Morgunblaðið - 05.12.1995, Blaðsíða 4

4 B ÞRIÐJUDAGUR 5. DESEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
Nýjar bækur
• STORA draumaráðningabók-
in eftir Símon Jón Jóhaimsson
þjóðfræðing er komin út. í henni
eru birtar ráðningar á um 3.000
draumum. í bók-
inni er að finna
skýringar á vís-
bendingum sem
dulvitundin birt-
ir um fortíð, nút-
íð og framtíð,
vonir og ótta
meðan maðurinn
sefur. Stóra
draumaráðn-
* ingabókin er,
að sögn útgefanda, ítarlegasta bók
sem út hefur komið hér á landi um
drauma og draumaráðningar. Hún
er í nýju handbókasafni Vöku-
Helgafells, en áður hefur forlagið
gefið út í þeim flokki Sjö, níu,
þrettán, um hjátrú íslendinga,
einnig í samantekt Símons Jóns.
í kynningu útgefanda segir:
„Stóra draumaráðningabókin er
aðgengilegt uppflettirit um efni
sem allir hafa áhuga á og leiða
hugann að. Hún er í senn fræðandi
og skemmtileg og á að höfða jafnt
til ungra sem aldinna íslendinga
er áhuga hafa á draumspeki. Og
öll dreymir okkur eitthvað!“
Stóra draumaráðningabókin er
303 bls. að lengd. Hönnun og um-
brot bókarinnar fór fram hjá útgef-
anda, Vöku-Helgafelli, en Magnús
Arason hannaði kápu. Bókin er
filmuunninn í Offsetþjónustunni.
Stóra draumaráðningabókin kostar
2.980 kr.
Jóhannsson
• DAGBÓK barnsins. Þetta er
bók sem varðveitir minningar um
barnið frá fæðingu og næstu árin.
„Bók sem veitir foreldrum og
börnum ómetanlega skemmtun og
geymir dýrmætar minningar: Hve-
nær tók ég fyrstu tönnina? Fyrstu
orðin. Skemmtileg atvik. Leikskól-
inn. Fyrstujólin. Skemmtilegar
bækur. Fyrstu vísurnar. Uppá-
haldslögin. Leikföngin mín. Hár-
lokkur og allar myndirnar sem líma
má inn í bókina."
Útgefandi erSetberg. Bókin
kostar 1.368 kr.
• ÍSLENSKU dýrin. Þetta er
smábarnabók þar sem öll íslensku
húsdýrin eru saman komin.
Bókin er þykkspjaldabók, öll lit-
prentuð. Myndirnar eru eftir Hall-
dór Pétursson.
Útgefandi er Setberg. Bókin
kostar 490 kr.
• UFSILON eftir Smára Frey og
Tómas Gunnarer komin út.
Ufsilon er sjálfstætt framhald
metsölubókarinnar Biautir kossar,
sem margir unglingar kannast við.
Bókin Qallar um viðburðaríkt sum-
ar í lífi ósköp venjulegra unglinga.
„Ufsilon er eins og Blautir koss-
ar skrifuð á unglingamáli fyrir
unglinga", segir í kynningu.
Útgefandi er Skjaldborg hf. Verð
1.980 kr.
• ÚT er komin barna- og unglinga-
bókin Julius Blum veitsínu viti
eftir finnska rithöfundinn Bo
Carpelan.
Júlíus er 11
ára gamall og á
fáa sína líka.
Hann fer
ótroðnar slóðir,
áhugamálin eru
sérstök, uppá-
tækin skrýtin og
heimurinn er
honum óendan-
legt furðuverk.
Hvernig bregð-
ast menn við slíkum fugli?“
í kynningu Forlagsins segir
einnig: „Þetta er einstök bók eftir
einn fremsta höfund Norðurlanda
og vekur bæði börn og fullorðna
til umhugsunar.“ Bókin erprentuð
í Gutenberg. Kápugerð annaðist
Gunnar Karlsson. Ötgefandi er
Bjartur. Verð bókarinnar er 1.380
kr.
Bo Carpelan
Hvar er menningin?
