Morgunblaðið - 22.12.1993, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 22. DESEMBER 1993
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 22. DESEMBER 1993
25
PligirgiimMalii
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Flaraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Kringlan 1, 103 Reykjavík. Símar: Skiptiborð 691100. Auglýsingar:
691111. Áskriftir 691122. Áskriftargjald 1400 kr. með vsk. á mánuði
innanlands. I lausasöiu 125 kr. með vsk. eintakið.
Fjárframlög til
stj órnmálaflokka
Alþingi hefur samþykkt breyt-
ingartillögu við afgreiðslu
fjárlaga, sem heimilar að fjár-
framlög fyrirtækja til stjórn-
málaflokka verði frádráttarbær
frá skatti með sama hætti og til
líknarfélaga, trúfélaga, menn-
ingarstarfsemi, rannsókna og
vísinda. Fyrirtækjum verður nú
heimilt að draga allt að 0,5% frá
tekjum í þessu skyni. í tengslum
við þessa afgreiðslu lýsti Davíð
Oddsson, forsætisráðherra, því
yfir, að skipuð verði nefnd til að
fara yfír starfsemi stjórnmála-
flokka og gera tillögur um hana.
Slík löggjöf er nú ekki til. Yfirlýs-
ing forsætisráðherra er fagnað-
arefni, því starfsemi stjórnmála-
flokkanna er hverju lýðræðis-
þjóðfélagi mikilvæg og eðlilegt
má telja, að hún lúti almennum
reglum.
Rekstur stjómmálaflokka
kostar stórfé í þjóðfélagi nútím-
ans og nær hann yfir mörg svið,
m.a. útgáfu- og kynningarstarf-
semi, erindrekstur og fundahöld
og síðast en ekki sízt kosninga-
baráttu, bæði vegna þings og
sveitarstjóma. Flokkamir hafa
aflað fjár frá einstaklingum og
fyrirtækjum til starfsemi sinnar
og verður að telja eðlilegt, að
pólitísk starfsemi sé kostuð með
fijálsum framlögum. Ekkert er
við það að athuga, að ríkisvaldið
auðveldi fyrirtækjum að veita
framlög til stjórnmálaflokka eins
og annarrar félagastarfsemi. í
reynd hefur það verið svo, að
fyrirtækjum hefur verið heimilt
að draga ýmiss konar framlög
til flokkanna frá skatti, t.d. aug-
lýsingar í flokksblöðum. Heimild-
in er hins vegar lögfest nú til
að taka af öll tvímæli í fram-
haldi af því, að skattayfírvöld
hafa vefengt slíkan frádrátt.
Eins og nú er fá einstaklingar
ekki að draga framlög til stjórn-
málaflokka frá skatti eins og
fyrirtækin. í framhaldi af sam-
þykkt Alþingis nú er ástæða til
að kanna, hvort ekki beri að láta
heimildina einnig ná til einstak-
linga. Það er heimilt í ýmsum
löndum, t.d. Bandaríkjunum, en
þar gilda strangar reglur t.d. um
hámark og upplýsingaskyldu.
Slík löggjöf á að tryggja fjár-
hagslegan grundvöll stjómmála-
starfsemi, og ákvæðið um há-
mark framlaga og upplýsinga-
skylduna er ætlað til þess að
koma í veg fyrir tortryggni um,
að fjársterkir einstaklingar og
stórfyrirtæki geti gert stjóm-
málamenn og flokkana háða sér.
íslenzkir stjómmálaflokkar
hafa verið bókhaldsskyldir um
langt árabil og þeir em framtals-
skyldir eins og önnur félög.
Skattayfirvöld hafa því aðgang
að bókhaldinu. Flokkunum er
hins vegar ekki skylt að birta
upplýsingar um fjárframlög ein-
staklinga og fyrirtækja. Skipulag
stjómmálaflokka er allflókið, því
annars vegar er starfsemi flokks
á landsvísu en hins vegar starf-
semi flokksfélaga á hverjum
stað, þ.m.t. félög kvenna og ungs
fólks. Reikningar era yfirleitt
birtir á aðalfundum, þar sem
þeir era til umræðu og endur-
skoðaðir af til þess kjörnum fé-
lagsmönnum. Að þessu leyti eru
ijármál flokka og flokksfélaga
opinber.
Ýmsir stjómmálamenn eru
þeirrar skoðunar, einkum á
vinstra vængnum, að starfsemi
stjómmálaflokka beri að kosta
af almennu skattfé og er lýðræð-
islegu mikilvægi þeirra við borið.
