Morgunblaðið - 28.07.1994, Síða 12

12 C FIMMTUDAGUR 28. JÚLÍ 1994
MORGUNBLAÐIÐ
Norman Mailer kryfur heiminn sem gat af sér Madonnu
Óskilgetið
afkvæmi tómsins
Tímaritið Esquire fékk rit-
höfundinn Norman Mailer
til þess að spjalla við
Madonnu fyrir skömmu.
Tilefnið var enn ein hneykslisaldan
sem reið yfir Bandaríkin vegna
hegðunar hennar, að þessu sinni í
þekktum spjall- og grínþætti. í
hluta viðtalsins reynir Mailer að
henda reiður á Madonnu og fer
endursögn hans
hér á eftir.
„Sagan hefst
í spjallþætti
Davids Letter-
man 31. mars.
Næstu tveimur
dögum má líkja
við Krystals-
nóttina forðum,
fjölmiðlar í
Bandaríkjunum
gengu af göfl-
unum. Ma-
donna var upp-
nefnd eina ferð-
ina enn. Sjúk,
gjörspillt, ósið-
leg, óstöðug,
stjórnlaus,
móðgandi, sví-
virðileg og
heimsk. Ma-
donna notaði
ruddafengið
orðalag 13
sinnum í þætt-
inum, sem jafn-
oft var þurrkað
út með hljóðmerki og var nóg til
þess að særa almenna velsæmis-
kennd. Hún mætti til leiks dömuleg
og svarthærð í svörtum kvöldkjól
og hermannaklossum og leit helst
út fyrir að vera á leið í matarboð.
En Letterman gerði þau mistök að
klykkja út í lok kynningar að hún
hefði sængað hjá mörgum helstu
stórlöxum skemmtanaiðnaðarins.
Þegar hljómsveitarstjórinn
hrópaði upp yfir sig með
skelfingarsvip, sem kann að
hafa verið ekta, sagði Lett-
erman „þetta er allt í lagi,
við erum bara að reyna að
skemmta okkur“. Hvað sem
því líður hefur engum gesti
verið heilsað með slíkum
hætti frá því spjallþættir að
kvöldlagi hófu fyrst göngu
sína.“
í stuttu máli sagt endaði
spjallið þannig að Madonna
gekk svo fram af Letterman
að hann missti stjórn á sér.
„En í raun hæfðu Letter-
man og Madonna hvort öðru
ágætlega. Hún er ómenguð,
hann bragðlaus. Áhorfend-
ur geta gengið að honum
vísum fyrir svefninn líkt og
kvöldkakóinu. Bragðgóðum
og fyrirsjáanlegum.
Gerið ykkur í hugarlund
skáldsagnahöfund sem heitir
Jesús Ramirez. Hann hefur þá
trú að verk hans geti aukið skiln-
ingi manneskjunnar á sjálfri sér
og merkir bækur sínar með for-
nafni. Hann er þekktur um víða
veröld undir þessu eina nafni.
Hvað skyldi Madonna hugsa í
hvert skipti sem hún veltir Madonnu
fyrir sér. Madonna. Hin óbreytan-
lega. Annað hvort þjónar tilvist
hennar æðra tilgangi eða hún er
bara stelpukorn sem vonar að
hjartað sé úr stáli. Hún veit að
hún veit ekki svarið. Gæti einhver
annar svarað undir slíkum kring-
umstæðum? Hún er undur og stór-
merki sem ekki verða aðgreind frá
manneskjunni sem hratt því af stað.
Hún skoðar sig og það með köldu
raunsæi, sínu eigin. Um leið er hún
föst í pytti taumlausrar sjálfselsku.
Það er ekki nóg með að hún hafi
meiri áhuga á sjálfri sér en öllu
öðru sem andann dregur heldur
grunar hana að áhuginn geti verið
réttlætanlegur. Ef til vill er hún
margfalt áhugaverðari en allir aðrir
sem hún hefur kynnst.
Fyrirlitning mannsins á sjálfum
sér náði hámarki á síðari hluta tutt-
ugustu aldar. Á daginn kom að
hann gæti tortímt með kjarnorku-
vopnum... og án þeirra. Seinni
heimsstyijöldin skildi eftir sig heim
í skugga útrýmingarbúðanna sem
kæfðu vonir um fullkomnari og
betri mann. Svo kom kalda stríðið
og með því hvarf trúin á hjónaband-
ið, fjölskylduna, jafnvel eign-
ir, sem hafði haldið
þjóðfélaginu á rétt-
um kili til 200
ára, að minnsta
kosti huglægt.
Um miðbik
sjötta ára-
tugarins og
upphaf þess
sjöunda var
hugmyndin
um hamingju
týnd og tröll-
um gefin. I
huga meðal-
manns eða
-konu hafði
taumlaus sjálfs
skoðunin ein tilgang. Það þýddi ein-
ungis eitt, könnun innstu leyndar-
dóma náttúrunnar, einkum sinnar
eigin. Leitin að merkingu varð leit-
in að nautn. Dauðinn var í líki kjarn-
orkuvár, án fyrirboða, fáránlegur.
