Morgunblaðið - 06.12.1995, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 6. DESEMBER 1995 C 3
VIÐTAL
Nord Morue, dótturfyrirtæki SÍF í Frakklandi, eykur umsvifin jafnt og þétt
„VELGENGNI Nord Morue liggur
að mjög miklu leyt.i í því að tengjast
SÍF sem birgi. Þannig höfum við
tryggt okkur stöðugan aðgang að
fiski til vinnslu, fiski sem er undir
mjög ströngu gæðaeftirliti og stærð-
arflokkun. Enginn annar útflytjandi
á íslandi býður upp á slíkt öryggi í
þessum viðskiptum. SÍF hefur ein-
beitt sér að sölu á blautverkuðum
fiski, sérstaklega í dýru flokkunum
eins og inn á Spán og Ítalíu, sem
vilja fá fiskinn blautverkaðan. Á
sama tíma hefur Nord Morue unnið
sem framleiðandi og dreifimiðstöð
fyrir þurrverkaðan fisk og verið að
tengjast söluneti SÍF í hinum ýmsu
löndum. Fyrir vikið hefur útflutning-
ur Nord Morue margfaldazt. Árið
1990 var útflutningur um 15% velt-
unnar en í fyrra var hlutfallið orðið
nær 60%. Þegar þessar tvær eining-
ar, Nord Morue og SÍF, tengdust,
varð úr því hið fullkomna „hjóna-
band“, sem hefur skilað þessum
góða árangri," segir Birgir Jóhanns-
son, framkvæmdastjóri Nord Morue.
Framleiðsla Nord Morue hefur
þrefaldazt á fímm árum og veltan
hefur aukizt nærri jafnmikið. Af-
koman hefur verið góð og gífurlegar
endurbætur hafa verið gerðar á hús-
næði og vinnslubúnaði fyrirtækisins.
Birgir segir nokkrar megin ástæður
liggja að baki velgengninni. Auk
þess að vera í beinum tengslum við
SÍF, segir hann að fyrirtækið sé vel
í sveit sett, landamæri séu í raun
engin innan Evrópusambandsins og
eigin kaup SÍF og Nord Morue á
saltfíski að heiman utan mesta
neyzlutímans séu allt þættir sem
ráði úrslitum.
Þarf melra fé tll
markaðssóknar
„Ég tel að til þess að ná sterkri
markaðsstöðu fyrir íslenzkan fisk í
Evrópu þurfi meiri peninga, í raun
miklu meiri peninga en við höfum
til ráðstöfunar. Að vera að skammta
sölusamtökum einhver 2% úr hnefa
gengur auðvitað ekki. Það þarf meiri
mannskap og fjármagn til að stunda
markaðskannanir og fara út í kynn-
ingar og auglýsingar til að tryggja
stöðu okkar á markaðnum. Við erum
að tala um landamæralausa Evrópu
með 320 milljónir íbúa. Flestir þeirra
eru með kaupgetu umfram meðaltal
í heiminum. Þar eru þvílík tækifæri,
að það er í raun synd að sjá ekki
meira fé varið í markaðsfærslu og
uppbyggingu til að ná betur inn á
markaðinn.
Ég er ekki tilbúinn með neina
sérstaka formúlu fyrir þessu, en mér
þykir það merkilegt að menn séu
tilbúnir að borga 4-5% fyrir að fara
með fiskinn sinn gegn um fískmark-
að heima á íslandi. Þegar það er
sett í samhengi við þau 2%, sem
framleiðendur telja æskilegt að
greiða útflytjendum fyrir að mark-
aðssetja afurðir sínar, virðist það
tæpast geta kallazt rökrétt.
Kaupverðið á Nord Morue á sínum
tíma var 180 milljónir króna. Ætli
það sé ekki helmingurinn af verði
þokkalegs línubáts með kvóta. Menn
verða auðvitað að ráða því sjálfir
hvernig þeir ráðstafa peningunum
sínum, en ég tel að við séum að
tapa af miklum tækifærum í breyttri
Evrópu með því að eyða ekki meiri
peningum í markaðsfærslu á íslenzk-
um fiski.
Þá er víða verið að ráðstafa tölu-
verðum peningum heima inn á við,
það er til að fá fisk til sölu. Ég set
nokkuð stórt spurningarmerki við
slíkar aðferðir. Það er skýr stefna
SÍF að blanda sér ekki í innanríkis-
fiskimál. Markmið okkar er að fara
út á markaðinn og gera þar eins vel
og okkur er unnt, til að auka sam-
keppnishæfni okkar og í lok dags
að skila framleiðenda, sem kýs að
starfa með okkur, bæði betra verði
og betri þjónustu.