Þetta fer fyrir bijóstið á mörgum,
sem ekki geta hugsað sér að
leggja fram fé til pólitísks höfuð-
andstæðings. Slíkar tilfinningar
era skiljanlegar.
Stjórnmálaflokkamir hafa um
nokkurra ára skeið fengið
greiðslur úr ríkissjóði til starf-
semi sinnar. Þær voru hækkaðar
nokkuð í fyrrinótt við afgreiðslu
fjárlaga. Greiðslur til sérfræðiað-
stoðar þingflokka vora hækkaðar
úr ríflega 25 milljónum í 36 millj-
ónir, framlög til útgáfustarfsemi
flokkanna vora hækkaðar úr 80
milljónum í 96 milljónir og heim-
ild til að kaupa 100 eintök af
aðalmálgagni þingflokka var út-
víkkuð þannig, að hún nær nú
yfir kaup á Vikublaði Alþýðu-
bandalagsins og Vera Kvenna-
listans.
Tortryggni hefur lengi gætt
vegna fjárstuðnings við flokkana
og þá vísað til þess, að leynd
geti leitt til óeðlilegra áhrifa gef-
enda og jafnvel spillingar. Þessi
tortryggni kom fram í áskoran
átta háskólakennara til for-
manna stjórnmálaflokkanna í
september sl., þar sem óskað er
eftir, að þeir geri grein fyrir fjár-
reiðum þeirra. í henni segir m.a.:
„Í flestum nálægum löndum
gilda skýrar reglur eða lög um
fjárreiður stjórnmálaflokka. Slík-
um lögum eða reglum er ætlað
að vemda almenning gegn afleið-
ingum óeðlilegra fjárhags- og
hagsmunatengsla á milli fjár-
sterkra fyrirtækja, hagsmuna-
samtaka og stjórnmálaflokka.“
Þessi ábending háskólakenn-
aranna er rétt og full ástæða ti!
að marka skýrar reglur um þessi
efni hér á landi. Það er flokkun-
um sjálfum fyrir beztu, að allt
pukur um fjármál þeirra heyri
sögunni til og tortryggni eytt.
Forsætisráðherra hefur nú boðað
athugun á starfsemi flokkanna
og er ekki úr vegi, að væntanleg
nefnd fái og það hlutverk að
gera tillögur um framtíðarreglur
um fjárstuðning við þá og upplýs-
ingaskyldu í því sambandi.
Skaðabótalögin
veruleg réttarbót
eftir Sólveigu
Pétursdóttur
Vegna fréttar Morgunblaðsins sl.
sunnudag og viðtals við Jón Steinar
Gunnlaugsson hrl. er rétt að taka
það skýrt fram að það atriði er snýr
að allsheijamefnd Alþingis er ein-
göngu löggjafarhliðin, þ.e. skaða-
bótalögin, en ekki verklagsreglur er
tryggingafélögin hafa sett né heldur
skipun dómsmálaráðherra á læknum
í örorkumatsnefnd. Ágreiningur um
þau atriði er ekki á verksviði þing-
nefndarinnar, þótt nefndarmönnum
sé kunnugt um þau mál. Varðandi
þátt Arnljóts Björnssonar, prófessors
í skaðabótarétti, gagnvart allsheijar-
nefnd þá er það viðtekin venja að
kalla til höfunda lagafrumvarpa þeg-
ar farið er yfir efni þeirra.
Frumvarp til skaðabótalaga var
til meðferðar í allsheijarnefnd á 115.
löggjafarþingi en varð þá ekki útr-
ætt. Var það lagt fram aftur á 116.
löggjafarþingi og höfðu þá nokkrar
breytingar verið gerðar á fyrri gerð
frumvarpsins í samræmi við ábend-
ingar sem borist höfðu. Frumvarpið
var síðan samþykkt sem lög frá AI-
þingi 6. maí 1993.
Vegna fréttar í Morgunblaðinu er
ennfremur rétt að geta þess að
tryggingafélögin mótmæltu við
dómsmálaráðherra þeim breytingum
sem gerðar höfðu verið á frumvarp-
inu milli þinga og vildu ekki fá það
lagt fram, en dómsmálaráðherra
varð ekki við þeim óskum. Þetta kom
fram við framsögu málsins á Alþingi
og kemur einnig skýrt fram í um-
sögn Tryggingaeftirlitsins til alls-
heijarnefndar.
