Morgunblaðið - 29.11.1996, Qupperneq 4

4 B FÖSTUDAGUR 29. NÓVEMBER 1996
DAGLEGT LÍF
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 29. NÓVEMBER 1996 B 5
+
1“
DAGLEGT LÍF
starfað saman eins og einn hugur og ein
hönd í smiðju sinni í Bergvík á Kjalarnesi.
I funhita frá glerbræðsluofninum og öðrum
ofnum fylgdust Valgerður Þ. Jónsdóttir og
Kristinn Ingvarsson ljósmyndari með
hvernig glas verður til.
GLER hefur lengi tengst dag-
legu lífí manna á svo hvers-
dagslegan og sjálfsagðan hátt
að því er alla jafna lítill gaumur gef-
inn. Um 3.500-3.000 f.Kr. er talið að
menn hafí kunnað að búa til gler og
vitað er að árið 100 e.Kr. var þekkt
aðferð til að móta glerið og laga á
allra handa máta með munnblæstri.
Til eru margar gerðir af gleri en að-
aluppistaðan er hvítur kvartssand-
ur. Slíkur sandur í hlutfallinu tveir
þriðju á móti ákveðinni blöndu af
alkalíefnum og kalki er notaður í
gler til munnblásturs.
Þótt gerð munnblásinna glergripa
hafí smám saman lotið í lægra haidi
fyrir verksmiðjuframleiddu gleri
eftir iðnbyltinguna á seinni hluta
átjándu aldar lagðist gamla tæknin
aldrei með öllu af. Aðferðin sem
glerlistamennirnir og einu glerblás-
ararnir hérlendis, Sigi’ún Ó. Einars-
dóttir og Soren S. Larsen, nota er
hin sama og forvera þeirra rétt eftir
Krists burð auk þess sem verkfærin
hafa lítið breyst í aldanna rás.
Þau kynntust í Danmark Design
skolen, sem þá hét Skolen for
Brugskunst, árið 1978. „Gamla sag-
an um ástir nemanda og kennara
...,“ útskýrir Sigrún, fyrrum nem-
andi. Soren kenndi leirlist, en hafði
lagt drjúga hönd á plóg við að setja
upp glerverkstæði skólans, en þar
segist Sigrún hafa „tapað sér“ þegar
hún og aðrir nemar á þriðja ári í
leirlist fengu tækifæri til að spreyta
sig á hráefninu. Eftir burtfararpróf
úr glerdeildinni vann Sigrún á ýms-
um glerverkstæðum í Skandinavíu
og kynnti sér glerblástur í Hollandi
og Bretlandi. Unnustinn varð eftir í
Danmörku þar sem hann lagði drög
að búferlaflutningum með son sinn
til Sigrúnar og dóttur hennar á ís-
landi.
„LítilQörlegur“ veikleiki
„Við vorum með háleita drauma
um að opna glerverkstæði og fram-
leiða munnblásna nytjamuni,
skrautgripi og skúlptúra. I rauninni
kunnum við varla að blása gler þótt
við hefðum ekki hugmynd um þann
„lítilfjörlega" veikleika okkar.
Barnalega bjartsýn og óhemju dug-
leg héldum við ótrauð áfram og
tókst að láta drauminn rætast árið
1982,“ segja Sigrún og Soren.
Til að draga björg í bú kenndi
Soren leirlist í Myndlistarskólanum í
Reykjavík á meðan Sigrún puðaði
ein í smiðjunni á Kjalarnesi, þar sem
þau höfðu gamalt fjárhús og íbúðar-
hús til afnota. Þau fengu gamlan
kennara Sigrúnar nokkrum sinnum í
heimsókn til að leiðbeina sér auk
þess sem Soren nam listina af Sig-
rúnu hvenær sem færi gafst. Hún
segist aðeins hafa lært grunnhand-
tökin í skólanum og verkstæðunum
Sren: Konungsgjöf
Sren: Bifröst
Sögur og
skúlptúrar
SIGRÚN og Sren hafa tekið þátt í
glerlistasýningum víða um heim.
Verk þeirra eru afar ólík; Sigrúnu
finnst gaman að segja sögur með
myndum á vösum, skálum og disk-
um, en Sren leikur sér með gagn-
sætt form glersins í skúlptúrum
sínum.
Sigrún: Garðlíf
SJÓÐANDI heitt glerið veitt út glerbræðsluofninum. YFIRBORÐ glersins kælt og mótað um leið í tré klossa.
arofn til að hægja á kólnun. Ef
fyllstu nákvæmni er ekki gætt lekur
sjóðandi heitt glerið niður af pípun-
um eins og sírópsleðja og stirðnar á
leiðinni.
