Morgunblaðið - 01.12.1993, Page 1

Æunnudag
1.
des. 1918
H0R6DNBLADID
6. argangr
21.
tðlublað
RitstjiSrnarslmi nr. 500
|| Ritstjón: Vilhjálmur Finsen | . ísafoldatprentsmið|a
Afgreiðslnsimi nr. 500
gó'ð, hvort sem að hún verður löng
eða stutt.--------
ísland á meiri ónotaða fjársjóðu
en flest lönd .önnur. Það er undir
])jóðinni lcomið, hvort ísland verð-
ur í s 1 e n z k t framtíðarland.
Islendingar eiga betri menning-
argrundvöll en flestar aðrar þjóð-
ir. Það er undir þeim sjálfum kom-
ið, livort þar rís sú bygging, sem
fortíðarmenningunni er samboðiu.
Hátíðahöld.
Hátíðaliqld verða engin í bænum
önnur en þau, að stjórnarráðið hef-
ir ákveðið að ríkisfáni íslands
skuli dreginn upp fyrsta sinni með
töluverðri viðhöfn.
Hefst athöfnin kl. 11% og fer
fram fyrir framan stjórnarráðs-
húsið. Htin byrjar með hiðra-
blæstri. Næst heldur fjármálaráð-
herra ræðu. Kl. 12 stundvíslega
verður ríkisfáninn dreginn upp og
leikið á horn á meðan. „Islands
Palk“ mun heilsa flagginu með 21
fallbyssuskoti og danskir hermenn
sýna því virðingu. Foringinn á Is-
lands Falk heldur stutta ræðu og
á eftir verður leikið á horn. Að
síðustu segir forseti sameinaðs
þings nokkur orð.
Er mælst til þess að íslenzkir
fánar verði dregnir upp um leið
og ríkisfáninn, víðsvegar um bæ-
inn, en að brejarmenn flaggi ekki
fyr. Ráðherra mun hafa lokið ræðu
sinni kl. 12 stundvíslega, og ætti
fólk því að fjölmenna fyrir fram-
an stjórnaráðshúsið fjórðungi
stundar fyrir kl. 12.
Ganga má að því vísu, að fólk
mæti prúðbúið við atliöfn þessa,
enda væri annað óviðeigandi. All-
ínörgum hefir. verið sérstaklega
boðið að vera viðstöddum athöfn-
ina, þar á meðal ræðismönnum er-
erfendra ríkja.
Óskað er að bæjarbúar fjöl-
menni. Kappkostað verður, að at-
liöfnin standi stutt, svo að c-igi sé
neinum hætt við ofkælingu.
—— ■■n—
■ H Ö .4 O B O K
Frá sjónarheimi lieitir bók eftir dr.
Guðm. Finnbogason prófessor, sem
Bókaverzun Sigfúsar Eymundssonar
liefir nýskeð gefið út, og á skilið að
verða lesin af sem flestum. Efnið er
einkennilegt, en skýrt og skemtilega
með það farið, eins og köfundar er
vandi.
Dagurinn.
Um im'danfarna áratugi hafa
vitrustu og beztu menn þjóðar
vorrar barist fyrir viðurkenningu
Dana á sjálfsögðum rétti vorum til
þess að ráða einir högum vorum.
Nú er viðurkenningin fengin, svo
ótviræð að ekki verður um deilt.
í dag sezt íslenzka þjúðin á bekk
með fullvalda þjóðum heimsins.
Stjórnmálabarátta vcr hefir ver-
ið framsóknarbarátta í meira en
heila öld. Stig af stigi hafa leið-
togar vorir fært þjóðina nær tak-
markinu, sem hún nú er komin að.
Verzlunarfrelsi, sérmálalöggjöf og
fjárforræði, innlend stjórn, lieima-
iáni — alt eru þetta merkissteinar
við þá braut, sem þjóðin hefir fet-
. að til fullveldisins.
