Morgunblaðið - 07.08.1996, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 7. ÁGÚST 1996 C 7
GREINAR
Úrskurðarnefndin fer
yfir strikið í máli Bessa
ÞANN 23. júlí sl. úr-
skurðaði Úrskurðar-
nefnd sjómanna og út-
vegsmanna í_ máli, sem
áhöfn Bessa ÍS skaut til
nefndarinnar, vegna
deilu um verð á rækju.
Úrskurðamefnd sjó-
manna og útgerðar-
manna er undarlegt fyr-
irbæri í íslenskum sjáv-
arútvegi. Þar koma sam-
an fulltrúar sjómanna og
útgerðamianna - fulltrú-
ar tveggja hópa seljenda
aflans - og ákveða á
hvaða verði kaupandi á
að kaupa hann. Og ef Pétur
þessir fulltrúar koma sér Bjarnason
ekki saman er kallað í
opinberan oddamann svo að meiri-
hluti myndist. Úrskurðamefndin
starfar í skjóli laga, sem sett hafa
verið á hinu háa Alþingi, sjálfsagt í
miklum tímaskorti.
Taka bertilllt til líklegs
afurðaverðs
f lögunum stendur að nefndin eigi
„að taka mið af því fiskverði sem
algengast er við sambærilega ráð-
stöfun afla“ og að taka „mið af verði
í nærliggjandi byggðar-
lögum.“ Þá skal nefnd-
in samkvæmt lögunum
„taka tillit til líklegrar
þróunar afurðaverðs“.
Þessi ákvæði laganna
hafa þó aðeins i meðal-
lagi þvælst fyrir meiri-
hluta nefndarinnar. Úr-
skurðurinn tók ekki mið
að því verði sem al-
gengast er að borga
fyrir sambærilega ráð-
stöfun afla og á engan
hátt mið af líklegri þró-
un afurðaverðs.
Útgerð Bessa ÍS var
gert að selja aflann til
eigin vinnslu á 118
kr./kg þrátt fyrir að
algengast verð á sambærilegum afla
væri rétt rúmlega 100 kr./kg og
þrátt fyrir að afurðaverð fari enn
lækkandi. Þetta er annar úrskurður
nefndarinnar á þessum nótum á
stuttum tíma, en sá fyrri olli því að
það fyrirtæki sem átti viðkomandi
skip treysti sér ekki til þess að vinna
aflann í eigin vinnslustöð, heldur
seldi aflann á almennum markaði á
105 kr./kg, sem er nær eðlilegu
markaðsverði.
„Þessi ákvæði laganna
hafa þó aðeins í meðal-
lagi þvælst fyrir meiri-
hluta nefndarinnar, seg-
ir Pétur Bjarnason, og
heldur áfram: „Ur-
skurðurinn tók ekki mið
að því verði sem algeng-
ast er að borga fyrir
sambærilega ráðstöfun
afla og á engan hátt
mið af líklegri þróun
afurðaverðs.“
Spurning um tilverurétt
úrskuröarnefndarinnar
Þessi úrskurður vekur sannarlega
upp spumingar um tilverurétt úr-
skurðarnefndar af þessu tagi og
Hefja leit að túnfiski
TVÖ JAPÖNSK túnfiskveiðiskip
hafa haldið frá Reykjavík til túnfísk-
veiða djúpt suður af landinu, innan
íslensku fiskveiðilögsögunnar. Veið-
arnar eru liður í samstarfsverkefni
japanskra aðila og Hafrannsókna-
stofnunar en staðið hefur verið að
undirbúningi þess frá því í október
á síðasta ári. Jóhann Sigurjónsson,
aðstoðarforstjóri Hafrannsókna-
stofnunar, segir nokkrar líkur á að
góð túnfiskmið fínnist innan íslensku
lögsögunnar en meginmarkmið
stofnunarinnar með leiðangrinum sé
að afla upplýsinga um miðin og línu-
veiðar Japananna.
Hafrannsóknastofnun var á síð-
asta ári falið að heija samstarf við
japanska aðila um tilraunaveiðar á
túnfíski innan íslensku fískveiðilög-
sögunnar og hafa viðræður staðið
yfír frá því síðastliðið haust. Jap-
anskur aðili setti sig í samband við
Hafrannsóknastofnun og stjómvöld
í október í fyrra og hefur hann haft
milligöngu í samstarfinu við útgerðir
skipanna tveggja. í framhaldi af því
fólu stjómvöld Hafrannsóknastofn-
uninni að kanna þessa möguleika
nánar með það í huga að stjómvöld
gæfu japönsku skipunum tilskilin
leyfí til að gera tilraunimar innan
lögsögunnar.
Vísbendingar um
túnfiskgöngur
Að sögn Jóhanns hefur nú verið
endanlega gengið frá þessum málum
og héldu tvö japönsk túnfískveiðiskip
til veiðanna um hádegisbilið í dag.
