Morgunblaðið - 09.06.1996, Síða 2

2 C SUNNUDAGUR 9. JÚNÍ 1996
FERÐALÖG
MORGUNBLAÐIÐ
ISFJORÐURINN í öllu sínu veldi.
Ragnar Axelsson
Fallegt land
og f reistandi
FYRSTI áfangastaður var Illulissat
uppá grænlensku, öðru nafni Jak-
obshavn, en ég mæli með græn-
lenska heitinu því það er eitt fárra
bæjarnafna sem óvanir geta borið
fram skammlaust. Nafnið þýðir
ísjaki og það er auðvelt að skilja
þá nafngift. ísinn er aldrei langt
undan á Grænlandi, en í Illulissat
og nágrenni er hann yfirþyrmandi,
enda liggur bærinn við ísfjörðinn
stóra. Frá bænum eru aðeins 45
kílómetrar í öflugasta jökul heims
sem framleiðir daglega 20 milljarða
tonna af ís. Hvorki meira né minna.
Það samsvarar vatnsþörf New York
búa á einu ári!
Illulissat er höfuðstaður Diskó-
flóans, í raun höfuðstaður Norður-
Grænlands, fyrst og fremst vegna
flugvallarins, sem er einn sá stærsti
á landinu. Flugvellir annarra bæja
í þessum landshluta eru bara fyrir
þyrlur og það er sko ekki hægt að
aka á milli bæja, nema í hundasleð-
um á veturna. Það er flogið eða
siglt á milli í þessu landi. Bílar eru
innanbæjartæki, ekkert of margir
og flestir pallbílar eða jeppar.
Músíkalsklr
sleðahundar
í Illuiissat búa um 4.300 manns
°g > byggðarlaginu öllu tæplega
fimm þúsund. Svo eru nokkrir
hundar í bænum - svona um sex
þúsund! Fólk sem er mjög hrædd
við hunda ætti kannski bara að
fara eitthvað annað. Það eru bók-
staflega hundar alls staðar. Úti, það
er að segja, því grænlensku sleða-
hundamir eru ekki aldeilis
nein gæludýr eða stofust-
áss. Þeir liggja eins og hrá-
viði um bæinn, flestir
bundnir, og maður þarf að
hafa augun hjá sér til að
detta ekki um þá. Þeir setja
óneitanlega svip á bæjar-
braginn og svo eru þeir
ansi músíkalskir. Það er
ekki laust við að það hafi
farið um mig hrollur fyrsta
kvöldið þegar þeir hófu upp
raust sína og spangóluðu hver í
kapp við annan, en þetta venst og
svo verður kórinn bara notalegur.
Til marks um það hvað Grænland
er stórt land og margbreytilegt má
nefna að Suður-Grænlendingur sem
við hittum þarna uppi við Diskóflóa
var þar að sjá sleðahunda í fyrsta
skipti á ævinni!
Grænlendingar eru elskulegt
fólk, gefa sig svosem ekkert á tal
við mann að fyrra bragði, en eru
boðnir og búnir að aðstoða ef eftir
því er leitað. Flestir tala dönskuna
auk græniensku, margir ensku og
þeir hafa gaman af því að fræða
ókunnuga um landW sitt. Það er
líka gott að vera íslendingur á
Grænlandi.
Við fórum í siglingu út fyrir hafn-
armynnið og dóluðum okkur á milli
ísjaka sem höfðu brotnað af risan-
um og voru smám saman að bráðna
niður í sterkri sólinni. Ég velti fyrir
mér af hverju skipperinn fór ekki
nær jökunum, en svo skildi ég. Það
er ekkert grín að verða undir, eða
bara vera nálægt þessum hnullung-
um þegar þeir láta til skarar skríða.
Það er ekki óalgengt að stórir jakar
sem brotna niður orsaki þvílíkar
flóðbylgjur að bátarnir sökkvi inni
í höfn. Þannig að það er bara fínt
að skoða þetta úr öryggri fjarlægð,
alla vega í sterkri vorsólinni.
Hús jólasveinsins
ÞAÐ er ómögulegt að hverfa
frá Uummannaq án þess að
heimsækja jólasveininn í kofa
sinn og skrifa jólaóskir í bók-
ina hans ef hann er ekki
heima. Við misstum af honum,
en kvittuðum í bókina og bár-
um upp óskir. Svo er bara að
bíða.
Tvö ár eru síðan kofinn var
byggður í tilefni þess að
danska ríkissjónvarpið tók upp
þætti um jólasveininn á eyj-
unni. Þegar þáttagerðinni var
lokið voru eigendum Hótel
Uummannaq fengin Iyklavöld
í kofanum svo gestir kæmust
inn til að skoða þó húsráðandi
væri fjarverandi. Húsið lætur
lítið yfir sér en er mjög krútt-
legt, sérstaklega að innan.
Þangað er um klukkutíma klif-
ur frá bænum og á leiðinni er
frábært útsýni - yfir isinn,
hvað annað.
