Morgunblaðið - 29.05.1993, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 29. MAÍ 1993
B 7
íslensk Hómilíubók komin út
„Bók sem tilheyrir íslensk-
um bókmenntagersemum“
— segir Sigurbjörn Einarsson biskup
íslensk Hómilíubók. Fornar stólræður er nú komin út 800 árum eft-
ir að hún var rituð. Texti bókarinnar er færður til nútímastafsetning-
ar. Fræg eru ummæli Jóns Helgasonar skálds og prófessors um
Hómilíubók í Handritaspjalli: „Óvíða flóa lindir íslenzks máls tærari
en í þessari gömlu bók, og er sá íslenzkur rithöfundur sem ekki
hefur þaullesið hana, litlu betur undir starf sitt búinn en sá prestur
sem enn á ólesna fjallræðuna".
íslensk Hómilíubók er gefin út
af Hinu íslenska bókmenntafélagi
að tilstuðlan dr. Sigurbjörns Einars-
sonar biskups sem einnig ritar inn-
gang. Ásamt honum unnu að útgáf-
unni og rituðu formála þau dr.
Guðrún Kvaran og Gunnlaugur Ing-
ólfsson cand. mag. orðabókarrit-
stjórar.
Enginn veit hver skráði Hómilíu-
bókina eða hvar hún var niðurkom-
in á landinu í fimm aldir. En seint
á 17. öld var hún seld til Svíþjóðar
og er nú og hefur lengi verið í
Konunglegu Bókhlöðunni í Stokk-
hólmi.
Hómilíubókin var fyrst gefin út
í Lundi 1872 og þá var henni valið
það heiti sem hefur fylgt henni síð-
an. Ejnar Munksgaard í Kaup-
mannahöfn lét ljósprenta handritið
1935. Væntanleg er vísindaleg út-
gáfa Stofnunar Árna Magnússonar
á íslandi.
Sigurbjörn Einarsson biskup seg-
ir í inngangi sem hann nefnir Til
kynningar:
„Málvísindamenn, erlendir og
innlendir, telja sig ekki eiga aðgang
að kostameiri grip en þessi aldna
bók er. En hún hefur að heita má
verið lokuð alþýðu manna á íslandi
og er það næsta ómaklegt.“
Enn fremur skrifar Sigurbjörn
biskup:
„Ekki er þetta húslestrarbók eða
húspostilla. Þess háttar bækur voru
ekki gerðar fyrr en löngu síðar.
Þetta er lestrarbók handa prestum,
þeim til stuðnings eða beinna af-
nota, þegar þeir skyldu prédika fyr-
ir sóknarfólki sínu við tíðir eða
messur á helgum.“
Á blaðamannfundi sem haldinn
var í tilefni útkomu íslensku Hómil-
íubókarlnnar sagði Sigurður Líndal,
forseti Hins íslenska bókmenntafé-
lags, að lengi hefði staðið til að
gefa bókina út, hún væri að sínu
mati „merkileg bók í sögu íslenskr-
ar tungu og hugmyndasögu líka“.
Sigurbjörn Einarsson biskup
sagði á fundinum að hann væri
glaður yfir að fá að handleika þessa
bók, hún væri „meðal æskuásta
sinna", bókin „tilheyrði íslenskum
bókmenntagersemum". Hann bætti
við: „Þarna sér maður framan í þá
kirkju sem var að taka þjóðina í
fang sér; hvernig andlit hafði hún,
á hvað lagði hún áherslu?". Sigur-
björn biskup sagði að bókin stæði
nærri upptökum málhefðar og rit-
snilldar sem við dáðum öll.
Guðrún Kvaran, orðabókarrit-
stjóri, sagði að útgefendur hefðu
kappkostað að gera textann læsi-
legan almenningi. Samstarfsmaður
hennar, Gunnlaugur Ingólfsson,
taldi ekki ólíklegt að orð Jóns
Helgasonar væru enn í fullu gildi.
Víða væri mjög skemmtilegur stíll
í bókinni og um þó nokkra ;-,nýsköp-
un“ væri að ræða.
Gunnlaugur nefndi sem dæmi að
litlu munaði að orðið flugvél kæmi
fyrir í bókinni, talað væri á einum
stað um „fljúgandi vélar hins forna
fjanda".
Sigurbjörn biskup kvað augljóst
að einstakt innsæi bókarinnar benti
til þess að skáld hefðu fjallað um
texta hennar.
íslensk Hómilíubók er 302 bls.,
prentuð og bundin í Odda hf.
Kápa íslensku Hómilíubókarinnar: Boðun Maríu, gerð af Jóni Reykd-
al eftir mynd í Islensku teiknibókinni.
Af „leiðindapakki“
Bókmenntir
Jóhann Hjálmarsson
Ulfar Þormóðsson: Eigandasaga
45. Útgefandi höfundur 1993.