Starfsmenn Hafrannsóknastofnunar
fóru með skipunum og munu fylgjast
með veiðunum sem munu standa
yfír fram í miðjan október, djúpt
suður og suðvestur af landinu. Jó-
hann segir að þó verði hægt að fram-
lengja tímann ef þörf krefji. „Við
gerum hinsvegar ekki ráð fyrir að
þess verði þörf vegna útbreiðslu og
göngu túnfísksins. Það er í raun
ákaflega lítið vitað um túnfiskgöngur
inn í lögsöguna en þó eru til vísbend-
ingar um að hann komi hér inn á
þessum árstíma," segir Jóhann.
Safna upplýsingnm
Megintilgangur með þátttöku Haf-
rannsóknastofnunar í verkefninu er
að sögn Jóhanns að safna upplýsing-
um um nær ókönnuð hafsvæði og
auka þekkingu íslendinga á túnfísk-
veiðum. „Þetta eru fjarlæg mið og
langt frá okkar hefðbundnu fiskislóð-
um þótt þær séu innan okkar lög-
sögu. Þar með gefst okkur því kær-
komið tækifæri til að skoða þessi
svæði. Við munum einnig safna upp-
lýsingum um aðrar fiskitegundir sem
við verðum varir við þama suðurfrá.
Auk þess er ekki mikil hefð fyrir
þessari gerð línuveiða hér á landi.
Þetta eru nokkuð sérstök veiðarfæri
sem við höfum ekki mikla reynslu
af.“
Ef túnfiskur veiðist í leiðangrinum
verður hann frystur um borð og
gengur samkomulagið út á að Japan-
amir haldi arðinum af úthaldinu en
beri jafnframt þann kostnað sem
kann að verða. Að sögn Jóhanns
hefur Hafrannsóknastofnun ekki átt
auðvelt með að efna til leiðangra af
þessu tagi enda sé töluverð áhætta
fólgin í verkefninu. „Þetta samstarf
er því mjög jákvætt og hagstætt
fyrir okkur því að japanski aðilin ber
kostnaðinn að mestu,“ segir Jóhann.
Töluverðar líkur á
eftirsóknarverðum miðum
Jóhann segir að óvíst sé um fram-
hald veiðanna og háð því hver út-
koma leiðangursins verður. „Það eru
töluverðar líkur á því að það séu
eftirsóknarverð túnfiskmið innan
lögsögunnar á ákveðnum árstíma,
þó auðvitað sé of snemmt að spá
nokkm um það. Þetta verður fyrst
og fremst mjög lærdómsríkt fyrir
okkur. Við erum ekki að gera því
skóna að hér muni rísa stórkostlegur
túnfískiðnaður enda er túnfiskur
flökkufískur sem menn þurfa að nýta
í samvinnu við aðrar þjóðir og viðeig-
andi stofnanir," segir Jóhann.
Má ekki auka veiðar
Islendingar eru ekki aðilar að al-
þjóða túnfiskráðinu en áttu í fyrsta
skipti áheyrnarfulltrúa á fundi ráðs-
ins í fyrra. Samkvæmt upplýsingum
frá sjávarútvegsráðuneytinu verður
aðild að ráðinu skoðuð ef möguleiki
er á veiðum hér við land. í því myndu
felast ýmsar skuldbindingar auk þess
sem gera þyrfti ýmsa fyrirvara, því
meðal annars gildi reglur um að
ekki skuli auka túnfískveiðar frá því
sem nú er. Það þýddi að íslendingum
yrði óheimilt að stunda túnfiskveið-
ar, jafnvel innan eigin lögsögu.
Engin uppgrip fyrir íslendinga
Sölumiðstöð hraðfrystihúsanna
rak á sínum tíma útgerðafyrirtækið
Goodman Shipping á Fílabeins-
ströndinni í Afríku og gerði út tvö
túnfískskip. Páll Gíslason, sem var
reyndar um í hvaða ógöngur kjara-
barátta sjómanna er kominn. Bessi
IS er einn af fullkomnustu og glæsi-
legustu togurum landsins. Hann var
keyptur til landsins sem ísfísktogari
og hefur alla tíð aflað vel og skipverj-
ar hafa notið góðra launa. Útgerð
skipsins hefur síðustu mánuði breytt
togaranum í frystiskip og notað til
þess um 160 milljónir króna. Á þann
hátt hefur aflaverðmætið aukist og
hlutur skipvetjanna einnig verulega.
Stærri rækjan sem togarinn veiðir
er heilfryst um borð og seld til neyt-
enda en sú minni er fryst til frekari
vinnslu í landi. Þetta veldur því að
verðmæti minni rækjunnar, sem oft-
ast er kölluð iðnaðarrækja, minnkar
vegna þess að stærstu rækjuna vant-
ar, en heildaraflaverðmætið eykst.
