Morgunblaðið - 18.08.1995, Blaðsíða 5

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 18. ÁGÚST 1995 B 5
DAGLEGT LÍF
urdagur, Nýjón og Kálfar eru líka
19. aldar nöfn úr spjaldskrá Jó-
hönnu. Hún setti saman nafnavís-
urnar með greininni.
Algengustu nöfnln
Venjuleg nöfn eru ekki síður at-
hyglisverð og ýmsar tískusveiflur.
Úr Jóni, sem var algengasta karl-
mannsnafnið 1703, í Þór, sem á
vinninginn núna. Að vísu sem auka-
nafn, því stutt seinni nöfn eru tíð-
ust hjá báðum kynjum.
Guðmundur var í öðru sæti í
upphafi 18. aldar og fyrri hluta
þessarar en hafði dottið út af lista
fímm vinsælustu nafna 1976. 1990
var Guðmundur fimmta vi'nsælasta
fyrra nafn en ekki meðal ijórtán
algengustu í heildina.
Jón, Guðmundur, Sigurður og
Ólafur voru algengustu karlmanns-
nöfnin 1703 og 1921-50, en þá
hafði Gunnar komið í stað Bjarna
sem fimmta nafnið. Fyrir tuttugu
árum hétu flestir Þór, Örn, Jón,
Sigurður og Már en fyrir fimm
árum var röðin Þór, Örn Már, Freyr
og Ingi. Þetta eru í langflestum til-
vikum seinni nöfn, en vinsælustu
fyrri nöfn 1990 voru Jón, Jóhann,
Ölafur, Arnar og Sigurður.
Algengustu einnefni drengja árið
1990 voru Bjarki, Daníel, Sindri,
Andri, Davíð, Pétur, Brynjar, Ólaf-
ur, Stefán, Aron, Halldór,
Helgi, Kristinn og Sigurður.
Svo getið sé ijórtán vinsæl-
ustu nafnanna í réttri röð.
Sautján strákar voru skírðir
Bjarki og jafnmargir Daníel
og hvert síðustu fimm nafn-
anna var gefið níu strákum.
Aukanöf nin Þór og Ósk
Algengustu nöfn stúlkna
fæddra 1990 eru Ósk, Kristín, Mar-
ía, Björk og Margrét. Anna og
Guðrún koma næstar en Sigríðar-
nafnið er í fjórtánda sæti. Ósk,
Björk og María eru algengustu
seinni nöfn en Anna, Guðrún, Krist-
ín og Margrét fyrri nöfn. Margrét
var vinsælasta nafnið þegar eitt var
látið duga, þá Berglind, Guðrún,
Andrea, Sunna, Sigrún og Alex-
andra. Næst komu Eyrún, Ingi-
björg, Katrín og Rakel, niu stelpur
skírðar hveiju nafni og svo átta
írisar, Karenar, Sigríðar og Tinnur.
Af eldri nafngiftum stúlkna má
geta um Guðrúnu, Sigríði, Ingi-
björgu og Margréti, sem voru með
algengustu nöfnum bæði í fyrsta
manntalinu 1703 og samkvæmt
prestaskýrslum 1921-50. Helga var
í hópi fimm algengustu nafna í
gömlu talningunni og Kristín hafði
leyst hana af hólmi fyrri hluta þess-
arar aldar. Hún var svo komin í
fyrsta sæti 1976 og eftir fylgdu
Guðrún, Björk, Sigríður og Anna.
Hafa nöfn áhrif,
móta þau mann-
eskjur á einhvern
hátt? Gunnhildur,
köllud Dídí, hefði
kannski ekki orð-
ið yfirmadur með
því að flagga
gælunafninu.
Kröftug íslensk
nöf n eru að áliti
nafnaspekúlanta
komin aftur í
tísku.
Tískusveiflur
Áberandi er hve fjölbreytni nafna
eykst á þessu aldabili og þeim fækk-
ar um l'eið sem bera algengustu
nöfnin. Fyrir tæpum 300 árum hét
nær fjórðungur íslenskra karl-
manna Jón, en hlutfallið var komið
niður í 6,5% 1976. Ein af hveijum
fimm íslenskum konum hét Guðrún
1703 en 7,8% kvenna báru nafnið
fyrir tveim áratugum.