Kröfuharöir kaupendur
Með breytingunum, sem eru að
ganga yfir Evrópu, svo sem með
stórmörkuðum og nýjum dreifileið-
um um þá, erum við að fást við
- miklu kröfuharðari viðskiptavini en
áður, þegar allur útflutningurinn fór
hefðbundnar leiðir og kaupendur
Markmiðið að skila
hærra verði heim
Lífið er saltfiskur hjá Birffl Jóhannssyni, framkvæmdastjóra Nord Morue,
dótturfyrirtækis SÍF í Jonzac í Frakklandi. Hjá fyrirtækinu eru unnin um
10.000 tonn af ýmsum saltfisk- og síldarafurðum á þessu ári. Hjörtur
Gíslason ræddi við Birgi um rekstur fyrirtækisins og kost þess að reka það
í nálægðinni við markaðinn.
ytra voru örfáir innflytjendur, sem
sáu síðan um dreifíngu með ýmsum
hætti.
Kröfuharkan beinist ekki bara að
gæðum, heldur fleiri þáttum eins og
afhendingartíma og greiðslufresti.
Það þarf mikla burði í þéssari sam-
kepnni, þar sem svo mikið byggist
á því að við getum alltaf fengið fisk-
inn og framboðið frá okkur sé jafnt.
Þennan markað varðar ekkert um
það hvort vont veður hefur verið á
Islandi í tvær vikur eða þijár. Kaup-
endur hafa samið um fiskkaupin og
vilja fá fískinn á umsömdum tíma.
Sé ekki hægt að standa við það, er
ævintýrið úti. Engin viðskipti lengur.
Til dæmis getur komið pöntun frá
risamarkaði í Alsace. Það eru um
800 kílómetrar þangað og vöruna
verðum við að afhenda, kannski 60
kíló, milli 5 og 7 síðdegis daginn
eftir. Til þess að geta það, verðum
við auðvitað að vera með vel upp-
byggt fyrirtæki nánast inni í mark-
aðnum og eiga alltaf nægar birgðir
til þess að geta svarað fyrirspurnum.
Áættuþáttum fækkað
Nord Morue er mjög vel staðsett
með tilliti til flutningakerfisins innan
Evrópu. Það er um 10 mínútur frá
hraðbrautinni sem liggur allt frá
Hamborg og niður til Madrid. Fyrir-
tækið er mjög vel í sveitt sett með
það. Það er mikill styrkur og við
erum óneitanlega að hagnast á því
hve nálægt markaðnum við erum.
Sé fiskur pantaður til Spánar að
morgni, getum við komið honum
þangað eftir hádegi. Með því að
vera með fyrirtækið inni á markaðn-
um erum við að taka út eins marga
áhættuþætti fyrir viðskiptavini okk-
ar og hægt er. Þar má nefna að
biðtími eftir pöntun er styttur úr
tveimur til þremur vikum niður í
einn eða tvo daga. Engin hætta er
á verðbreytingum á
biðtímanum og hægt
er að sníða sending-
ar nákvæmlega að
þörfum viðskfpta-
vina, en slíkt er mjög
erfitt í mikilli fjar-
lægð. Þá getum við
einnig unnið með
vörur með mun
minna geymsluþol,
en hægt væri, ætti
að stunda sömu
þjónustu að heiman.
Þá kemur styttri af-
hendingartími fram
í betri nýtingu.
Góð ímynd stóru
sölusam-
takanna
Stóru sölusamtök-
in heima hafa mjög
góða ímynd á öllum
sviðum. Árangur
Nord Morue hefði
aldrei orðið eins góð-
ur og raun ber vitni,
nema vegna þess hve
sterkan bakhjarl það
hefur. Mesti styrkur
okkar er SÍF, sem
tryggir fjármagn,
stöðugleika og sam-
kvæmni, en þessi
atriði verða að vera
í lagi, eigi árangur í
sölu- og markaðs-
Birgir Jóhannsson
er 33 ára viðskiptafræðingur frá
HÍ. Hann tók síðan mastersgráðu
í viðskiptafræðum frá Skotlandi.