Þar með eykst hlutur skipveijanna,
enda eru skipveijar á rækjufrysti-
skipum sennilega hæstlaunuðu laun-
þegar landsins. En mikið vill alltaf
meira og jafnvel þótt fjárfesting út-
gerðarinnar hafí aukið hlut skipveija
verulega er það ekki nóg.
Fulltrúar sjómanna knýja með
fulltingi oddamanns fram verðlagn-
ingu á iðnaðarrækjunni, sem er í
engu samræmi við afurðaverð, í engu
samræmi við hvað borgað er á al-
mennum markaði og í engu samræmi
við þá verðmætarýmun, sem orðið
hefur á rækjunni við að stærsta
rækjan hefur verið flokkuð frá. Eina
viðmiðunin sem meirihluti nefndar-
innar tekur mark á eru tveggja,
þriggja og íjögurra mánaða meðaltöl
um verð á iðnaðarrækju, sem ekki
tekur tillit til stærðarflokkunar.
Alræðisvald
Úrskurðamefnd sjómanna og út-
gerðarmanna er falið mikið vald og
miklu valdi fylgir vandi. íslenskur
sjávarútvegur þarf að þróast í góðu
samstarfi þeirra aðila, sem í honum
starfa. íslenskur sjávarútvegur er
ekki bara útgerð og sjómennska og
fyrst löggjafinn hefur valið að veita
útgerðarmönnum og sjómönnum
slíkt alræðisvald yfir íslenskum sjáv-
arútvegi og raun er á, reynir á þroska
þeirra og yfírsýn, sem valdið er fal-
ið. Það verður engum til góðs til
lengdar að þvinga á þennan hátt
fram tekjuhækkun til þeirra, sem
fyrir hafa hæst laun, ef allt hrinur
í kringum þá. Úrskurðarnefnd sjó-
manna og útgerðarmanna hefur far-
ið yfir strikið.
Höfundur er framkvæmdastjóri
Félags rækju- og hörpudiskfram-
leiðenda
framkvæmdastjóri útgerðarinnar,
telur að ekki verði mikil uppgrip fyr-
ir íslendinga í túnfískveiðum. Veið-
amar krefjist mikillar yfírlegu og
útbúnaður. „Þetta er dýr fískur og
þess vegna vilja menn veiða hann á
línu en ekki í nót. Hér er auk þess
um lítinn stofn að ræða, það hefur
verið veitt mikið úr honum og þess
vegna þarf að fara varlega að hon-
um. Ef íslendingar ætla að fara að
stunda þessar veiðar verða menn að
gera sér grein fyrir því að það er
ekki til skip fyrir þessar veiðar hér
á iandi. Það er ekki hægt að setja
skip í þessar veiðar á milli einhvers
annars. Þetta eru mjög sérhæfðar
veiðar og geymsluaðferðir, því það
þarf að frysta fískinn við um 50
gráðu frost,“ segir Páll.
Liggur í hitaskilum
„Það er öruggt að það finnst tún-
fiskur hér suður af landinu en ekki
víst að þessi stofn komi alltaf inn í
lögsöguna. Hann hrygnir inn á Mið-
jarðarhafi seinni part vetrar, en fer
svo út á Atlantshafið og jafnvel al-
veg norður undir Noregsstrendur,
tekur síðan stefnuna suðvestur og
endar við norðanverð Bandaríkin.
Þaðan syndir hann í austur inn í
Miðjarðarhafið og þá lokast hringur-
inn. Þessi stofn er hér fyrir sunnan
land í hitaskilum um þetta leyti og
ef þau lenda inni í lögsögunni kemur
þessi fískur það líka, annars ekki,
því hann er á sinni eðlilegu göngu,“
segir Páll.
KVIilTABANKINN
Kvótabankann vantar þorsktil leigu og sölu.
Einnig vantar þorskaflahámark til sölu.
Ýsa, ufsi og skarkoli óskast til leigu.
Sími 565 6412, fax 565 6372, Jón Karlsson.
Fiskiskip til sölu
Vélskipið Óskar Halldórsson RE 157, sem
er 250 brúttórúmlesta togskip, smíðað í
Hollandi árið 1964.
Aðalvél Stork 1000 hö, 1981.
Skipið selst með veiðileyfi og aflahlutdeild-
um, sem heimiluðu eftirfarandi aflamark fisk-
veiðiárið 1995/1996:
Þorskur kg 223.898, grálúða kg 2.384, ýsa kg 144.410,
skarkoli kg 66.758, ufsi kg 48.572, karfi kg 67.954,
úthafsrækja kg 226.972.
Fiskiskip - skipasala,
Hafnarhvoli v/Tryggvagötu,
símar 552 2475/552 3340.
Skarphéðinn Bjarnason, sölustjóri.
Gunnar I. Hafsteinsson, hdl.
Magnús Helgi Árnason, hdl.
...orðaðu þaö við Fálkann

Þekking Reynsla Þjónusta

i-