Umsögn Tryggingaeftirlitsins
Tryggingaeftirlitinu er ætlað að
hafa eftirlit með tryggingafélögum
og gætir hagsmuna þeirra sem eiga
rétt á bótum og eiga að greiða ið-
gjöld. Í umsögn Tryggingaeftirlitsins
til allsheijarnefndar sl. vor var m.a.
athygli nefndarinnar vakin á þeim
deilum er upp höfðu komið vegna
verklagsreglna tryggingafélaganna.
í umsögninni segir orðrétt:
„Fullyrða má að ágreiningur sá
sem nefndur er og stendur einkum
í milli lögmanna og vátryggingafé-
laga, auk tjónþola sem þar er í mill-
um, má að stórum hluta rekja til
þess að skaðabótaréttur hér á landi
er ólögfestur. Mikilvægt er að lög-
gjafinn taki af skarið í máli þessu
og samþykki frumvarp til skaðabót-
laga, að teknu tilliti til athugasemda
eður ei. Þannig má verulega draga
úr réttaróvissu á þessu sviði.“
Ennfremur segir í lok umsagnar:
„Með tilliti til framanritaðs hvetur
Tryggingaeftirlitið allsheijarnefnd
til þess að stuðla að því að af-
greiðslu frumvarps til skaðabótalaga
verði hraðað á Alþingi eftir því sem
kostur er.“
Um setningu skaðabótalaganna
var samkomulag á Alþingi enda hér
ekki um pólitískt mál að ræða heldur
vildu alþingismenn leggja sitt af
mörkum til þess að bæta stöðu þess-
ara mála með löggjöf. Á það var
hins vegar bent að reynslan yrði að
leiða í ljós hvort þörf yrði á endur-
skoðun einstakra ákvæða, enda hér
um vandmeðfarinn málaflokk að
ræða. Þess má ennfremur geta að
skaðabótalög hafa verið í gildi um
áraraðir í öðrum norrænum löndum.
Almennt var talið að lagasetning
þessi hefði í för með sér verulegar
réttarbætur. Nýlegir dómar í skaða-
bótamálum sýna glögg dæmi þess
að ef dæmt hefði verið eftir nýju
lögunum hefðu skaðabætur orðið
miklu hærri. Dæmdar bætur, einkum
hjá fólki sem lendir í verulegu tjóni,
hafa einmitt verið gagnrýndar fyrir
að vera of lágar og hafa því ekki
samrýmst réttarvitund almennings.
Hins vegar var aldrei dregin nein
dul á það í meðförum málsins á Al-
þingi, að gera má ráð fyrir að bætur
fyrir minni háttar læknisfræðilega
örorku, sem ekki veldur raunveru-
legu fjártjóni, verði minni en nú er.
Markmið skaðabótalaganna
Með skaðabótalögunum voru í
fyrsta skipti lögfestar reglur hér á
landi á sviði skaðabótaréttar utan
samninga. Markmið skaðabótalag-
anna eru einkum þijú. í fyrsta lagi
að endurbæta reglur um ákvörðun
bóta fyrir tjón á mönnum. Enda þótt
dómvenja hefði myndast um mörg
atriði ríkti m.a. óvissa um miskabæt-
ur, áhrif skattareglna á bótaijárhæð,
fjárhæð örorkubóta til þeirra sem
vinna heimilisstörf og ákvörðun dán-
arbóta til eftirlifandi maka og barna.
Með lögunum er tekið á þessum at-
riðum, og miðast reglur þeirra að
því að tjónþoli fái fullar bætur fyrir
raunverulegt fjártjón sem hlýst af
völdum líkamsmeiðsla. Má í þessu
sambandi benda á nýlegan dóm
Hæstaréttar þar sem dæmdar voru
bætur vegna heilsutjóns er barn varð
fyrir í fæðingu. Þær bætur voru sam-
tals upp á 5 milljónir en hefðu lík-
lega orðið 20 milljónir eftir nýju
skaðabótalögunum.
í öðru lagi er markmið laganna
að reglur um tengsl skaðabótaréttar
og annarra bótaúrræða séu í sam-
ræmi við nútímaviðhorf. Vátrygg-
ingar og almannatryggingar hafa
eflst og hefur það dregið úr mikil-
vægi skaðabótaréttar, sérstaklega
hvað varðar tjón á mönnum. Þannig
skiptir réttur tjónþola til að gera
skaðabótakröfu á hendur tjónvaldi
hann litlu sem engu máli eigi hann
greiðan aðgang að bótum annars
staðar. Þá skiptir endurkröfuréttur
tryggingafélaga og almannatrygg-
inga á hendur tjónvalda óverulegu
máli um fjárhagslega afkomu þess-
ara tryggingakerfa. Felst því í lögun-
um að skaðabótaréttur og endurkr-
öfuréttur er takmarkaður í ríkara
mæli en nú er.