„Þetta er erfið verkamannavinna
á daginn, en þá framleiðum við
nytjagripina og blásum glerið í gríð
og erg. Við vöknum klukkan hálfsjö
á morgnana, tæmum afrakstur vinn-
unnar frá deginum áður úr afspenn-
ingsofninum og hitum hann aftur í
500°. Þá er glerbræðsluofninn búinn
að malla við 1.350° hita um nóttina
og bræða hráefnið, sem við mokuð-
um inn í skömmtum kvöldið áður.
Klukkan átta erum við yfirleitt byrj-
uð að blása og erum að til hálfþrjú.
Þá fáum við ókkur að borða, leggj-
ÁKVEÐIÐ magn af seigfljótandi glerinu er klippt á bikarinn þannig að hægt sé að móta stilkinn.
ÞEGAR stilkbitanum hefur verið
dýft í litað glerduft og endurhitað ur
er liann mótaður með töng. Lengd
stilksins skiptir máli til að glös sömu
gerðar verði jafnhá.
TIL að opna bikarinn verður að flytja
glasið frá glerpípunni yfir á járn-
stöng. Þetta er gert með því að festa
járnstöngina við botninn með litlum
glerbita, svokölluðum nafla.
ytra en hana hafi skort alla þjálfun.
Þeim er núna fyrirmunað að skil-
ja áræðni sína, þrautseigju og ofur-
trú á mátt sinn og megin á þessum
árum. „Við unnum myrkranna á
milli og urðum vitaskuld fyrir ýms-
um skakkafollum, enda höfðum við
ekki nægilegt vald á tækninni. Von-
brigðin voru oft mikil þegar við
eyðilögðum einhvern hlut á síðari
stigum framleiðslunnar, til dæmis
kviðum við lengi framan af alltaf
fyrir að setja fót á glas eða opna
glas, sem er mikið vandaverk."
Þótt þau telji fyrstu afurðir sínar
ekki á heimsmælikvarða frá list-
rænu sjónarhorni eru þau þakklát
landanum fyrir að hafa tekið þeim
vel, keypt af þeim glös og aðra
nytjahluti og gert þeim þannig kleift
að þróa framleiðsluna. „Leikni í
glerblæstri fæst aðeins með stöð-
ugri þjálfun í langan tíma. Núna
finnst okkur fyrstu glösin sem við
settum á markaðinn svolítið hjákát-
leg en þó falleg í ófullkomleika sín-
um.
Ekkert fát og fum
SÍÐASTA mótunarstigið er nokkuð vandasamt en þá er bikarinn hitaður aftur
og opnaður. Að þessu loknu er glasið látið í afspenningsofninn.
Á verkstæðinu fara ekki mörg orð
á milli þeirra hjóna. Þau eru eins og
einn hugur og ein hönd, enda löngu
búin að tileinka sér ákveðið vinnu-
lag. Ekkert fát og fum. Með ótrú-
lega markvissum og samhæfðum
hreyfingum sveifla þau og snúa
hvort sinni glerpípunni, skara þeim í
eldinn til skiptis, veiða upp seigfljót-
andi glerið, snúa og blása, veiða,
snúa og blása, klippa, móta og laga.
Mótanlegt gler er 700°-1.000° en þar
sem hitastigið lækkar hratt um leið
og efnið er veitt úr 1.170° heitum
bræðsluofninum verður að hafa
hröð handtök og stinga glerpípunni
öðru hverju í svokallaðan innhitun-
alls konar gerðum og litasamsetn-
ingum. Soren býr til mismunandi
lagaða skúlptúra, þar sem hin gagn-
sæja fegurð glersins fær notið sín í
bland við ýmis konar óregluleg lita-
mynstur.
Þau hafa tekið þátt í fjölda sam-
sýninga hér heima og erlendis og
eru í stöðugu sambandi við glerlista-
menn víða um heim. „Auk áhuga á
framgangi glerlistarinnar eiga gler-
blásarar margt sameiginlegt. Oft
snúast umræðurnar jafnmikið um
listina og ýmsa kvilla eins og sigg,
brunasár og vöðvabólgu, sem hrjá
okkur flest. Okkur fínnst við vera
þjáningasystkin „stritandi við eld-
inn alla daga,“ segir Sigrún og bætir
við að fyrir tveimur árum hafi þau
hjónin verið orðin svo slitin og lúin
að hörmung hefði verið að sjá þau.