Að því getur komið að ástæða verði til að
spyija hvar menningin sé þegar hugað er
að útgáfumálum, ekki síst stórra stofnana
og sambanda eins og Jóhann Hjálmarsson
bendir á með hliðsjón af dæmum heima og
heiman.
SÍGILD evrópsk list: Nashyrningurinn eftir Albrecht Diirer. Tré-
skurðarmynd gerð 1515.
*
BÓKASTEFNUNNI í
Frankfurt í haust var
blaðamönnum boðið til
kynningarfundar á vegum Evrópu-
sambandsins. Fundurinn snerist um
útgáfumál sambandsins. Kynnt
voru rit sem hafa verið gefin út að
undanförnu, stór og þykk rit sem
með fáeinum undantekningum
snerust um hagtölur, fólksfjölda og
ýmis tæknileg mál, m.a. fjarskipti
og gagnanet. Mikið var lagt upp
úr töflum, skrám og súlumyndum
til skýringar, en minna fór fyrir
texta. Varla þarf að taka fram að
sum þessara rita voru líka tiltæk á
geisladiskum.
Tekið var vel á móti gestum og
þeir sendir að borði þar sem þeir
voru skráðir. Beðið var um nafn-
spjald. Embættismenn í jakkafötum,
flestir grásprengdir og allir með
bindi, sátu við háborð og notuðust
við glærur þegar þeir sýndu verk
sín á tjaldi og skýrðu það sem stóð
í ritunum enn frekar. Enginn hörg-
ull var þó á eintökum, en fáir tóku
þau með sér, enda þung byrði.
Aður en kom að veisluborðinu
sátu embættismenn fyrir svörum,
en viðbrögð í salnum voru lítil. Fáir
blaðamenn voru mættir. Maður hafði
á tilfinningunni að flestir gestanna
tengdust beint eða óbeint efninu og
störfuðu á vegum sambandsins._ írsk
blaðakona (æ, þessir klikkuðu írar!)
spurði einnar spurningar sem kom
á óvart og virtist á skjön: „Hvar er
menningin? Hvernig með útgáfu
menningarefnis á vegum Evrópu-
sambandsins?"
Embættismennirnir hrukku við
en létu sem spurningin kæmi þeim
ekki á óvart og lýstu yfir að menn-
ingin væri „í skoðun"; henni yrði
sinnt síðar. Þannig lauk þeim fundi.
Norrænt og evrópskt
Norðurlandaráð hafði sinn bás á
bókastefnunni og voru rit á vegum
þess furðu keimlík þeim sen Evrópu-
sambandið hefur kostað útgáfu á.
Það verður þó að segja að þrátt fyr-
ir afar leiðinlega útgáfustefnu og
ósmekkleg rit að ytra útliti skipti
menningin meira máli en í ritum
Evrópusambandsins. Nefna má í því
sambandi En okánd sjal. Pá jakt
efter det nordiska, sem kom út 1991.
Norræna ráðherranefndin styrkir
líka útgáfu ársritsins Nordisk litter-
atur sem segir tíðindi af bókum og
höfundum og fælir ekki lesendur frá
útlitsins vegna.
Evrópuráðið hefur veitt rithöfund-
um og þýðendum verðlaun og styrki
og beitir sér fyrir ýmsum menning-
arviðburðum. Lítið hefur þó farið
fyrir frásögnum af því starfi og ís-
lendingar hafa að mestu orðið utan-
gátta í því eins og öðru. Ólíklegt er
að íslendingar muni móta menning-
arstefnu hjá Evrópusambandinu á
þessari öld þar eð meirihluti þjóðar-
innar virðist snúa óæðri endanum í
Evrópusambandsáhugamenn.
En hvar er menningin? Þegar
Bókatíðindi 1995 eru skoðuð er ljóst
að enn eru gefnar út bækur þrátt
fyrir samdrátt. Framkvæmdastjóri
bókaútgefenda, Vilborg Harðardótt-
ir, bendir á eina ieiðina enn: rafræna
útgáfu á geisladiskum. Þessi kostur
hreif líka talsmenn Evrópusam-
bandsins, margmiðlunin sparar tíma
og getur hjálpað til við að lifa án
hefðbundinna bóka. Bjartsýnismenn
tala um viðbót við bókaútgáfuna í
þessu sambandi og hafa vonandi
rétt fyrir sér.