í þriðja lagi felast í lögunum
ákvæði sem gera dómstólum kleift
að taka tillit til hagsmuna þeirra sem
bera skaðabótaábyrgð. í ýmsum til-
vikum getur verið ósanngjarnt að
tjónvaldur beri skilyrðislaust allt tjón
sem hann hefur valdið af gáleysi. í
einu ákvæði laganna er að finna al-
menna lækkunarreglu þannig að
lækka megi bótaíjárhæð eða fella
niður skaðabótaábyrgð að ákveðnum
skilyrðum uppfylltum. í öðru ákvæði
eru nýmæli sem draga úr bótaábyrgð
launþega sem valda tjóni í starfi. í
því sambandi má geta þess að ýmis
sérákvæði laga kveða á um heimild
til lækkunar bóta þegar launþegi
veldur tjóni í starfi. Þau lagaákvæði
eru bundin við tilteknar stéttir og
veldur það misræmi sem lögunum
er ætlað að lagfæra.
Athugasemdir fimm lögmanna
Eftir að skaðabótalögin voru lög-
'fest hafa komið fram athugasemdir
frá fimm lögmönnum, vegna ákvæð-
is 1. mgr. 6. gr. laganna, þar sem
segir að bætur (fyrir varanlega ör-
orku) skuli meta til fjárhæðar sem
nemur 7,5-földum árslaunum tjón-
þola, margfölduðum með örorku-
stigi. Er því haldið fram að þessi
regla laganna sé ijarri því að mæla
raunverulegt ijártjón tjónþolanna af
metinni örorku, og að margföldunar-
tafla 6. gr. (nú 7,5) þurfi að vera
11,5-12 til að ná að jafnaði markm-
iðinu um fullar bætur.
Þetta atriði þarf að sjálfsögðu að
skoða og erindi lögmannanna var
tekið fyrir tvisvar á fundum alls-
heijarnefndar, 20. október og 3.
nóvember sl., og óskað var jafnframt
eftir upplýsingum vegna þeirra
ábendinga. Nokkur töf var á því að
þær upplýsingar bærust þótt beiðni
væri ítrekuð en munu væntanlega
liggja fyrir strax eftir áramót, þar á
meðal frá dr. Pétri Blöndal trygg-
ingastærðfræðingi. Rétt er að hafa
það í huga að hér er um ákaflega
flókinn málaflokk að ræða með
vandasömum útreikningum og því
töldu nefndarmenn rétt að óska eftir
frekari upplýsingum. Málin ættu því
að skýrast strax að loknu þinghléi.
Verður ekki annað séð en að með-
ferð þessa máls hafi verið með full-
komlega eðlilegum hætti í allsheijar-
nefnd. Persónulegum dylgjum í minn
garð sem formanns nefndarinnar
vísa ég á bug.
Ég tel ennfremur rétt að sú tillaga
Forathugun á hagkvæmni raforkuútflutnings til Hollands lofar góðu
Sala á raforku gæti hafist 5
árum fyrr en áformað var
Sólveig Pétursdóttir
„Með lögunum er tekið
á þessum atriðum, og
miðast reglur þeirra að
því að tjónþoli fái fullar
bætur fyrir raunveru-
legt fjártjón sem hlýst
af völdum líkams-
meiðsla. Má í þessu sam-
bandi benda á nýlegan
dóm Hæstaréttar þar
sem dæmdar voru bætur
vegna heilsutjóns er
barn varð fyrir í fæð-
ingu. Þær bætur voru
samtals upp á 5 milljónir
en hefðu líklega orðið
20 milljónir eftir nýju
skaðabótalögunum.“
verði rædd í allsheijarnefnd að skip-
uð verði nefnd er skoði framkvæmd
laganna frá upphafi og endurskoði
þau í heild sinni innan ákveðins tíma.
Það er að sjálfsögðu áhugamál þing-
manna að gætt sé réttarstöðu tjón-
þola og að friður ríki um löggjöf sem
þessa og mun allsheijarnefnd Al-
þingis leggja sitt af mörkum til þess
að svo geti orðið.