Birgir hóf strax störf hjá SÍF
eftir heimkomuna og varð fjár-
málastjóri stuttu síðar. Þeirri
stöðu gegndi hann frá miðju ári
1988 til miðs árs 1992, er hann
hóf störf sem framkvæmdastjóri
Nord Morue. Hann tók þá við
starfi af Sighvati Bjarnasyni,
núverandi stjórnarformanni SIF.
Eiginkona Birgis er Linda Hann-
esdóttir og eiga þau þrjú börn,
Tinnu Hrund, Jóhann Leó og
Nikulás Búa.
málum að nást. Við höfum séð ís-
lenzk fyrirtæki hasla sér völl í Rúss-
landi, Chile, Namibíu og Þýzkalandi
með góðum árangri og miðað við
þær breytingar sem eru að ganga
yfir Evrópu tel ég að stóru sölusam-
tökin heima ættu að leita fjárfesting-
Morgunblaðið/HG
SALA á saltfiski í neytendaumbúðum er nauðsynlegur þáttur
í markaðssetningu nútimans. Án þess næst varla til yngri kyn-
slóðanna, sem ekki borða eins mikið af saltfiski og eldra fólkið.
ar í Evrópu í líkingu við Nord Morue,
helzt í samvinnu. Við erum agn-
arsmáir á þessum stóra markaði og
verðum því að standa saman um
íslenzka hagsmuni.
Við höfum tekið yfir mikið af
starfsemi margra milliliða, sem áður
komu við sögu við útflutning og
dreifingu á saltfíski hér í Evrópu.
Það hefur komið bæði okkur og
framleiðendum heima til góða. Hlut-
verk framleiðenda hefur aukizt veru-
lega með þessum breytingum, hafi
þeim tekizt að byggja vinnslu sína
upp með þeim hætti, að þeir geti
uppfyllt kröfur þess aðila, sem selur
til endanlegs neytanda. Sé það vel
gertT, öðlast framleiðandinn alveg
nýtt hlutverk.
Miklar árstíðabundnar sveiflur
Við erum að kaupa físk nær allt
sumarið, meðan flest fyrirtæki í fisk-
vinnslu nánast leggjast í dvala frá
páskum og fram á haust. Vandamál-
ið í saltfiskinum eru miklar árstíða-
bundnar sveiflur. Neyzlan bytjar í
september og fer vaxandi fram að
jólum og nóvember er yfirleitt
stærstur. Síðan dregur úr sölunni
um jólin, en nýtt neyzlutímabil hefst
svo um miðjan janúar og stendur
fram að páskum. Síðan dettur neyzl-
an niður í nánast ekkert á sumrin.
Neyzlan er mikið tengd kaþólskri trú
og þá jólunum og föstunni.
Því höfum við gert mikið átak í
því að halda starfsemi okkar gang-
andi allt árið með fiskkaupum og
jafnri vinnslu, þegar eftirspurnin er
í lágmarki. Það er einn af hornstein-
um þess árangurs, sem náðst hefur.
Við lítum á þetta sem iðnað. Við
byggjum upp birgðir og búum okkur
undir haustið og tökum með því
nokkra ánættu. Við höfum líka tekið
þann pólinn í hæðina, að ætlum við
okkur að vera teknir alvarlega, verð-
um við alltaf að
vera með nokkrar
birgðir og geta allt-
af boðið vöruna taf-
arlaust.
Birgðasöfnun er
auðvitað kostnaðar-
söm, en hagurinn
af því getur einnig
verið mikill. Verð-
sveiflur í saltfíski
eru geysilegar mikl-
ar, allt upp í 12 til
15% innan ársins og
það kemur auðvitað
á móti birgðasöfn-
un, að við kaupum
mikið af fiski, þegar
eftirspurnin er lítil
og verð því lægra.
Stefnt að 15.000
tonna
framleiðslu
Gerðu SÍF og
Nord Morue ekki
jafnmikið af því og
raun ber vitni, að
kaupa fiskinn að
heiman utan aðal-
neyzlutímans, þá
myndi verðið fara
ennþá neðar á þeim
tíma. Með þessari
starfsemi hefur því
heldur dregið úr
verðsveiflum á salt-
fiski og meðalverð
hefur heldur hækkað. Það hefur aft-
ur leitt til aukinnar söltunar og gert
saltfiskvinnsluna samkeppnisfærari
við aðrar vinnslugreinar heima. Til
að geta greitt svona hátt verð heim,
þarf markaðsverðið auðvitað að vera
hátt, en jafnframt þarf að halda
vinnslukostnaði hjá okkur í lág-
marki. Enda er stöðugt unnið að því
að bæta tækni og þróa vinnsluna í
þá átt að minnka launakostnað og
bæta nýtingu.