Á upplýsingahraðbraut nefnist ein
þeirra bóka sem nýkomnar eru út.
Sigrún Klara Hannesdóttir ritstýrir
bókinni en í henni segja fimmtán
íslendingar frá alnetinu. Þetta eru
frá sér numdir alnetshugar. Við
erum vissulega á slíkri hraðbraut.
Upplýsingar eru orðnar helsta
söluvara samtímans, stundum líkt
og matreiddar í sama eldhúsinu. Til
þess að sporna við einhæfni og lit-
leysi þarf öfluga menningu sem
byggir á traustum grunni, en má
líka vera óþekk og í uppreisn.
Tilfinningar án
tilfinningasemi
Einangrun
og hömluleysi
BOKMENNTIR
Saga
LÁT HJARTAÐ RÁÐA FÖR
eftir Susönnu Tamaro. Thor Vil-
hjálmsson íslenskaði. Oddi prentaði.
Setberg 1995 — 160 síður. 1.980 kr.
LÁT hjartað ráða för eftir Sus-
önnu Tamaro er sérstæð saga og
hefur náð meiri útbreiðslu en títt
er um bækur af þesu tagi. Sagan
er í formi bréfs sem ítölsk amma
skrifar dótturdóttur sinni í Banda-
ríkjunum. Amman segir frá dóttur
sinni, móður stúlkunnar, á nær-
göngulan hátt, en lýsir þó einkum
eigin ævi. Sú lýsing er afhjúpun,
leyndarmál koma upp
á yfirborðið í ná-
kvæmri frásögn sem
er þó aldrei orðmörg
um of.
Amman, sem er
ung í stríðinu, hefur
lifað í afar lokuðu og
tilbreytingasnauðu
hjónabandi, en bætt
úr því með vist á
heilsuhæli þar sem
hún kynntist ástleitn-
um lækni. Hún skrifar
um daglega lífið,
hversdagsleikann eins
og hann getur orðið
mestur, en smám
saman er ljóst að bréf hennar
snúast um annað og meira. Skor-
dýr, særður fugl, ferðir út í náttúr-
una, allt verður til þess að spegla
hug hennar og lesandinn getur
ráðið í táknin. Meðal kosta stílsins
er að Tamaro tekst að segja sög-
una á áhrifaríkan hátt með þeirri
aðferð að láta eins og hún sé bara
að greina frá því sem litlu máli
skiptir. Þessi stutta saga sem
þarf þó ekki að vera lengri er
mjög þægilegur Iestur, verk rit-
höfundar sem leggur alúð við
vinnu sína.
ítalskir karlmenn börn
Susanna Tamaro hefur sagt að
hún vilji skrifa um tilfinningar án
tilfinningasemi. Þetta telur hún
skýringu á velgengni sögunnar.
Hún hefur líka gefið yfirlýsingu
um ítalska karlmenn sem eru að
hennar mati barnalegir, börn sem
búa í skjóli mæðra sinna fram á
miðjan aldur. Þetta skýrir að ein-
hveiju leyti umfjöllun hennar um
karlmenn í Lát hjartað ráða för.
Þeir eru veikgeðja og rótlausir.
Amman gerir sér vonir um en
efast engu að síður
um að orð hennar
komi dótturinni til
góða. Beðið er um
miskunn en ekki
meðaumkun: „Munu
þá orð mín hafa
bjargað þér heilli í
höfn? Ég ætla mér
varla þá dul, kannski
hafa þau bara ergt
þig, ítrekað og stað-
fest með þér þá
hraklegu mynd sem
þú hafðir þegar af
mér áður en þú lagð-
ir af stað. Kannski
getur þú ekki skilið
mig fyrr en þú ert
orðin eldri, getur þá fyrst skilið
mig þegar þú hefur sjálf farið
þennan dularfulla veg á enda
sem leiðir frá dómhörku til mis-
kunnar.“
Þýðing Thors Vilhjálmssonar
er læsileg og að mestu laus við
sérvisku í orðfæri.