Höfundur er þingmaður
Sjálfstæðisflokksins fyrir
Rcykjaneskjördæmi og formaður
allsherjamefndar Alþingis.
ENGAR veigamiklar hindranir hafa komið í ljós við forathugun Reykja-
víkurborgar og þriggja hollenskra fyrirtækja á hagkvæmni raforkuút-
flutnings um sæstreng til Hollands en bent er á ákveðin áhættuatriði.
Jón G. Tómasson, fulltrúi borgarinnar í sljórnarnefnd verkefnisins sem
kallað er ICENET, segir að verkefnið sé talið fjárhagslega hagkvæmt
miðað við gefnar forsendur. Haldið verður áfram við athugun á hag-
kvæmni raforkuútflutningsins og á næstunni verður lögð áhersla á að
fá fleiri aðila til þátttöku í verkefninu og kanna strengjaleiðina og gerð
sæstrengsins. Þá kemur til greina að flýta framkvæmdum þannig að
hægt yrði að hefja sölu á raforku í Hollandi árið 2000, í stað 2005 eins
og upphaflega var áætlað.
Reykjavíkurborg hafði frumkvæðið
að samvinnu við þijú hollensk fyrir-
tæki, orkufyrirtækin EPON og PGEM
og strengjafyrirtækið NKF Kabel, um
könnun á útflutningi raforku til Hol-
lands um sæstreng. Gerður var samn-
ingur um hagkvæmniathugun í lok
síðasta árs og í gær var skýrsla með
niðurstöðum forathugunar lögð fyrir
borgarráð. Áfram verður unnið að
hagkvæmniathugun og er stefnt að
því að niðurstöður hennar liggi fyrir
eftir ár.
Nokkur áhætta
Jón G. Tómasson segir í greinar-
gerð sinni tii borgarráðs að ICENET-
verkefnið lofi góðu. Útreikningar sem
byggðir séu á mismunandi spám sýni
að það geti verið mjög arðbært þegar
fram í sæki. Framan af myndi það
hugsanlega fela í sér mikla áhættu,
einkum varðandi þróun vaxta, verð-
bólgu og eldsneytisverðs.
Derk J. de Jong, lögfræðingur hjá
PGEM, segir að ICENET-verkefnið
virðist vera tæknilega framkvæman-
legt. Hann segir að nú verði lögð
áhersla á að fá fleiri aðila til þátttöku
í verkefninu, eins og reyndar hafí
verið reiknað með í upphafi. Verkefn-
ið sé svo stórt að ef endanlegir hag-
kvæmniútreikningar gæfu sömu nið-
urstöður og forathugunin og farið
yrði út í hönnun og framkvæmdir,
yrði að gera það í samvinnu við aðra.
Hann segir að ýmsir aðilar komi til
greina en telur að fyrst verði leitað
fyrir sér í Hollandi því þar sé markað-
urinn. Jón G. Tómasson segir eðlilegt
að dreifa áhættunni því verkefnið sé
stórt. Leitað yrði til aðila sem hefðu
hagsmuni af lagningu strengsins,
bæði á markaðnum og í framleiðsl-
unni. Til dæmis kæmi til greina að
Davíð Oddsson forsætisráðherra í umræðum um skattamál á Alþingi
Enginn flokkur varaði við
lækkun vsk. á matvöru í vor
DAVÍÐ Oddsson forsætisráðherra sagði í umræðum um skattamál á
Alþingi í fyrrinótt, að þegar ríkisstjórnin tók ákvörðun um það síðastlið-
ið vor að lækka virðisaukaskatt á matvæli hefði enginn sljórnmálaflokk-
ur varað við því að þar væru ríkisvaldið og verkalýðshreyfingin á villigöt-
um. Davíð sagðist í sjónvarpsviðtali á mánudagskvöld vera sammála
verkalýðshreyfingunni að þessi breyting væri til bóta og ekki væri vafi
á að lækkunin kæmi sér best fyrir þá sem minnst bera út býtum. Jón
Baldvin Hannibalsson utanríkisráðherra lýsti hins vegar yfir miklum
efasemdum með ágæti þessarar skattalækkunar í umræðum á Alþingi.
Áður en Alþingi samþykkti endan-
lega að lækka vsk. á matvæli í fyrri-
nótt spunnust talsverðar umræður um
þá ákvörðun. Halldór Ásgrímsson
varaformaður Framsóknarflokksins,
sem gagnrýnt hefur þessa ákvörðun
harðlega, spurði Jón Baldvin Hanni-
balsson utanríkisráðherra að því hvers
vegna hann stæði að þessari breytingu
eftir að hafa í mörg ár barist fyrir
því að virðisaukaskattur ætti að vera
í einu þrepi og með sem fæstum und-
anþágum.