„Við erum miklu unglegi’i núna,
enda ákváðum við að drífa okkur í
sund á hverjum degi og stunda lík-
amsrækt."
Kókflöskur og rúðugler
Sigrún og Soren bræddu og blésu
rúðugler í fjögur ár þar til þau hófu
innflutning á hráefni frá verksmiðju
í Belgíu. I stað rúðuglersins bræða
þau nú litlar, hvítar kúlur, samsett-
ar úr sandi og öðrum efnum í réttu
hlutfalli. Þau segja að rúðuglerið sé
mun vandmeðfarnara hráefni því
það stirðni fljótt auk þess sem fram-
leiðslan verði með grænleitum blæ.
„Upp úr 1960 fengu listamenn í
auknum mæli áhuga á að nota gler
sem efnivið í listaverk og nytjahluti.
Þar sem þeir vildu jafnframt vinna
með glerið sjálfir í stað þess að láta
verkamenn í glerverkstæðum
bræða og blása komu margir sér
upp ofnum og bræddu sjálfir kók-
flöskur og rúðugler, sem þá var eina
handbæra hráefnið. Smám saman
var hráefni til glerbræðslu þróað og
núna er hægt að fá það í handhægu
formi. Lítil glerverkstæði hafa
sprottið upp eins og gorkúlur út um
allt og glerlistadeildir þykja ómis-
sandi í flestum listaskólum. Glerlist-
in hefur aftur verið hafin til vegs og
virðingar og munnblásnir og hand-
gerðir glermunir hafa orðið æ eftii’-
sóknarverðari á síðari árum,“ segja
Sigi’ún og Soren, sem strita í smiðj-
unni sinni til að anna síaukinni eftir-
um okkur í klukkutíma og synd-
um áður en við förum aftur í
verkstæðið til að undirbúa
næsta dag og sinna því
skemmtilegasta sem er hönnun
og listmunagerð."
Þótt hver dagurinn sé öðrum
líkur segjast Sigrún og Soren hafa
ómælda ánægju af vinnu sinni,
sem jafnframt sé aðaláhugamálið.
Þau eru bundin við fyrirtækið nótt
sem nýtan dag og verða alltaf að
hafa vakandi auga með ofnunum
sínum. Um níuleytið, þegar þau hafa
fyllt bræðsluofninn, geta þau loks
slakað á eftir líkamlegt erfiði dags-
ins og gefið sig á vald listagyðjunni.
Aðspurð hvaða áhrif stöðug sam-
vera allan sólarhringinn, ár eftir ár,
hafi á hjónabandið svara þau að
dæmið verði bara að ganga upp
hvað sem tauti og rauli. „Við ákváð-
um að útkljá öll vandamál strax í
stað þess að fara í fýlu. Okkur finnst
of mikið vera í húfi til að láta misklíð
og leiðindi spilla því sem við erum
búin að eyða mörgum árum í að
byggja upp.“
Slitin og lúin
Daglega vinnan í verkstæðinu
felst í að framleiða nokkur stykki af
glösum og öðrum nytjahlutum mörg
sömu gerðar. Slíka hluti vinna þau
sameiginlega og virðast þá sem einn
maður. Á kvöldin gegnir öðru máli,
en þá vinna þau hvort að sínu hugð-
arefni og búa til gripi sem enga eiga
sér líka. í galleríinu, sem þau
byggðu yfir verkstæðið, má sjá að
verk þeirra eru afar ólfk. Sip-
rúnu finnst gaman að segja
sögur og bera vasar, diskar
og skálar hennai’ þess
glögglega merki með ýmiss
konar fígúrum og skreytingum í
Morgunblaðið/Ingó
ÞÓR Jósefsson mun taka þátt f keppninni um titilinn herra Evrópa
í Stavangri í Noregi á morgun.
Fyrirsætustörf
heilla marga karlmenn
s
og þeirra á meðal er herra Island
Á UNDANFÖRNUM árum hef-
ur æ meira borið á fegurðarsam-
keppni karla hér á landi. Skemmst
er að minnast fyi-irsætukeppninnar
„Herra Model Look '96“ sem hald-
in var á vegum skóla Johns Casa-
blancas á Islandi í október síðast-
liðnum. Keppnin um herra ís-
land virðist einnig vera að
festa sig í sessi og ætlar að
verða æ viðameiri og metnað-
arfyllri með hverju árinu. Um
það vitnar herra Island 1996,
Þór Jósefsson, 24 ára Reyk-
víkingur. „Það var mjög vel
vandað til Herra Island
keppninnar að þessu sinni.