Við erum að gera okkur vonir um
að framleiðslan nái 10.000 tonnum
í ár og veltan nái 270 milljónum
franka. Við erum þá að komast mjög
nálægt 4 milljörðum króna. Þetta
hefur náðst án þess að föstu starfs-
fólki hafi fjölgað. Við reynum að
halda fjölda fastra starfsmanna í
ákveðnu lágmarki, vegna þess hve
sumarið er daufur tími, en notumst
svo meira við lausráðið fólk yfír
háannatímann,“ segir Birgir.
Rétt að kanna aðiid að ESB
Telur þú að íslendingar eigi erindi
inn í Evrópusambandið?
„Ég er svolítið sár yfír því að
ekki skuli vera hafnar könnunarvið-
ræður við Evrópusambandið, til að
sjá hvað okkur standi til boða. Ég
trúi ekki öðru en tekið verði tillit til
þess að veiðar, vinnsla og útflutning-
ur á fiski er okkar brauð og smjör,
undirstaða alls. Ég trúi því ekki að
Evrópusambandið færi að taka af
okkur þau réttindi að stjórna eigin
auðlind. Færum við inn, myndum
við líka fara að hafa áhrif á sameig-
inlega fiskveiðistefnu. Við getum þá
í mun ríkari mæli tekið þátt í við-
skiptum með aflaheimildir þjóða og
þjóðasambanda í rnilli-
Þá fælist ákveðin efnahagstrygg-
ing í aðild að ESB. Ef við lendum
í aflabresti eða nauðsynlegum nið-
urskurði á aflaheimildum, er fyrir-
sjáanlegt að einhvetjir peningar
kæmu inn okkur til aðstoðar eða
timabundnar aflaheimildir annars
staðar, þar sem við værum þá hluti
hins evrcpska efnahagskerfis. Mörg
mistök eru gerð í Brussel, en megin-
línan er góð og hefur gert Evrópu
samkeppnisfæra við stóru álfurnar,
Ameríku og Asíu. Að mínu viti eig-
um við hiklaust að ganga inn, verði
okkur ekki settir einhveijir afarkost-
ir.
Brottnám landamæra innan Evr-
ópusambandsins gerir löndin öll að
einu markaðssvæði. Staðan er sú,
að fyrirtæki, sem bjóða góðar vörur,
eru fjárhagslega sterk og samkeppn-
isfær, geta náð inn á hvaða lönd sem
er innan Evrópusambandsins án
landfræðilegra hindrana."
Sóknarfæri
Nú hefur þú lýst umhverfinu og
möguleikunum, sem felast í útflutn-
ingi á íslenzkum físki. En er saltfisk-
ur ekki gamaldags afurð, sem á litla
framtíð fyrir sér?
„Yngri kynslóðirnar hér í Frakk-
landi, á Ítalíu og Spáni virðast ekki
taka upp þær neyzluvenjur sem for-
eldrar þeirra, afar og ömmur höfðu
og því er saltfiskneyzla takmörkuð.
Slík neyzla er aftur á móti nánast
trúarbrögð í Portúgal og þar virðist
ekkert kynslóðabil vera til. Á hinn
bóginn eru stór markaðssvæði í Suð-
ur-Ameríku eins og Brasilía, með
150 milljónir íbúa. Þar má búast við
verulegri aukningu á saltfiskneyzlu,
þegar efnahagur batnar. í Karíba-
hafi eru einnig stórir markaðir fyrir
saltfisk. í mörgum þessum löndum
er saltfiskur talinn munaður og
breytist efnahagsástandið þannig að
almenningur geti farið að kaupa
saltfísk, eru möguleikarnir miklir.
Maður sér kannski fyrir sér mögu-
legan samdrátt í neyzlu í Evrópu,
en aukningu á öðrum stöðum. Ann-
ars er leiðin til að saltfiskurinn haldi
velli í Evrópu að pakka honum í
neytendapakkningar og koma hon-
um inn í nútímadreifínguna, stór-
markaðina. Að því höfum við verið
að vinna með ágætum árangri. Mik-
il vinna er eftir til að gera saltfisk-
inn enn aðgengilegri fyrir neytend-
ur, en mikla peninga þarf í slíkar
rannsóknir, þróun og „landvinninga“
í kjölfarið," segir Birgir Jóhannsson.