Beygt af leið
Jón Baldvin viðurkenndi að sér
þætti miður að fallið hefði verið frá
eins þreps virðisaukaskattkerfí og
hann mæti það við Halldór Ásgríms-
son varaformann Framsóknarflokks-
ins að hafa komið fram stefnubreyt-
ingu innan flokksins. Þeir væru báðir
vafalaust sammála um að eins þreps
virðisaukaskattskerfi væri skilvirkast
og fyrir lægju niðurstöður athugana
í fjármálaráðuneytum allra helstu
grannlanda íslendinga um að tveggja
þrepa vsk. væri ekki heppilegasta leið-
in til að ná fram tekjujöfnun fyrir
hina lægst launuðu í þjóðfélaginu.
Þegar auk þess vætí vitnað til
stefnuyfirlýsingar ríkisstjórnarinnar
um að rétt stefna sé að fækka undan-
þágum og breikka skattstofnin, mætti
eðlilega spyija hvers vegna þessi væri
niðurstaðan. „Svarið við því er mjög
einfalt. Það hefur verið beygt af leið.
Ástæðan er sú að forustumenn verka-
lýðshreyfíngarinanr gerðu það að úr-
slitakröfu við gerð kjarasamninga að
þessi leið yrði farin. Og jafnvel þegar
reynt var að bjarga stöðu mála með
því að bjóða annan kost á síðastliðnu
hausti þá var því ítrekað hafnað. í
ljósi þess að annars vegar var um það
að ræða að innsigla þann árangur
stöðugleika, lágrar verðbólgu og
lækkandi vaxta, eða taka þá áhættu
að efnt yrði til ófriðar á vinnumark-
aði, kjarasamningum sagt upp í nafni
þessarar kröfu, og þar með stefnt í
tvísýnu öllum þeim árangri sem mestu
máli skiptir fyrir almenning, heimilin
og atvinnuöryggið í landinu," sagði
Jón Baldvin.
Verkfall vegna meiri
kaupmáttar?
Halldór Ásgrimsson sagði það
slæmt að Aiþýðuflokkurinn reyndi að
koma ábyrgð á þessu máli yfir á aðra
og pólitíska ábyrgðin lægi hjá ríkis-
stjórninni og meirihlutanum á Al-
þingi. „Hvernig stóð á því að ríkis-
stjórnin lét stilla sér upp í þessu máli
þegar augljóst var að önnur leið var
hagstæðari? Og hvers vegna getur
ríkisstjórnin ekki tekið þá áhættu að
gera þetta samkvæmt skynsamlegri
leið þegar það liggur ljóst fyrir að það
tryggir meiri kaupmátt láglaunafólks?
Hver ætlar að fara í verkfall út af
því?“ spurði Halldór.
Alþýðubandalagið studdi tillögu
ríkisstómarinnar um 2 þrepa virðis-
aukaskatt og Ólafur Ragnar Grímsson
formaður Alþýðubandalagsins sagði
að það væri einkum Davíð Oddssyni
forsætisráðherra að þakka að náðst
hefði fram lækkun á virðisaukaskatti
á matvælum. „Ég tel að hann hafi
sýnt stjórnvisku í þeim efnum og ég
tel það satt að segja vera eitt af hans
stærri verkum í hans embætti, að
hafa vit og yfirsýn til þess að stýra
málunum í þessa höfn, þrátt fyrir
andstöðu Alþýðuflokksins.
Davíð Oddsson sagði að það mætti
vera satt að hann bæri meginábyrgð
á því í hvaða farveg kjarasamningarn-
ir fóru en stjórnarflokkarnir hefðu
auðvitað borið báðir þá ábyrgð. „En
þegar þessi ákvörðun var tekin, og
þegar þetta var fram boðið af hálfu
ríkisvaldsins, þá heyrðist hvergi frá
neinum stjórnmálaflokki, að þarna
væru ríkisvaldið eða verkalýðshreyf-
ingin á villigötum," sagði Davið Odds-
son.
Landsvirkjun gerðist formlegur aðili
og fleiri strengjaframleiðendur.
