Morgunblaðið - 23.10.1993, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 23. OKTÓBER 1993
D 3
Sinfóníuhljómsveit íslands á
Europa Mnsicale" hátíðinni í Munchen
Osmo Vanska hljómsveitarstjóri í miðju kafi.
Sigrún Eðvaldsdóttir tók við blómum og fagnaðarlótum eftir einleik i verki Hafliða
Hallgrímssonar.
lega fagnað. Ekki aðeins í lokin,
eftir Geysi Jóns Leifs, sem minnt
hafí á upphaf Rínargulls Wagners
og magnast úr djúpum tónum, ris-
ið af krafti og hnigið aftur, svo
næstum hafi mátt sjá hljómana.
Choralis Jóns Nordal, „litríkt
verk“, og Fomir dansar Jóns Ás-
geirssonar hafí jafnfrámt hlotið
innilegar viðtökur. Og eftir ljúfa
viðkynningu við verk Páls P. Páls-
sonar hafi hljómsveitin leikið meg-
inverk tónleikanna, Poem Hafliða
Hallgrímssonar. Þar hafi hver
strengjaleikari verið einleikari öðr-
um þræði og fylgt fast eftir tilfinn-
ingaríkum leik Sigrúnar Eðvalds-
dóttur.
Skerfur til fjölbreytileikans
Til að ítreka hugmyndina að baki
hátíðinni, um að efla vináttu Evr-
ópubúa og kynna þá hvern fyrir
öðrum, var áhrifamanneskja í
stjórnmálum eða menningarlífi við-
komandi lands fengin til að láta í
ljós á sínu móðurmáli óskir um
álfuna í upphafi tónleika á hveiju
kvöldi. Forseti íslands fór með Sin-
fóníuhljómsveitinni héðan og
ávarpaði gesti á íslensku, en eins
og endranær gátu þeir fylgst með
ræðu kvöldsins í þýskri þýðingu.
„Það segir sig sjálft að ég er
ekki aðeins að tala um tónlist,"
sagði Vigdís Finnbogadóttir á ein-
um stað. „Ég er að koma að
stöðugum tilvistarvanda smáþjóð-
ar, að spumingum um sérkenni,
sérleika hennar, og svo um hina
stóra samnefnara sem einkenna
svo marga þætti mannlífs í því
nútímafyrirbæri, sem stundum er
kallað heimsþorpið. Við smáþjóða-
fólk vitum mæta vel að við ráðum
litlu um það hvemig hinir stóru
samnefnarar eru. Þeim mun meiri
áhuga höfum við á því að eiga
okkar eigin rödd, finna okkar eigin
orð, okkar eigin tón. Ekki vegna
þess að okkur langi til að slíta ein-
ingu þjóðanna með hjáróma sér-
visku. Heldur til þess að geta lagt
fram lifandi og lífvænleg'an skerf
til fjölbreytileikans í samfélagi
þjóða.“
Hollt að fara utan
Undir lok ræðu sinnar kvaðst
Vigdís hreykin af því að vera í för
með Sinfóníuhljómsveitinni, sem
aukið hefði hróður sinn jafnt og
þétt og borið hann víða vegu. Sjálft
sagði fólkið í hljómsveitinni geysi-
lega mikilvægt að fá að spila víðar
en á íslandi. Og geisladiskar Chan-
dos-útgáfunnar með leik þess
stuðluðu mjög að þessu. Afbragðs
dómar um þá hefðu víða vakið
athygli.
Helstu sinfóníuhljómsveitir Evr-
ópu taka þátt í tónleikahaldinu í
MUnchen og nefna má heimsþekkt-
ar sveitir eins og Konunglegu fíl-
harmóníusveitina frá Lundúnum,
Vínarfílharmóníuna og Royal Con-
certgebouw sveitina frá Hollandi.