Margra er að minnast, er vér á
þessum merkilegu tímamótum
rennum huganum aftur til liðinna
tíma. Þar blasir við sveit kapp-
anna, sem ekki vissu neitt verk
göfugra, en að vinna þjóð sinni
gagn, sem aldrei þreyttust eða létu
hugfallast, þó að við ofurefli væri
að eiga. Sem trúðu á sigur rétt-
lætisins og slógu aldrei af stefnu-
skrá sinni. I dag mun liugur allra
íslendinga þó fyrst og fremst
dvelja í lotning við miuningu lians,
— sem lirinti vorum hag á leið,
með heillar aldar taki, — Jóns
Sigui'ðssonar, hins göfuga braut-
r\'ðjanda meðal margra ágætra
stjórnmálamanna vorra. Vér minn-
umst og þeirra, sem í fylkingar-
brjósti stóðu fyrir 10 árum og
höfnuðu þeim kostum, sem eigi
voru samboðnir þjóð vorri, og
þeirra — bæði Dana og Islend-
inga —» sem leystu þrautina þá, að
. finna leið, samboðna báðum aðil-
um, út úr stjórnmáladeilunni
löngu og leiðu.
í dag fellur tjaldið fyrir merki-
legum þætti úr-stjórnmálasögu ís-
lands. í dag hefst nýr þáttur og
cigi ómerkilegri í sögu þjóðarinn-
ar. Hún er viðurkend fullveðja
þ.jóð. En um leið áskotnast • henni
skyldur, sem hún að vísu liefir alt-
ar haft, að eigin áliti, en eigi feng-
ið færi á að rækja, vegna forráða
sambandsþjóðarinnar. í dag stönd-
um vér augliti til auglitis við
heiminn sem í s 1 e n d i n g a r, e n
ekki sem Danir, — á eigin á-
byrgð, en ekki annara. 1 dag fá ís-
lendingar það hlutverk, að halda
uppi sæmd yngsta ríkisins í heim-
inum. Og vonandi finnur öll þjóð-
in til vandans, sem þeirri vegsemd
fylgir, til ábyrgðarhlutans, sem
fallinn er oss í skaut með sam-
bandslögunum nýju. Það er eigi
minna um vert, að kunna að gæta
fengins fjár en að afla þess. Og því
er það, að svo áríðandi og mikils-
vert sem oss hefir verið starf vitr-
ustu og beztu manna þjóðarinnar
í baráttunni fj'rir réttinum, þá er
hitt eigi síður vandi, að gæta rétt-
arins. Aldrei hefir þjóðinni fremur
en nvi riðið á að eiga vitra menn
og góða til þess, að verja lífi sínu
og orku í þágu þjóðar.sinnarr. Og
aldrei valmar þjóðin sjálf til með-
vitundar um ábyrgðina, sem á
henni hvílir, ef ekki nú.
Áðrar þjóðir fórna lífi sínu fyr-
ir frelsið. Frelsi þjóðar vorrar er
ekki keypt fyrir blóð. En það er
dýrkeypt samt. Lífsstarf beztu
manna þjóðarinnar hefir verið
goldið fyrir frelsið og kraftar
raargra þjóðnýtra rnanna, sem
unnið hefðu þrelcvirki ef gengið
hefðu í sömu átt, liafa breyzt í
■liita og ofstæki við núningsmót-
stöðu sundurleitra skoðana. Sam-
bandsmálið liefir ætíð verið aðal-
mál, en nauðsynleg innanlandsmál
verið í vanhirðu. Og í þeim slciln-
ingi getum vér talið oss ófriðar-
þjóð, að nú verðum vér að bæta
það innanlands, sem her þjóðar-
innar — forvígismennirnir — eigi
gat snúist við, vegna deilunnar
við aði’a þjóð. Það er því öðru nær
en að við höfum fengið friðinn fyr-
ir ekki neitt. „Herkostnaðurinn“
við stjórnmálabaráttuna hefir safn-
ast fyrir í mynd vanræktra innan-
landsmála og þann herkostnað á
þjóðin að borgð) á komandi árum.
Þar bíður óþrjótandi verkefni, eigi
að eins beztu og vitrustu manna
þjóðarinnar, heldur einnig hvers
einstaks manns.
En til eru þeir menn með þjóð-
inni, sem vilja að engu liafa sam-
bandslögin, er í dag ganga í gildi.