Samkvæmt athuguninni er mesta
áhættan í verkefninu tengd sæ-
strengnum og strengjaleiðinni. De
Jong segir að það sé vegna þess hvað
sæstrengurinn muni Iiggja djúpt og
sé langur, lagning strengja við slíkar
aðstæður hafi ekki áður verið reynd.
Því verði á næstunni lögð áhersla á
könnun á streng og strengjaleiðum.
Jón segir að upphaflega hafi verið
gert ráð fyrir lagningu tveggja
strengja frá Austurlandi til Hollands.
Vilji væri einnig til að kanna mögu-
leika á að strengur yrði lagður til
Skotlands eða Noregs og þaðan áfram
til Hollands. Það tengdist því að hugs-
anlega yrði hægt að fá skoska eða
norska aðila til samstarfs um verkefn-
ið og jafnvel Þjóðveija ef til dæmis
Hamborg fengi rafmagn úr sæstrengj-
unum.
Framkvæmdum verði flýtt
I hagkvæmniathuguninni á m.a. að
kanna möguleika á framleiðslu sæ-
strengjanna í verksmiðju í Reykjavík.
De Jong segir ljóst að ef farið verði út
í lagningu sæstrengs frá íslandi þurfi
að auka framleiðslugetu kapalverk-
smiðjanna í heiminum og möguleiki
Rafsæstrengirfrá Islandi
og hugsanlegir landtökustaðir
Reykjavík
1310 km til
Englands
um 1800 km til Hol-
lands og Þýskalands
sé á að hagkvæmt verði að byggja
slíka verksmiðju í Reykjavík. Málið
verði kannað nánar. Jón G. Tómasson
segir að vegna öryggissjónarmiða og
af fjárhagslegum ástæðum sé talið
rétt að kaupa hluta strengjanna frá
starfandi verksmiðjum og hluta frá
nýrri verksmiðju. Bygging kapalverk-
smiðju í Reykjavík væri í skoðun.
Á fyrri stigum könnunarinnar kom
í ljós að hinn langi framkvæmdatími
sem miðað var við myndi hafa neikvæð
áhrif á væntanlegt ofyuverð vegna
mikils fjármagnskostnaðar. Því var
bætt við nýjum forsendum, sem meðal
annars fela í sér flýtingu fyrsta áfanga
til ársins 2000, en áður var gert ráð
fyrir honum 2005. Það yrði gert með
því að nýta raforku sem þegar er fyr-
ir hendi (Blönduvirkjun), fyrirliggj-
andi áætlanir um aukna nýtingu nú-
verandi virkjana og stækkun þeirra,
bæði við Blöndu og á Suðurlandi, og
áætlanir um nýjar virkjanir. Upphaf-
lega var gert ráð fyrir virkjun á Áust-
urlandi í tveimur 500-600 megawatta
áföngum vegna orkuútflutnings en
þetta gæti hugsanlega þýtt að aðeins
yrði ráðist í áðra virkjunina. Mun verk-
efnisstjórnin athuga þessa þætti í
samvinnu við Landsvirkjun.
Þá er gert ráð fyrir að notaðir verði
strengir með meiri flutningsgetu, sem
þegar eru á framleiðslustigi. Aukin
flutningsgeta eykur hagkvæmni ICE-
NET-verkefnisins. Gert er ráð fyrir
því að síðari áfangi verksins komi tii
framkvæmda árið 2005, en ekki 2009
eins og gengið var út frá í bytjun.
Itarleg markaðsathugun verður
gerð í hagkvæmniathuguninni. De
Jong hjá PGEM segir að alltaf hafi
verið gengið út frá því að hægt væri
að selja alla orkuna í Evrópu og ekk-
ert hefði komið fram sem benti til
Vilhjálmur Egilsson um frádráttarbær framlög til stjórnmálaflokka
Skattstjóri breytti ára-
tugalangri framkvæmd
Framlögin ávallt verið færð sem rekstrarkostnaður fyrirtækja
VILHJÁLMUR Egilsson, alþingismaður og framkvæmdastjóri Versl-
unarráðs Islands, segir að ástæðan fyrir tillöguflutningi á Alþingi
um að framlög fyrirtækja til stjórnmálaflokka verði frádráttarbær
til skatts sé sú að skattstjóri hafi í sumar breytt áratugalangri fram-
kvæmd skattálagningar hvað þetta varðar, þar sem þessi framlög
hafi ávallt verið færð sem reksturskostnaður hjá fyrirtækjum. Því
hafi verið nauðsynlegt að flylja tillöguna. Lýðræðinu hefði stafað
veruleg hætta af því ef stjórnmálaflokkarnir hefðu ekki haft starfs-
grundvöll.