Þessi bók er eins konar skýrslu-
gerð eða dagbók Úlfars Þormóðsson-
ar rithöfundar sem var eigandi Gall-
erís Borgár um árabil og sem slíkur
og reyndar á fleiri sviðum áberandi
í fjölmiðlum og að öllum líkindum
baktj aldaumræðu.
í Eigandasögu 45 lýsir Úlfar sam-
skiptuum sínum við ýmsa ráðamenn
í listalífi, ekki síst listfræðinga sem
hann hefur flesta á homum sér. Um
leið gætir Úlfar þess að koma á fram-
færi mörgu smálegu um sjálfan sig
og hugðarefni sín.
Jafnframt því sem bókin er ákæra
á forystufólk í listmiðlun dregur höf-
undur upp myndir frá ferðalagi sínu
og dvöl í litlum bæ á Spáni. Þar var
bókin að mestu rituð og tók það
verk einn og hálfan mánuð eins og
ráða má af bókartitli.
Ætti ég að dæma Eigandasögu
45 sem bókmenntaverk eingöngu
(það er hún vissulega ekki) hefði ég
það um hana að segja að hún væri
fremur fljótfæmislega unnin en í
henni góðir sprettir. Úlfar er enginn
ritklaufí og getur sagt frá á lifandi
og eftirminnilegan hátt. Honum er
lagið að skapa stemmningu úr lífi
hversdagsins. Dómgimi og fordómar
há honum aftur á móti hvort sem
hann fjallar um valdsmenn eða venju-
legt fólk.
Úlfar bendir á að maður verði ,já-
kvæður í hugsun þegar manni er
hlýtt“ og segir í framhaldi af því:
„Þess vegna fór ég líka alla leið suð-
ur að Miðjarðarhafi til þess að skrifa
um leiðindapakkið í íslenskri mynd-
list.“
Leiðindapakkið, öðru nafni „öf-
undargengið" nefnist nöfnum eins
og „Bruun, Hafstein, Hördal, Kvar-
an, Nordal, Pitt og Schram“. Von
er að höfundurinn spyiji sjálfan sig
hvort þetta sé „ættarnafnabók" og
á þá við skáldsögu sem hann hugs-
aði sér að skrifa.
Bót er í máli að ekki eru allir leiðin-
legir sem bera ættamöfn, má í því
sambandi minna á Eirík Smith.
Skemmtilegastir eru þó „ekta“ Ís-
lendingar eins og Kjartan Guðjóns-
son, Sverrir Ólafsson og Bragi Ás-
geirsson sem hefur svo „oft rétt fyr-
ir sér“ í Morgunblaðinu og ekki bara
þar. Úlfar vitnar til greinar eftir
Braga um það hve menningarmála-
umræðan sé á lágu stigi hér á landi
og segir sökina listamannanna
sjálfra. Bragi hafði sjúkdómsgrein-
ingu á takteinum í greininni:
„Meginástæðan er sú, að menn
virðast svo uppteknir við að skara
eld að sinni köku sem og vina sinna
og skoðanabræðra, að þeir nenna
hvorki né hafa áhuga á að ræða um
hlutina i víðara samhengi.“
Sá sem ekki hefur sett sig að
marki inn í starfsemi listsala og
listmiðlara í höfuðborginni á ekki
hægt um vik að dæma hvort Úlfar
Þormóðsson fer með rétt mál eða
fleipur. Hann hefur óneitanlega stað-
ið í eldlínunni sjálfur og þar með
verið þátttakandi • í samkeppninni
með öllum hennar augljósu göllum
og hugsanlegu kostum.
Klíkuskapur er ekki óþekkt fyrir-
brigði í listheiminum. Sannferðug
dæmi um hann eru í bók Úlfars og
grunsemdir vakna um „skuggalegac"
gjörðir sem ætti að uppræta. Fá-
menni og takmarkað framboð hæfra
manna veldur að nokkrir menn hafa
alltof mikil völd. Þar með er ekki
sagt að þeir hafí brugðist, notfært
sér aðstöðu sína í eigin þágu og
annarra. Það sem er á boðstólum í
íslenskum sýningarsölum, innlent og
erlent, vitnar oft um þróttmikla
stefnu og gefur sýningarsölum er-
lendis í vissum tilvikum ekkert eftir.
Bréfaskriftir, t.d. innanhúss í
menntamálaráðuneytinu, vekja ekki
athygli undirritaðs. En það hlýtur
að hvarfla að lesanda að ekki sé
vandalaust að vera í listforsvari á
þeim stað.
Ófá dæmi eru um lítt grundaðar
staðhæfingar, nöldur og hreint út
sagt skapillsku. Ekki veit ég hvort
slíkt getur talist listumræðu til tekna,
hallast fremur að því að það skemmi
fyrir henni og veiki málflutning höf-
undar í heild.