Á leiðinni sagði Grete, hótel-
stýra á Hótel Uummannaq, frá
ítölum sem nokkrum árum
áður höfðu komið til eyjunnar
sérstaklega til þess að klífa
Uummannaq fjall. Þeir höfðu
verið vel útbúnir til fjallgöngu
og gert mikið úr afrekinu þeg-
ar þeir komu aftur niður. Með-
al annars sögðu þeir frá því
að þeir hefðu skilið eftir bók
uppi á toppi með nöfnum allra
leiðangursmannanna. Eitthvað
skolaðist frásögnin til í þýðing-
unni þvi um kvöldið kom einn
heimamanna færandi hendi
með bókina á hótelið þar sem
þeir gistu. Hann hafði misskil-
ið málið, haldið þá hafa gleymt
bókinni uppi á fjallstoppi og
skundaði á stígvélunum til þess
að sækja hana. Heimamenn
hafa gaman af því að rifja
þessa sögu upp. ■
Jólasveinahúsið
lætur ekki mikið
yfir sér. Yfir
vetrartímann er
farið þangað á
hundasleðum en
yfir sumarið
klifrað yfir
stokka og steina.
Morgunblaðið/RAX
Mannabein í grjóthrúgum
Danir eru áberandi á Grænlandi
eins og lög gera ráð fyrir. Reyndar
of áberandi í ferðaþjónustunni, en
það stendur til bóta með auknum
áhuga Grænlendinga á þessari at-
vinnugrein. Hann Anders, leiðsögu-
maðurinn sem hugsaði
um okkur í Illulissat,
var danskur, meira að
segja mjög danskur í
útliti, en samt alveg
grænienskur í gegn.
Sem betur fer. Hefur
unnið nokkur ár í
Grænlandi og er algjör-
lega heillaður af landi
og þjóð. Það var ekki
ónýtt að hafa slíkan
mann með í för.
Anders fór með okk-
ur í gönguferð út fyrir
bæinn. Við röltum eða
öllu heldur klöngruð-
umst yfir sólbráðinn snjó sem brotn-
aði undan okkur í öðru hveiju
skrefi. Frekar þreytandi en Anders
fullvissaði okkur um að við værum
þarna á versta tíma, nokkru áður
hafði snjórinn verið frosinn og svo
hyrfi hann í byijun júní. í þeim
töluðu orðum ultum við yfir tjald-
stæði bæjarins. Anders benti á snjó-
breiðuna og sagði: „Hér verður fólk
farið að tjalda eftir eina til tvær
vikur.“ Ég trúði því, enda farin að
Sífellt fleiri íslendingar líta
til grannans stóra í vestri
jegar nýir áfangastaðir eru
hugleiddir fyrir fríió. Hanna
Katrín Fndrjksen og
Ragnar Axelsson Ijós-
myndari, voru á ferð við
Diskóflóa á vesturströnd
Grænlands á dögunum, þar
sem ferðaþjónusta er ört
vaxandi atvinnugrein. Þar
eru ótal tækifæri fyrir ferða-
fólk að upplifa ævintýri.
fá reynslu af sterkri grænlenskri
sók
Á áfangastað var stórkostiegt
útsýni yfir sjó og ís, aðallega ís.
Við áðum á stað sem kallast Ser-
mermiut. Þar eru greinilegar minjar
um búsetu inúíta frá því fyrir um
fjögur þúsund árum! Svo röltum við
áfram, urð og gijót upp í mót. Á
næsta áfangastað voru inúítar
dysjaðir til forna. Slíkar dysjar er
víða að finna þar sem útsýni er
fallegt til sjávar. Inúítarnir lögðu
til hinstu hvíldar þar sem sást bæði
til sjávar og himins. Svo var gijót
sett yfir. Það er óneitanlega skrítið
að ganga um og rýna í gijótið eftir
mannabeinum. Éinhvern veginn
finnst mér að beinin eigi ekki að
liggja þarna óvarin fyrir ágangi
hinna lifandi, en það er svosem
ekkert hlaupið að því að finna graf-
irnar viti maður ekki hvar á að leita
þeirra.
Yfirþyrmandf ís
Rúsínan í pylsuendanum þessa
daga í Ululissat var óneitanlega
þyrluferð yfir ísfjörðinn. Fjörðurinn
er 40 kílómetrar á lengd og 7 á
breidd og er fullur af ís úr jöklinum
góða. Sem við flugum yfir vakti
Anders athygli mína á litlum sér-
kennilegum íshól. Þegar við lækk-
uðum flugið til þess að Raxi gæti
myndað seli uppgötvaði ég að hóll-
inn „litli“ var á stærð við fótbolta-
völl. Það er afsakanlegt að missa
fjarlægðar- og stærðarskyn þegar
horft er á þessa íshrúgu frá jökli
sem framleiðir 20 milljarða tonna
af ís á dag.
Fróðir menn segja að ísinn fari
á hreyfingu um 600 kílómetra inni
í landi. Þar er þykktin allt að þrem-
ur kílómetrum og ísinn þrýstist út
í firði Diskóflóans. Mestur hraði er
á ísnum í Isfirðinum, um einn metri
á klukkustund. Svo losna jakar frá
stóru ísbrúninni á tveggja til fjög-
RÉTT hjá Sermermiut voru inúítar
dysjaðir til forna.
urra vikna fresti og þá færist ís-
röndin aftur um þijá til fimm kíló-
metra. Þetta er yfirþyrmandi sjón
og maður er ósköp lítill frammi
fyrir þessari hrikalegu náttúru.
Minjarnar i Sermermiut fundust
í kringum 1720. Tuttugu árum síð-
ar byggði danski kaupmaðurinn
Jacob Severin, sem Jakobshavn er
nefnd eftir, „spikhús“ í bænum. Þar
bræddi hann selspik, sem íbúarnir
áttu nóg af, og olían var seld til