Vilhjálmur sagði að áratugum
saman hafi skattalögin verið fram-
kvæmd þannig að fyrirtæki hafi
getað dregið framlög til stjórnmála-
flokka frá tekjuskatti. Þessir styrk-
ir hafi verið með ýmsum hætti svo
sem styrkir til útgáfumála, styrkt-
arlínur, kaup á auglýsingum og
happdrættismiðum. Þetta hafi allt
verið frádráttarbært og ekki gerðar
athugasemdir áratugum saman. Nú
í sumar hafi skattstjóri síðan tekið
sig til og breytt þessari framkvæmd
og strikað út kostnað af þessu tagi
í þeirri athugun sem þá fór fram á
bókhaldi fyrirtækja. I framhaldi af
því hafi málið komið til kasta stjórn-
málaflokkanna. Nú hafi löggjafinn
tekið af skarið með það að þessi
framlög séu frádráttarbær og stað-
fest í löggjöf þá framkvæmd sem
hafi tíðkast í áratugi.
Nefnd skoðar starfsemi
stjórnmálaflokkanna
Stjórnmálaflokkarnir væru í
rauninni jafnsettir miðað við það
sem gilti áður en skattstjóri breytti
framkvæmdinni. Ef þetta hefði ekki
verið gert hefði það sett stjórnmála-
flokkana í fjárhagslega spenni-
treyju.
Hann sagði að jafnframt þessu
yrði sett sérstök nefnd á laggirnar
skipuð fulltrúum allra stjórnmála-
flokkanna til að fjalla um starfsemi
þeirra og hvort ástæða væri til að
setja lagaramma utan um þessa
starfsemi. Hingað til hafi stjórn-
málaflokkarnir starfað á sama
grunni og önnur áhugafélög og um
þá giltu sömu reglur hvað varðaði
bókhald og annað og slíkan félags-
skap.
Vilhjálmur sagði að þetta væri
eitt af mörgum atriðum sem komið
hefði upp í athugun skattstjóra á
framtölum fyrirtækja í sumar sem
Verslunaráðið væri óánægt með.
Þar væri alls konar smásmygli á
ferðinni sem skilaði engu í ríkissjóð
miðað við tilkostnað og alls ekki
ef reiknað væri inn f allur sá kostn-
aður sem stjórnendur fyrirtækja,
lögfræðingar og endurskoðendur
þyrftu að leggja í til að leiða hið
rétta í ljós. Auðvitað kæmu upp
dæmi um að menn færðu einka-
neyslu sem rekstrargjöld. Sér fynd-
ist að þegar slíkt kæmi upp ætti
að viðurkenna það sem rekstrar-
gjöld hjá fyrirtækinu en færa það
sem tekjur hjá viðkomandi aðila og
borga af því skatt. Það væri ekki
gert heldur væru útgjöldin strikuð
út sem rekstrarkostnaður. Þetta
hefði Verslunarráðið gagnrýnt.
Ógnun við lýðræðið
Vilhjálmur sagði að fjármála-
ráðuneytið hefði viðurkennt að ekki
hefði verið gætt jafnræðis við þá
úttekt sem fram fór á fyrirtækjum
í sumar, þar sem einungis hefðu
verið tekin fyrirtæki sem hefðu
skilað hagnaði en ekki þau sem
væru í taprekstri. Þá gilti ekki jafn-
ræði hvað varðaði það hvort um
væri að ræða opinbert fyrirtæki eða
einkafyrirtæki, til dæmis hvað
varðaði orlofshús, útgjöld vegna
heilsuræktar, kaffikostnað eða líf-
eyrisskuldbindingar. Slíkur kostn-
aður væri strikaður út úr rekstrar-
gjöldum einkafyrirtækja.
„Það er auðvitað stórhættulegt
lýðræðinu í landinu ef stjómmála-
flokkarnir eru svo hart keyrðir fjár-
hagslega að þeir hafa ekki starfs-
grundvöll. Þá stóreykst hættan á
spillingu og eins ef flokkarnir eru
mjög veikir er hætt við að völdin
flytjist til í þjóðfélaginu yfir til
hagsmunasamtaka og fjölmiðla og
er þó nóg samt. Þá dregur úr völd-
um flokkanna, þingsins og al-
mannavaldsins, en völd hagsmuna-
samtaka og fjölmiðla aukast," sagði
Vilhjálmur að lokum.