„Það er Sinfóníuhljómsveitinni
mjög hollt og mikil hvatning að
láta í sér heyra á þessari tónlistar-
hátíð og almennt erlendis," sagði
Guðný Guðmundsdóttir konsert-
meistari. „Þar gefast tækifæri til
að spila í alvöru tónleikasölum, sem
við eigum því miður ekki enn á
Islandi. Og þar er samanburður
og samkeppni og með þessu verða
mestu framfarirnar."
Framfarir af öðru tagi, í skipan
mála milli landa Evrópu, kveiktu
að sögn Pankraz, upphafsmanns
hátíðarinnar, hugmyndina um að
stefna saman listafólki hvaðanæva
úr álfunni. Fyrst hafði hann í
hyggju að efna til allsheijar lista-
veislu, með tónlist, dansi og leik-
sýningum, en ákvað fljótt að halda
sig við eina listgrein. Sígild tónlist
í flutningi sinfóníuhljómsveita varð
fýrir valinu vegna þess að tungu-
mál setja henni ekki landamæri
og vegna líkinda hljóðfæranna við
lönd í álfu.
Pankraz lagði stund á listasögu
eftir lagapróf og stofnaði árið 1977
leikhópinn „Bliitenring" ásamt vin-
um sínum í Múnchen. Hópurinn
efndi til sýninga í görðum í borg-
inni og stóð fyrir endurreisn hring-
leikahúss í Enska garðinum svo-
nefnda í Múnchen, elsta og stærsta
almenningsgarði borgarinnar og
þótt víðar væri leitað. Þar stóð
Pankraz fyrir miklum hátíðahöld-
um, með 150 sýningum og tónleik-
um og 3 milljónum gesta, í tilefni
200 ára afmælis garðsins fyrir fjór-
um árum.
Gengur upp
Hann hefur síðan 1990 unnið
að undirbúningi tónlistarhátíðar-
innar, sem lýkur eftir viku, ásamt
Helmut Pauli, sem sérhæfir sig í
því að koma í kring tónleikum með
sígildri músík, og Monicu von
Schierstádt frá Svíþjóð, sem unnið
hefur um árabil að líknar- og
menningarmálum. „Gleðin yfir því
sem áunnist hefur í Evrópu,“ segir
Pankraz, „og viljinn til að stuðla
að framhaldi jákvæðrar þróunar
kom þessu sem sagt af stað.
Við fengum til liðs við okkur
ýmsa áhrifamenn og höfum stuðn-
ing margra fýrirtækja og stofnana.
Hátíðin kostar um 5,6 milljónir
marka(rúmar 240 milljónir ISK),
Múnchenarborg greiðir nærri 12%
þeirrar upphæðar, Bæjaraland
milli 3 og 4%, og Evrópubandalag-
ið 140 þúsund mörk, svo nokkrir
opinberir aðilar séu nefndir. Ég
gæti lengþ talið fyrirtæki sem
styrkja hátíðina eða ákveðna tón-
leika á henni og nefni til dæmis
IBM; Ikea, Mercedes Benz, Löwen-
brau, Nestlé og svo ýmsa banka
og útvarpsstöðvar. Síðan taka
Avis, Lufthansa, Súddeutsche
Zeitung og Hotel Bayerischer Hof
beinlínis þátt í þessu núna í októ-
ber.
Ég held, þegar hátíðin er hálfn-
uð, að hugmyndin gangi upp. Og
ég verð að segja eins og er, að ég
er yfir mig ánægður með það. Nú
er í athugun að halda hana í ann-
að sinn eftir þrjú til fjögur ár í
Pétursborg. Og auðvitað vil ég
vera með í því. Það er stórkostlegt
að geta lagt sitt af mörkum til
vináttu og gagnkvæmrar virðingar
íbúa Evrópu. Ég trúi því að besta
leiðin sé í listinni."
Þórunn Þórsdóttir.
Gorm Henrik Rasmussen
fjarri Gorm að prédika yfír lesend-
um sínum.
Sögumaður
í barnabókinni Máneknægten
er allt annað upp á teningnum.