Þeir neita því að vísu fæstir, að
fcngin sé viðurkenning fullveldis-
ins, en álíta liana svo dýrt keypta,
að betur liefði ógert verið. Eeynzl-
an ein verður réttlátur dómari um
það, livort þeir liafa rétt fyrir sér
eða eigi. En þrátt fyrir þann skoð-
anamun, sem orðið hefir um full-
veldislögin, er fylsta ástæða til að
vænta þess, að andstæðingarnir
meti svo mikils lieill þjóðarinnar,
að þeir gangi samlmga öðrum að
starfinu sem bíður, og geri sitt til
að efla friðinn.
Og hvað Dani snertir, þá sýn-
ist svo sem að sá flolckur þeirra,
ev íslendingum er. andvígur, sé svo
fámennur að oss stafi ekki ný ó-
friðarhætta úr þeirri átt. Það virð-
ist vera orðin ríkjandi slcoðun í
Danmörku, að betra sé að þjóðirn-
ar skilji, en að þær lifi saman í
ósamlyndi. Og með sambandslög-
unum er fenginn grundvöllur fyrir
skilnaði á friðsamlegan hátt. Hins-
vegar vona víst allir, bæði fslend-
ingar og Danir, að sambúðin verði
Kafljósaskilti hefir Nýja Bió sett
upp. Er það skrautlegt injög og smekk-
lcgt, stafirnir með lömpum úr ólituðu
gle:i, en umgerðin um nafnið úr ruað-
ríku, en hefir ekki komist hingað fyr
en nú. Gott var að fá góða birtu á
þennan stað, því þar vill oft veva óróa-
samt á kveldin. Og nóg er eftir af
myikri í bænum samt.
f gær var auglýst í blaðinu jarðar-
för Hólmfríðar Benediktsdóttur,
IClapparstíg 2. Hún og maður hennar,
Júlíus Brynjólfsson, voru flutt í
Barnaskólann vegna lungnabólgu. Hún
dó þar litlu síðar,- en í fyrrinótt aud-
aðist maður hennar eiunig.
Um kvefpest heitir pési eftir G.
Björnson landlækni, sem nýkominn er
út á landssjóðs kostnað. Er þar lýsing
á inflúenzunni, varnir gegn henni,
ráð þegar veikin er komin og ýmis-
legt annað. Vafalaust verður pési
þessi sendur út um land.
Dánarfregn. Siguijón Jóhannesson
frá Laxamýri er nýlátinn nyrðra.
Kveldskemtun heldur Hákansson,
eigandi Iðnaðarmannahússius, í kveld.
Verður liún býsna fjölbreytt, sex
munna hljóðfæraflokkur undir stjórn
Þórarins Guðmundssonar fiðluleikara,
upplestur (Jóhann Jónsson stud. art.),
læða (Bjarni frá Vogi), söugur og
smáleikurinn „Bónorð Semings“, sem
fólki þótti svo skemtilegur i haust.
Eá þar sennilega færri en vilja góða
skemtun. Arðurinn rennur allur í
hjálparsjóðinn.
Seglskip, danskt eða norskt, sem
Manecis heitir, kom í fyrrinótt með
kolafarm til landsverzluuarinnar, 3800
smálestir. Hefir það legið hlaðið í
Bretlandi síðan snemma í sumar, en
ekki fengið siglingaleyfi fyr en nú.
Sterling fer væntanlega til hafnanna
við Húnaflóa fyiri part þessarar viku.
Strandferðin austur ferst fyrir, vegna
sóttvarnanna á Austfjörðum. Lagar-
foss liggur enn þá á Akureyri aðgerða-
láus.
Bisktipinn messar í dómkirkjunni kl.
2 í dag.
Sambandslögin í Danmörku. Fimtán
landsþingsmenn kváðu liafa verið fjar-
verandi þá er atkvæðagreiðsla fór
fram um sambandsmálið í Kaupmanna-
höfn.
Eftirtekt viljum vér vekja á Liver-
poolssíðuuni. Þar sjá meun margt, er
þá vanhagar um.
Erl simfregnir.
Frá fréttaritara Morgunblaðsins
Khöfn, 30. nóv.
Konungurinn undirskrifaði sam-
bandslögin kl. 10.40 í morgun.
nm lömpum. Alls eru lamparnir 200.
Var skilti þetta pantað 1915 í Ame-