajeppinn,
sem ekki hefur verið
breytt að öðru leyti
en því að hann hefur
verið málaður og
sett hefur verið á
hann „originaT*
toppgrind, sem
Landmælingamönnum tókst að
hafa upp á skömmu eftir að þeir
keyptu jeppann af Heiðari Stein-
grímssyni í sumar.
Landmælingajeppinn er í dag
Morgunblaðið/Árni Sæberg