Þar ríkir ævintýrið og veröld hins
ímyndaða. Vinnuaðferð hans er sú
að taka þekkt ævintýri og þjóðsög-
ur eða hluta af þeim og útsetja á
nýjan leik. Bæði til að skemmta
og að viðhalda danskri ævintýra-
ferð.
I stuttu spjalli um bókmenntir
kom skáldið víða við en bókin um
Mánadrenginn var honum efst í
huga: „Þetta er viðleitni til að
bijótast út úr þeim þrönga hópi
sem hefur áhuga á ljóðum; um tvö
þúsund manns sem lesa þau og
hundrað sem' kaupa ljóðabækur
og það er ófullnægjandi fyrir rit-
höfund að skrifa fyrir svo lítinn
og vandlátan hóp. Auk þess hef
ég alltaf haft yndi af ævintýrum.
Það er skemmst frá því að segja
að ég taldi ævintýrið góða æfingu
í sagnaskrifum og sem ljóðskáld
hef ég slæma reynslu af fullorðn-
um gagnrýnendum dagblaðanna
serh einnig eru ljóðskáld með það
eina markmið að niðurlægja
starfsbræður sína.
Það hefur því verið mér stór-
fengleg reynsla að skrifa fyrir
börn því móttökur þeirra eru aðrar
en fullorðinna. Þau bregðast strax
við því sem þau heyra á meðan
dæmigerður ljóðavinur situr í
hugsuðarstellingu og pælir í því
hvort hann muni að kaupa tómata
og appelsínusafa á morgun.
Ef börnum líkar ekki það sem
þau heyra byija þau að kjafta
saman, en náirðu athygli þeirra
verða þau eitt eyra. Þannig hef
ég fundið út hvaða sögur eru not-
hæfar og hveijar ekki. Maður
kemst ekki upp með neitt rugl. En
í heimi fullorðinna geturðu náð
langt með lélegar bókmenntir
sértu nógu snjall.
Ég nota börnin til að rannsaka
hvernig hægt er að segja gamlar
þjóðsögur og endurskrifa þær
þannig að nútímabörn nenni að
hlusta og lesa; þó án þess að henda
ævintýrinu burt, því ég nenni ekki
að velta mér uppúr einhveiju fé-
lagslegu raunsæi og hafa enda-
skipti á málfarinu. Ég nota hefðina
og blanda hana með nútímalegu
orðfæri.
Gagnrýnendur barnabóka sem
flestir eru kennarar töldu sögumar
mjög nútímalegar og þá varð ég
hissa. Þrátt fyrir þetta er ekki
áhugi á þjóðsögum í Danmörku
þó ævintýrið hafí haft góðan byr
í nokkur ár. Áhugi lesenda er ekki
á því sviði, heldur heillast þeir af
æviminningum og fræðibókum
fyrir almenning og sú tegund bók-
mennta selst vel.
Ég skrifa ævintýrin því mér
þykir það gaman en ekki vegna
sölunnar og það er alltaf þörf fyr-
ir ævintýrið óháð straumum og
stefnum í þjóðfélaginu.
Krítarborgin að nóttu
Og nóttin gengur hægt í garð
líkt og gamall svæfingalæknir klæddur
smókingogstjömuskrýddum hönskum
sem beygir sig yfir Krítarborgina
og blæs á ljósin. Einbýlishúsagarðamir sofa.
Krítarverksmiðjan
andvarpár þungt og hvílist. Aðeins strætin
skína. Aðeins leigubilar aka frá einum
bæjarhluta til annars
án bílstjóra, án farþega.
Aðeins ein mannvera vakir
I kvistherbergi efst á Virkishæð
situr ung og fógur stúlka,
drekkur rauðvín og les skáldsögu
en siðurnar era auðar.
í bakgrunninum hljómar Tríó í Es-dúr eftir
Mozart;
fiðla, selló lágfiðla.
Tónarnir líða gepum Krítarborgina
stórir menn
titra
gamalmenni skiptast á draumum
mjór, purpuralitur fleygur fæðist á
himninum
og blindar.
(Ljóðið er úr bókinni Aalborgdage.)