Morgunblaðið - 29.11.1996, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 29. NÓVEMBER 1996 B 3
DAGLEGT LÍF
Dagbækur frá 18. öld eru frá
embættis- og menntamönnum og
allar ópersónulegar og háðar hefð-
bundinni menningu menntamanna.
Þær fjalla um hið opinbera og al-
menna. „En fljótlega eftir aldamót-
in 1800 fer að fjölga alþýðumönn-
um í flokki dagbókarritara," segir
Davíð, „og eru þær sem skrifaðar
eru eftir miðja 19. öld oft persónu-
legar.“
Davíð telur vísbendingar í dag-
bókum og
almanökum
Málið er að láta vcni ^rir
stjórnast af Þv.í,.að fyrir
tímanum eða að mlðJa l9;
skapa tímann í 9l lra. hafl
lífi sínu Islendingar
upphfað
tímann sem
hringrás, en að einstaklingshyggj-
an hafði breytt skynjuninni í línu.
Aður var það maðurinn í umhverf-
inu gagnvart náttúrunni en svo
einstaklingurinn og sjálfið.
Davíð segist fljótlega hafa beint
sjónum sínum að tímatalsritum og
almanökum við upphaf dagbókar-
skrifa. En þar ber mikið á veður-
spádómum. „Veðurspádómar og
dagbækur tengjast ótjúfanlega á
átjándu öld,“ segir hann.
Meðal upplýsinga er veðurspá
fyrir hveija viku eða mánuð kom-
andi árs. En hvemig var það hægt?
Hér gildir hugmyndin um tíma-
hringinn. Tunglöld stóð í 19 ár í
senn og virðist sem almenningur
hafí talið að sama veðrið kæmi
aftur á 19 ára fresti. Þórður Tóm-
asson safnvörður skrifaði eitt sinn
að veðurspádómar byggðust á 19
ára gömlum dagbókum og þeirri
trú, „að veðurreynd yrði hin sama
19. hvert ár. Nefndist það tímabil
Tunglöld."
Davíð segir að íslendingar hafi
jafnvel þýtt 18 ára gömul almanök
til að spá um veður á komandi ári.
Jónas berst gegn hlndurvltnl
Davíð bendir á að vísindamenn-
imir hafi barist gegn þessu hindur-
vitni sem birtist í veðurspánum
og nefnir Jónas Hallgrímsson sem
lagði til í Hinu íslenzka bók-
menntafélagi að hafín yrði skrán-
ing reglulegra veðurbóka um allt
land, „því oss hefír að kalla gjör-
samlega vantað réttar sagnir um
veðráttufar vort“.
Davíð Ólafsson situr nú á hand-
ritadeild og getur skynjað í gegn-
um dagbækurnar hvemig upplifun
á tímanum hefur breyst með
áherslunni á hið einstaka í stað
þess almenna, einkalíf í stað hins
opinbera úr hring í línu. Þetta
gerist fyrir áhrif upplýsingarinnar
sem meðal annars fól í sér að
skynjun veruleikans væri einstakl-
ingsbundin.
Skilur þú klukkuna afi, spurði
Álfur í Brekkukotsannál. ■
Helga Sigbjörnsdóttir
Elísabet Davíðsdóttir
Stormur tímans
í fangið
Enginn tími
til að hugsa
VINKONA mín
lagði fyrir löngu
fyrir mig spurn-
inguna: „Hvernig
finnst þér tíminn
Iíða?“ og ég upp-
götvaði að mér
fannst tíminn vera
eins og stormur i
fangið,“ segir
Helga Sigbjörns-
dóttir frá Rauð-
holti í Hjaltastað-
arþinghá og fyrr-
verandi kennari í
Reykjavík.
„Ég uppiifi tím-
ann sem beina línu
og þegar ég var
yngri fannst mér
hann sem sterkur
straumur eða
vindur á móti sem
ég þurfti að stand-
ast en gat um leið
notið,“ segir hún.
„Tíminn hrekur
mig ekki áfram,
heldur geng ég inn
í hann.
Hinsvegar ef ég
horfi á eilífðina
utan frá er ekki bara um lífs-
strauminn að ræða, möguleik-
arnir eru fleiri," segir hún og
segist geta séð fyrir sér hring-
formið. „Menning rís og fellur,
stefnur og straumar fara í
hringi, sem merkir samt ekki
hreina endurtekningu. Spirall er
ef til vill form timans gagnvart
mannkynssögunni."
„Með aldrinum hef ég fengið
óljósan grun um hringinn. Mér
finnst sem ég fari beint áfram
en hef grun um hring. Alveg eins
og ef ég keyrði hringinn í kring-
um landið."
Helga hefur lagt spuminguna
um timann fyrir aðra og fengið
ólík svör. Sumum finnst þeirra
tími vera eins og lítill hringur,
öðrum eins og trekt eða svelgur.
Hún minnist sérstaklega vinnu-
konu fyrr á öldinni sem fannst
sem samtíðin færi fram úr henni
og hún sjálf sæti eftir. Helga velt-
ir því fyrir sér hvort orð Jónasar
„Tíminn vill ei tengja sig við mig“
merki þjáningu hans um að sam-
tiðin hafi ekki skilið hann.
„Mér finnst styttra nú en áður
þegar ég horfi til baka,“ segir
Helga. „Það er minna um nýja
reynslu núna. Einnig er eins og
Morgunblaðið/Ásdís
HELGA Sigbjömsdóttir
sumarið sé lengra í minningunni
en veturinn vegna þess að það
geymir fleiri atburði.