Jóhann Hjálmarsson
BÓKMENNTIR
Smásögur
í SÍÐASTA SINN
eftir Ágúst Borgþór Sverrisson.
Bókaútgáfan Skjaldborg. 1995.
123 blaðsíður.
SMÁSÖGUR Ágústs • Borgþórs
Sverrissonar eru að flestu leyti mjög
raunsæjar og hefðbundnar frásagnir
af ósköp venjulegu fólki við hinar
ýmsu og ólíku kringumstæður. Sumar
persónur þessara sagna eru haldnar
þráhyggju, aðrar eru haldnar öfugum
hneigðum sem bijóta dálítið í bága
við þá hegðun sem manneskjunni er
innrætt með guðsótta og góðum sið-
um. í reynd eru þetta mjög móralsk-
ar sögur sem lýsa siðferðisbresti með
einum eða öðrum hætti.
Margar þeirra draga upp
mynd af hömlulausri
fíkn, kynlífsfíkn, matar-
fíkn, áfengisfíkn eða
spilafíkn og lýsa með .
áhrifaríkum hætti
hvemig manneskjan býr
sér til aflæsta og sjálf-
hverfa veröld sem lýtur
í einu og öllu sínum eig-
in siðalögmálum. Aðferð
höfundar er einföld og
felst í því að varpa ljósi
á tiltekna manngerð við
ákveðnar kringumstæð-
ur. Að baki hverri sögu
liggur augljóst markmið
sem felst í því að afhjúpa
vissar hneigðir manneskjunnar við
ólíkar aðstæður. Einangrun, hömlu-
leysi, sinnuleysi, leyndarmál, vana-
festa og skortur á fullnægju eru
meginstef þessara sagna.
Upphafssaga bókarinnar / síðasta
sinn lýsir einmanalegri og tilbreyt-
ingasnauðri kvnlífshegðun karl-
manns. Einkaveröld hans er afhjúpuð
og séð í nokkuð kaldhæðnu ljósi á
kaffistofunni, hjá fornbókasalanum,
í svefnherberginu og í geymsluher-
berginu. Sagan Fljótið er nokkurs-
konar játningasaga ekkjumanns sem
er orðlagður fyrir vanafestu og lagar
sig ekki að breyttum aðstæðum lífs
síns. Hann lifir í hreyfingarlausum
heimi þar sem ár og fljót vekja hon-
um óhug með sínum stöðuga
straumi. Saltkjöt og smirnoff lýsir
hugarheimi matarfíkilsins Dóru og
hvernig hún ánetjast einnig minning-
unni um drykkfelldan föður sinn.
Mánudagur segir frá einmana og
utanveltu unglingsstrák og hvernig
minnimáttarkennd hans fær útrás í
ofdirfsku og mannalátum. Verðiþinn
vilji lýsir einkaveröld spilafíkils sem
jafnframt er móðir barnanna sinna.
Heimur hennar er hruninn og hún
réttlætir gjörðir sínar með hliðsjón
af því. Brot úr forsögunni dregur upp
mynd af sjálfhverfum kynlífsórum
heimilisföður og hvern-
ig órarnir fara í sívax-
andi mæli að ráða lífi
hans. I lokasögu bókar-
innar Rökkrið má finna
ýmsar Freudískar skír-
skotanir. Þetta er fjöl-
skyldusaga séð með
augum barns sem ótt-
ast myrkrið og föður
sinn og pissar þess
vegna undir.
Flestar eru þessar
sögur vel gerðar og
skemmtilegar aflestrar,
trúverðugar og hnitmið-
aðar. Þær ná því
markmiði sínu að af-
hjúpa ákveðin sannindi
með skýrum og látlaus-
um hætti. Þrátt fyrir ýmsar siðferðis-
legar vangaveltur glittir hvergi í mór-
alska afstöðu höfundar. Hann nálgast
viðfangsefni sitt af hlutleysi og nokk-
uð skarpri sýn og að öllu samanlögðu
er hér á ferð ágætis lesning fyrir les-
endur sem gera þá kröfu til bók-
mennta að þær spegli veruleikann
með raunsæjum hætti.
Jón Ozur Snorrason
Susanna Tamaro
Ágúst Borgþór
Sverrisson