Annars hefur tíska nafna sveifl-
ast mikið með tíðaranda, að áliti
Gísla Jónssonar, menntaskólakenn-
ara á Akureyri. Hann nefnir til
dæmis að þjóðernishyggja fyrr á
öldinni hafi hvatt til nafngifta úr
norrænni goðafræði í andófi við
biblíudrottnun. Þór hafi fyrst verið
nefndur 1893 eftir konu úr Svarfað-
ardal, Freyr hafi komið til sögunnar
tveim áratugum seinna og Óðinn
og Þór tekið sæti Jóhannesar og
Kristins. Stutt biblíunöfn hafi raun-
ar sótt á síðari ár: Aron og Davíð
og Rut, Lea, Eva og María.
Allar götur hafa nöfn verið tekin
úr náttúru og dýraríki. Á landnáms-
öld þótti ekki amalegt að heita
Göltur og Brandur en á steinsteypu-
öld hafa fínlegar Aspir, Bjarkir og
Fjólur skotið rótum.
Sveingveldur og
norrænar hetjur
Á síðustu öld reyndu for-
eldrar stundum að slengja
saman nöfnum karls og
konu, sínum eigin eða afans
og ömmunnar. Árangurinn
var upp og ofan. Sigbjört
var dóttir Sigfúsar og Dag-
bjartar og Sveingveldur
barn Sveins og Ingveldar.
Tveggja atkvæða hetjuleg
karlmannsnöfn nutu sérs-
takrar hylli á þriðja áratug þessarar
aldar; Hörður, Sverrir og Gunnar;
en hálfdönsk kvenmannsnöfn eins
og Jónína og Karólína komust úr
móð.
Á sama tíma, um öldina miðja,
telur Gísli að tvínefni hafi verið á
uppleið, en tikkatikk takturinn, eins
og hann kallar hann, ekki komið
fyrr en um 1960. Fyrra nafn er þar
tvö atkvæði og seinna eitt, Magnús
Ver og Silja Hrönn. Sömuleiðis tel-
ur Gísli að sérviska í nafngiftum
hafi minnkað, Pála Þöll fyrir tíu
árum yrði frekar Þuríður núna.
Fólk virðist aftur vilja einföld, kröft-
ug nöfn.
Guðrún Kvaran samsinnir þessu
en segir þó enn mikið notað af stutt-
um tvínefnum sem hljóma vel sam-
an. Hugljúf nöfn eins og Birta séu
líka vinsæl áfram, en tilfinningin
óneitanlega um afturhvarf til eins
nafns, gamals og góðs. ■
Þórunn Þórsdóttir
Arnóra, Nifbjörg, Álfgerður
Ásleif, Grélöð, Dagheiður
Geirbjörg, Kjalvör, Gauthildur
Gefjun, Kormlöð, Sæhildur.
ARIEL vildi frekar annast son sinn en gegna herskyldu.
Væri ég kona
hefði þetta verið einfaldara
STJORN Israelshers þurfti að tak-
ast á við all sérstætt mál fyrir
skömmu og varð Ariel Cohen, þrít-
ugur ísraeli, valdur að því. Greint
var frá sögu hans í alþjóðlegu út-
gáfu blaðsins The Jemsalem Post
fyrir skömmu.
Ariel og kona hans eignuðust son
fyrir nokkrum mánuðum og ákváðu
að Ariel tæki sér árs frí frá vinnu
til að annast barnið, en eiginkonan
sneri aftur til starfa síns sem lög-
fræðingur. Þegar drengurinn var
fjögurra mánaða fékk Ariel kvaðn-
ingu frá hernum, en sagðist ekki
vera reiðubúinn að gegna herþjón-
ustu, þar sem hann væri önnum
kafinn við umönnun sonarins. í The
Jerusalem Post er framvinda máls-
ins rakin og virðist hún ekki hafa
verið þrautalaus, enda þótti ráða-
mönnum í hernum ekki mikið til
raka Ariels koma, a.m.k. ekki í
fyrstu.