Skipulögð leit var gerð að
karlmönnum í keppnina og til
mikils var að vinna,“ segir
Þór og vísar til þess að vegna
sigurs í Herra Island keppn-
inni hefur hann öðlast þátt-
tökurétt í keppninni um herra
Evrópu, sem
haldin verður
í Stavanger í
Noregi á morg-
un, laugardag.
Þetta er í þriðja
skiptið sem sú
keppni er haldin
en jafnframt í fyrs-
ta sinn sem íslensk-
ur þátttakandi verður
meðal keppenda. Verð-
launin verða vegleg því
sigurvegarinn hlýtur árs
samning við eina stærstu
fyrirsætuskrifstofu karla í
París, PH-One.
Miklar væntingar til
keppninnar
í samtali við Daglegt líf segist
Þór gera sér miklar vonir um
aukna möguleika á fyrirsætustörf-
um vegna þátttöku í keppninni í
Stavanger á morgun. „Þetta er
næststærsta fegurðarsamkeppni
karla í heiminum og mun því ör-
ugglega vekja athygli í tískuheim-
inum. Fjölmargir munu fylgjast
með keppninni á staðnum, en ein-
nig mun sjónvarpstöðin Eurosport
gera henni skil,“ segir hann og
bætir því við að sigurvegari keppn-
innar verði ekki einungis valinn eft-
ir útliti, heldur líka eftir líkams-
hreysti. „Eg er mjög vel búinn und-
ir keppnina og hef í raun lagt allt
undir til að ná góðum árangri. Til
að mynda hef ég æft; hlaupið og
verið í léttum lyftingum tvisvar á
dag undanfarna þrjá mánuði og
tekið mér frí frá vinnu til að hafa
meiri tíma til undirbúnings," segir
hann. „Ég er í mínu besta formi og
því er alveg rétti tíminn núna,“ seg-
ir hann ennfremur.
Þór mun einnig taka þátt í annar-
ri keppni fyrir Islands hönd á
næstunni, keppni sem ber
heitið Mr. Men Hunt Int-
ernational. „Hún verður
haldin í Singapore næsta vor
og fær sigurvegarinn um sjö
milljónir íslenskra króna í sinn
hlut,“ segir hann.
Fyrirsætustörfin heilla
Þór segist hafa mikinn áhuga á
fyrirsætustörfum og stefnir að því
að komast á samning erlendis. „Ég
ÞÓR hefur mikinn áhuga á því að starfa
sem fyrirsæta á erlendri grund.
hef unnið sem fyrirsæta hér á landi
síðastliðin ár en hef ekki haft lifi-t
brauð af því einu saman því mark-
aðurinn er svo lítill. Erlendis er
hins vegar mun meira að gera fyrir
karlfyrirsætur og launin eru mjög
góð,“ segir hann og nefnir einnig að
hann sé farinn að safna myndum í
möppuna sína.
Áðspurður telur Þór að mikill
áhugi sé á fyrirsætustörfum meðal
karlmanna hér á landi og er jafnvel
ekki frá því að áhuginn sé að
aukast. „Og í mínum huga er það
engin spurning að fegurðarsam-
keppni karla eigi allt eins rétt á sér
og fegurðarsamkeppni kvenna,“
segir hann. „Konurnar eru alltaf að
tala um að þær vilji fá að gera það
sama og karlar og því ættu karlar
ekki að fá að gera það sama og
kvenmenn?"
En skyldi Þór eiga einhver góð
ráð í pokahorninu fyrir unga menn
sem hafa áhuga á að gerast fyrir-
sætur? „Jú, og það er í raun mitt
lífsgildi,“ segir hann og heldur
áfram. „Það er að lifa heilbrigðu
lífi. Hugsa vel um heilsuna; borða
hollan mat og hvílast vel,“ segir
herra Island að lokum. as
IAGMARK5 OFNÆMI
ENGIN ILMEFNI
HRÁEFNIÐ eru hvítur kvartssandur, sódi og kalk.
HRAEFNINU mokað í glerbræðsluofninn.

GLERIÐ mótað örlítið með töng áður en bikarinn er blásinn upp.
Blásið
í glerið
*
I fjórtán ár hafa glerlistamennirnir Sig-
rún Q. Einarsdóttir og S0ren S. Larsen