Eftir því sem líður á bókina verða
kaflamir (dagarnir) styttri, enda
Úlfar Þormóðsson
þeirri aðferð beitt að segja sem
minnst, stundum ekki neitt. Þrítug-
asti og sjöundi kafli (ekki sá stysti)
er svona í heild sinni:
„Gallerí Borg var enduropnað í
dag. Með glæsibrag eins og ég þótt-
ist vita.
Þar Var mikið fólk, eins og spákon-
an orðar það.
Samt var þar enginn Nordal,
Hördal, Bruun, Schram né Hafstein.
Ekki heldur litrófíð.
Engu að síður var reisn yfir þess-
um degi.“
Með það í huga sem greinir áður
frá viðskiptum höfundar við „ættar-
nöfnin" hefði lokasetning kaflans
hljómað eðlilegar á þessa. leið. „Þess
vegna var reisn yfír þessum degi.“
MENNING/
LISTIR
í NÆSTU VIKU
MYIMDLIST
Kjarvalsstaðir
Mary Ellen Mark-sýnir til 18. ág-
úst, Ragna Ingimundardóttir og
Sindri Freysson sýna til 13. júní.
Verk Kjarvals til hausts.
Listasafn íslands
Samtímalist á Borealis 6 til 20. júní.
Norræna húsið
Mai Bente Bonnevie sýnir til 31.
maí.
Hafnarborg
Björg Þorsteinsdóttir til 31. maí
Nýlistasafnið
Þóra Sigurðardóttur, Ingvar Ósk-
arsson, Sveinn Einarsson og Óskar
Jónsson til 31 maí.
Gerðuberg
Arnold Postl sýnir til 29. maí.
Listasafn Sigurjóns Ólafssonar
Myndir í fjalli; listaverk við Búr-
felisvirkjun.
Mokka kaffi
Ljósmyndir Sally Mann til 20. júní.
Onnur hæð
Verk skotans Alans Johnston sýnd
til 31. júní.
Gallerí Sævars Karls
Hjördís Frímann sýnir til 9. júní.
FIM-salurinn
Theano Sundby til 31. maí.
Gunnarssalur
Verk úr safni Gunnars Sigurðsson-
ar.
Gallerí Úmbra ■*)
Lísa K. Pétursdóttir til 9. júní.
Listhús í Laugardal
Inga Elín, Óli Már og Þóra Sigur-
jónsdóttir til 6. júní.
Listasalurinn Portið
Tarnús sýnir til 30. maí.
Öldugata 15-Geðiijálp
Teikningar Soffíu frá Bjargi.
Hulduhólar
Steinunn Marteinsdóttir til 27. júní.
TONLIST
Laugardagur 29. maí.
Sönghópurinn Schola Cantorum í
Kristskirkju kl. 17.00. Sinfóníu-
hljómsveit íslands, Kór Langholts-
kirkju, Dómkórinn og þrjú ný orgel-
verk í Hallgrímskirkju kl. 14.00.
Bryndís Halla Gyjfadóttir, sellóleik-
ari, í Listasafni íslands kl. 16.00.
Sunnudagur 30. maí.
Grieg-tónleikar í Norræna húsinu
kl. 17.00. Bryndís Halla Gylfadótt-
ir, sellóleikari, og Auður Hafsteins-
dóttir, fiðluleikari, i Listasafni Is-
lands kl. 15.45.
Mánudagur 31. maí.
Tríó Reykjavíkur ásamt gestum í
Hafnarborg kl. 20.00. Grieg-tón-
leikar í Vinaminni á Akranesi kl.
20.30.
Þriðjudagur 1. júní
Tómas Tómasson, bassasöngvari, í
Listasafni Sigurjóns Ólafssonar kl.
20.30.
Fimmtudagur 3. júní
Auður Hafsteinsdóttir, fíðluleikari,
f Listasafni Islands kl. 12.45.
Laugardagur 5. júní
Tónleikar með verkum Hollendings-
ins Joep Straesser í FÍH-salnum
kl. 17.00. Einar St. Jónsson,
trompetleikari, í Listasafni íslands
kl. 16.00.
BOKMEIVIIMTIR
Kjarvalsstaðir
Ljóðasýning Sindra Freyssonar til
13. júní.
LEIKLIST
Þjóðleikhúsið
Stóra sviðið kl. 20:
Kjaftagangur: mán 31. maí, fím.
3. júní, fós. 4. júní. My Fair Lady:
lau. 5. júní. Dýrin í Hálsaskógi:
sun. 6. júní kl. 14.00 og 17.00.
Leikfélag Akureyrar
Leðurblakan lau. 29. maí, fös. 4.
júní, lau. 5. júní kl. 20.30.
Umsjónarmenn listastofnana og
sýningarsala!
Upplýsingar um listviðburði sem
óskað er eftir að birtar verði í
þessum dálki verða að hafa borist
bréflega fyrir kl. 16 á
miðvikúdögum. Merkt:
Morgunblaðið, menning/listir,
Kringlan 1, 103 Rvk. Myndsendir:
91-691222.