Ungum finnst all-
ur timinn vera
framundan og
auðvelt að
ætla sér að
gera margt.
Aftur á
móti finnst
gömlum
spuming
hverju þeir
geti lokið
og afrekað
á þeim tima
sem eftir er,
og möguleik-
amir á að byija á
nýju ekki miklir."
Tíminn gagnvart göml-
um mótast af að minnsta kosti
tvennu að mati Helgu, annarsveg-
ar að fátt er nýtt og spennandi
og hinsvegar hugsuninni um það
sem ekki var gert á ákveðnum
tímaskeiðum í lífinu. „Fyrstu tutt-
ugu ár ævinnar era svo viðburða-
rik að þau jafnast á við næstu 60
ár, en það em einmitt atburðimir
sem ráða huglægri lengd tímans,"
segir Helga að lokum. ■
„TIMINN líður
líkt og hraðklippt
músikmynd á
MTV,“ segirEl-
ísabet Davíðs-
dóttir, fyrirsæta
og nemi í Mennta-
skólanum við
Hamrahlíð. „Tími
fólks er takmark-
aður og lítill timi
gefst til að sinna
fjölskyldunni og
mörgu öðra mik-
ilvægu.“
Elísabet segist
upplifa hvert ár
sem dýrmætan
tíma sem þurfi að
nýta sem best.
Hún er því að
flýta sér á skóla-
göngunni og lýk-
ur stúdentsprófi
á þremur og
hálfu ári.
„Það er nauð-
synlegt að for-
gangsraða því
sem maður ætlar
sér,“ segir hún.
„Ég ætla í há-
skólanám en það má bíða, því
áður ætla ég að starfa sem fyrir-
sæta í nokkur ár. Fyrir-
sætustarfið spannar
aðeins stuttan
tíma. Ég er tví-
tug og jafnvel
í eldri kantin-
um í brans-
anum.“
Hraðinn í
fyrirsætu-
starfinu er
mikill og
tískuheim-
urinn breyt-
ist hratt og
því brýnt að
fylgjast vel með.
Elísabet hefur
hugsað sér að stunda
það í 1-2 ár og j»ess vegna
er hún að flýta sér. „Eg var að
hugsa um að ljúka prófum á
tveimur brautum í MH, en ég
komst að þvi að það er ekki eins
mikilvægt og að klára stúdentinn
strax.“ Þannig forgangsraðar
hún í lífi sínu.
Hinsvegar kann hún ekki alls-
kostar við hraðann í samfélag-
inu. „Það er svo margt í boði og
ekki timi til að gera allt, þess
Morgunblaðið/Kristinn
Elísabet Davíðsdóttir
vegna þarf að skammta sér tíma.
Pressan er mikil og takturinn í
tónlistinni núna hraður. Tónlist
Bítlanna er hæg í samanburði,"
segir hún.
Elísabet segist upplifa tímann
sem línu, alltaf sé eitthvað nýtt
að gerast og hraðinn aukist jafnt
og þétt. „Mér finnst eins og þetta
muni taka enda, vegna þess að
tæknin er of hröð, upplýsinga-
streymið of mikið. Fólk þolir
þetta ekki til lengdar, því kröf-
urnar era of miklar. Þetta endar
með tímasprengju." Hún segist
upplifa að hraði nútimans valdi
streitu og þunglyndi fólks.
Sjálfstæð hugsun deyr
„Það er ekki tími til að hugsa.
Heimildaflóðið er svo mikið, til
dæmis við ritgerðarsmíð, að
timinn til að vinna úr því er of
skammur. Sjálfstæð hugsun
kviknar ekki, því allt kemur úr
alnejtinu."
„Ég tek einn dag í einu,“ segir
hún. „Áður reyndi ég að horfa
langt inn í framtiðina en núna
ekki nema 2-3 mánuði. Mér finnst
að hver maður þurfi að finna sinn
hraða og lifa í takt við hann,“
segir Elísabet að lokum. ■
við einvala lið þýðenda, sem flestir
hafa viðkomandi tungu að móður-
máli og semja nýja texta eftir sinni
máltilfinningu og smekk.
Smám saman hafa gjafa- og jóla-
kort orðið veigameiri þáttur í út-
gáfustarfsemi fyrirtækisins. Kortin
eru bæði með myndum eftir Krist-
ínu og Hörð en einnig með ljós-
myndum eftir marga færa ljós-
myndara. „Ein helsta nýjungin í ár
eru jólakort með áföstum bóka-
merkjum.
Þau eru
hugsuð sem
lítil gjöf um
leið og kort,“
segir Kristín.
Vfðurkenn-
Ingar
Af ljósakri
hlaut verð-
laun íslenska
markaðs-
klúbbsins
þegar það
kom fyrst út
og var út-
nefnt til menningarverðlauna DV í
grafískri hönnun fyrir tveimur
árum.
Fyrirmyndir flestra vatnslita-
mynda Kristínar eru sóttar í nátt-
úru íslands. Kristín segir að fram-
leiðsla fyrirtækisins hafí mælst vel
fyrir á erlendri grund og vakið
áhuga útlendinga á að sækja landið
heim og skoða með eigin augum
fyrirmyndir ljósmyndanna og vatns-
litamyndanna. ■