Mannkyn rambaði á barmi allsherj-
ar tortímingar, án grafa, án for-
feðra, án uppruna, án minninga.
Glæpaaukning í kjölfar aukinnar
útbreiðslu eiturlyfja átti enn eftir
að gera vart við sig en annars kon-
ar plága hafði látið á sér kræla,
nöpur framtíðarsýn kalda stríðsins,
(sem gegnsýrði hugarfarið líkt og
AIDS þótt hún drægi til annars
konar dauða). Fyrsta einkennið var
virðingarleysið gagnvait mannin-
um, falið undir tvöföldu roði ætt-
jarðarástar. Andy Warhol gerði sér
grein fyrir að eðlileg
afleiðing þess
væri tak-
markalaust
virð-
inga- .
leysi í
garð
list-
grein-
arinn-
ar,
málari
gæti
komist
upp með
næstum
hvað
sem er.
Því greip Warhol, sem einungis var
meðalskussi með teikniblýant og
pensil, tækifærið og fyllti tómarúm-
ið. Innri tómleiki annarra var akur
sem hann plægði í gróðaskyni.
Hann var galdramaður. í dag er
litið á Warhol sem mikinn listamann
þótt hann teljist seint og illa til
ódauðlegra listmálara. Hann uppsk-
ar frægð sem heimspekingur tóms-
ins og þagnarinnar og gerði sér
fyrstur grein fyrir tómarúminu sem
myndast hafði í vestrænni menn-
ingu. Hefði hann viljað ljóstra upp
leyndarmálinu hefði hann kannski
sagt að peningar sameinuðu valdið
og tómleikann. í stað andagiftar
kom þrívíð uppstilling glerhalla í
stærstu borgum heimsins, plast-
matvæli og plastfólk, heimilislausir,
AIDS, eiturlyfjaveröld, og kyn-
þáttahreinsanir, sem lækna sér-
hvert mein. Ótal augu horfa til him-
ins og bíða þess að sagt sé styrkri
röddu „ég er tómið“. Warhol hefði
allt eins getað sagt: „Ég er tómið
sem býr ykkur undir það sem koma
skal“.
Madonna, sem fæddist 1958, er
sprottin upp úr sama tómi en á
annan máta en Warhol. Með kjarna-
samrunann sem útfararstjóra ein-
setti hún sér að gera uppreisn gegn
hvers kyns tvískinnungi í kynferðis-
málum og annarri tvöfeldni. Ekki
þarf mikið pólitískt innsæi til þess
að gera sér grein fyrir hversu mik-
il blekking kalda stríðið var. Sigur
var unninn á heimsveldi hins illa,
sem síðan reyndist ekki annað en
allshetjar dapurlegt öngþveiti, risa-
stórt þriðjaheimsríki -sem búið var
að svipta heimsyfirráðum. Og í tali
leiðtoga okkar mátti greina falskan
tón sem hinir yngri heyrðu. Þótt
Madonna talaði til sinnar eigin
kynslóðar var hún samt
tilneydd til þess að kafa
djúpt í sjálfa sig og mörg-
um rann kalt vatn milli
skinns og hörunds. Mitt
í milljóndollara afrakstr-
inum skorti hana óhóf-
legar vinsældir Marilyn
Monroe. Madonna var
dáð en ekki elskuð. Til-
finningar fólks til Monroe
eru óblendnar. Hún var
stjarna sjötta áratugarins en
bar viðmiðum þess ijórða samt
glöggt vitni.
Bros hennar er varðveitt í
tengslum við gömlu, hversdags-
legu fáum-okkúr-meira-kaffi-og-
aðra-kökusneið-lögin. Hún lofaði
að standa með okkur í gegnum
þykkt og þunnt og gaf það til kynna
með vinalegum svipbrigðum. Sorg-
ina bar hún í hljóði, þess vegna er
hún ennþá syrgð. Hún setti sjálfa
sig til hliðar fyrir mig og þig þar
til sárin hið innra urðu henni um
megn.
Madonna er harðari af sér. Hún
lifir af, og skefur ekki af tiktúrun-
um. Ætli maður að fylgja henni að
málum verður maður að taka henni
eins og hún er. Hún ber ekki
smyrsl á sárin, hún saltar þau.
Hún gerir hinsvegar það sem
Marilyn gat aldrei. Það
er ókræsilegt en
engu að síður mik-
ils um vert. Hún
sýnir hversu
hættuleg sannindi
hvers og eins geta
verið, ef við bara
þorum að kíkja.
Madonnar er óskilget-
ið afkvæmi tómsins, hins
helga dóms í sköpun Andy
Warhol.
Mittí
milljóndollara
afrakstrinum
skorti hana
óhóflegar
vinsældir
Marilyn
Monroe.
Madonna var
dáð en ekki
elskuð.
Tilfinningar
fólks til
Monroe eru
óblendnar.