Ariel gaf sig ekki, enda sann-
færður um að mikilvægt væri að
börn væru í umsjá foreldra sinna
fyrsta árið. „Ég gat ekki hugsað
mér að ráða aðra manneskju til að
sjá um son minn, en engar reglur
eru til innan hersins um karla sem
vilja láta uppeldi barna sinna ganga
fyrir herþjónustu," er haft eftir
honum. „Kona í sömu stöðu er und-
anþegin herskyldu og að lokum var
ákveðið að nýta þá undanþágu fyr-
ir mig og líta á mig sem konu. Mér
sýnist vera tímabært að viðhorf til
jafnréttis breytist og ég vona að
reglum í ísraelska hemum verði
breytt fyrr en síðar.“ ■
BT
Vindlareykur
er skaðlegur þeim
sem ekki reykja
DÁNARTÍÐNI þeirra sem reykja
vindla er 34% hærri en lijá þeim
sem ekki reykja. Auk þess er
vindlareykur mun hættulegri en
sígarettureykur. Þetta kemur
fram í nýju hefti bandaríska tíma-
ritsins Longevity. Þar er haft eftir
dr. Jim Repace sem vinnur fyrir
Umhverfisvarnarráð í Bandaríkj-
unum að venjulegur vindill gefi frá
sér þrisvar sinnum meira af
krabbameinsvaldandi efn-
um en sígaretta og þijátíu
sinnum meira af kolefnis-
mónoxíði. ■
SIGRÍÐUR og Dýrfinna voru sammála um að dvölin væri engu lík.
Morgunblaðið/Aldís
ODDGEIR Gestsson, Jóhann Sigurðsson, Magnús Þorsteinsson og
Pétur Magnússon hafa háð harða baráttu við krabbameinið.
fengið hjá Bergmálsfólki jafnast á
við andlega endurhæfingu.“
Dýrfinna Vídalín Kristjánsdóttir,
83 ára úr Reykjavík greindist með
krabbamein í munni í vetur og fór
í stóra aðgerð í vor. Hún segir að
einhver hafi hringt nafnið sitt inn
til Bergmáls og hún veit ekki hveij-
um hún á að þakka dvölina en hún
tekur undir með Sigríði að dvölin
hafi verið yndisleg. „Ég komst
meira að segja í sund í dag í fyrsta
skipti síðan aðgerðin var gerð. Ég
hef verið svolítið rög við að fara í
almenningssundlaug,“ sagði þessa
baráttuglaða kona á níræðisaldri.
Það er margt sem dvalaragestir
gera sér til dægrastyttingar og
fjöldi sérfræðinga kemur í heim-
sókn. Kvöldvökur eru haldnar undir
stjórn Reynis Guðsteinssonar og
margir skemmtikraftar koma þar
fram.
Kjuregej Alexandra Jónsson
byijaði að finna til óþæginda í
maga og ristli fyrir þremur árum.
Hún fór til læknis en hann greindi
hana ekki alvarlega veika. Kjurgej
hélt því sínu striki og hélt til náms
í Mósaík í Barcelona veturinn
93-94. „Ég var oft mjög veik í
Barcelona en vildi klára og gerði
það meira á þijóskunni. Ég þrauk-
aði veturinn en þegar ég kom heim
fór ég til sérfræðings og það kom
í ljós að ég var með illkynja sjúk-
dóm. Síðan hef ég farið í margar
stórar aðgerðir. Dvölin hér er mér
því sérlega kærkomin og ég verð
að bæta við að ég hef aldrei á
ævinni notið jafn mikils lúxuss.“
Bergmálsfólk
unnið gott starf
Félagar í Bergmáli hafa vissulega
lyft grettistaki í skólanum. Strax
og ákveðið var að Bergmál héldi
orlofsvikuna var farið að undirbúa
og var ljóst að menn þurftu að láta
hendur standa fram úr ermum og
lagæfra ótal margt og snurfusa.
Kolbrún Karlsdóttir, formaður
Bergmáls, segir þau hafi fengið
ákaflega jákvæðar undirtektir hjá
öllum sem leitað var til. „Ég hefði
ekki trúað fyrr en á reyndi hve
mikil umhyggja og velvild væri til.
Stuðningurinn er í formi matvæla,
vinnuframlags og til annars sem
þurfti að gera drauminn að veru-
leika.“ Þórdís Ollig hefur verið virk
í Bergmáli og segir að hún hafi
kynnst því í gegnum vinnu sína hve
rnargir séu einmana í samfélaginu.
Þótt fólk eigi.kannski íjölskyldu eru
börnin að koma sér upp húsnæði
og barnabörnin í leikjatölvunum.
Eldra fólk og sjúkt gleymist oft.
Það sé sorgleg staðreynd.
Bergmál er félagsskapur fólks
sem vill láta gott af sér leiða. Kær-
leikur til náungans og þeirra sem
minna mega sín ræður ferðinni í
starfi samtakanna. Starfssemi eins
og sú sem nú er í Hlíðardalsskóla
sýnir að með samstilltu átaki má
koma hugsjónum og draumum í
framkvæmd. ■
Aldís Hafsteinsdóttir