Morgunblaðið - 20.06.1997, Blaðsíða 2

2 B FÖSTUDAGUR 20. JÚNÍ 1997
MORGUNBLAÐIÐ
DAGLEGT LÍF
Eru börnin of ung?
Skýrsla um þróunarverkefnið
„Heimspeki með bömum“ kom út í
síðustu viku, en það var unnið í
Foldaborg frá því í ágúst 1994 og
fram í maí 1996.
Hugmyndin kviknaði þegar
Ingibjörg Sigurþórsdóttir, leik-
skólastjóri, sótti tíma hjá Sigurði í
framhaldsdeild Fóstruskólans;
hana langaði að reyna að kenna
leikskólabörnum heimspekilegar
samræður. I framhaldi af því fékk
hún styrk úr Þróunarsjóði Dag-
vistar bama og Sigurð til liðs við
sig sem verkefnisstjóra.
Það tók Sigurð ár að undirbúa
starfsfólk leikskólans. Þau fóru
vandlega í gegnum kenninguna og
hann þjálfaði það í heimspekileg-
um samræðum. Einnig studdi
hann starfsfólkið fyrstu skrefín
eftir að vinnan hófst með bömum
leikskólans í september 1995.
„Helstu spumingar sem vöktu
fyrir okkur vom hvort kennsla í
heimspekilegum samræðum gæti
skotið rótum í leikskólum, hvort
leikskólakennarar gætu valdið
þessu verkefni og hvort böm væra
móttækileg þetta ung fyrir heim-
speki,“ segir Sigurður.
Rökstyðja skoðanir
sínar betur
„Útkoman varð mjög ánægjuleg.
Það urðu miklar framfarir í gagn-
rýninni hugsun og hegðun sem lýt-
ur að siðferðilegum þáttum, t.d.
hvemig þau umgangast og hlusta
hvert á annað og hvað þau gera
með hugmyndir hvers annars.
Einnig greindum við framfarir í
rökleikniþáttum.“
Sigurður segir óvissuþátt í skýrsl-
unni að erfítt sé að greina á milli
almenns þroska og áhrifa heim-
spekinnar. Þá sé h'tið vitað um yfír-
færslugildi kennslunnar, þ.e. hæfni
til að yfirfæra þekkingu úr heim-
spekilegar samræður yfir á hvers-
SIGURÐUR ræðir við börnin eftir upplestur úr Bullukollu.
spennandi að rannsaka það nánar í
framtíðinni."
Viðmlð að baki dómum
Kennslustundir fara þannig fram
að lesnir era kaflar úr Bullukollu,
skáldsögu með heimspekilegu
ívafi, og svo era börnin hvött til að
spyrja spurninga um það sem vek-
ur áhuga í lestrinum. Kennarinn
leiðir umræðurnar. Hann hefur
verkefni í bókinni til að styðjast við
og fær börnin til að fella dóma,
rökstyðja þá og átta sig á því
hvenær þau era sammála og
hvenær ósammála. I lokin hjálpar
kennarinn börnunum að rifja upp
samræðurnar og draga saman nið-
urstöður.
Sem dæmi um það hvemig
á hópinn hvort allir gulir hlutir
væra fallegir. „Nei,“ sagði einn
strákur. „Þorskurinn er gulur og
hann er ljótur.“ Þar með varð til
skilningur á því í hópnum að jafn-
vel þótt guli liturinn gerði eitthvað
fyrir fegurð sólarinnar væri það
ekki allur sannleikurinn.
Brátt komu fram fleiri rök og við-
miðanir fyrir fegurð sólarinnar. Að
sólin væri undirstaða lífsins og
hvað hún skini skært. Það er fyrst
og fremst þetta sem við fáumst við
í samræðutímum; hvaða viðmið við
notum þegar við fellum dóma.“
„Það mætti sjálfsagt kenna full-
orðnum eitthvað um það líka,“
bætir blaðamaður við.
„Vafalítið," segir Sigurður.
„Finnst þér þörf á kennslu í þess-
um efnum fyrir foreldra?“ heldur
blaðamaður áfram. „Jú, tvímæla-
laust. Eg hef mikinn áhuga á því
að halda námskeið fyrir foreldra
og fékk reyndar þá geggjuðu hug-
mynd að vera með foreldra og
börn saman í samræðutímum. Það
gæti verið fróðlegt. Annars gerir
námskeið í heimspekilegri sam-
ræðu öllum gott. Þar gefst tæki-
færi til að leggja hugmyndir fram
til skoðunar og læra að taka gagn-
rýni. Enda eiga skoðanir ekki að
vera á persónulegum eða tilfinn-
ingalegum nótum.
Tilgangurinn með þvi að setja
fram skoðanir er ekki að sannfæra
aðra heldur að fá athugasemdir til
að öðlast betri skilning á viðfangs-
efninu. Þetta er ekki aðeins spurn-
ing um rökleikni heldur einnig
grandvallarviðhorf, sem byggist að
mínu mati á virðingu og kærleika."
Hjálpar mér sem
uppalanda
Að sögn Sigurðar hefur reynslan
af uppeldi tveggja sona, á aldrin-
um sjö og ellefu ára, hjálpað hon-
um heilmikið. „Maður er alltaf að
reka sig á í uppeldi barna sinna.
Reynsla mín af því hvað heim-
spekilegar samræður getur gert
fýrir börn hefur hjálpað mér mikið
sem uppalanda. Þær geti bæði ver-
ið til gagns og skemmtunar og ekki
síður greitt fyrir lausn vandamála.
Ekki má heldur gleyma því að syn-
ir mínir aðstoðuðu mig við gerð
bókarinnar um Bullukollu; ég fór
Sólin og
heimspeki með börnum
GEISLAR sólar verma skólabekki
og uppljóma andaktug andlit
barna í klettaborg við leikskólann
Foldaborg í Grafarvogi.
Þau era að hlýða á upplestur
Sigurðar Björnssonar, heimspeki-
kennara, úr Bullukollu. I samræð-
um sem skapast eftir lesturinn
spyr Sigurður hina ungu nemend-
ur sína: „Krakkar, er hægt að
slökkva á sólinni?"
„Nei,“ svarar alvöragefinn
drengur og virðist viss í sinni sök.
„Hvað verður þá um sólina á
nóttunni," spyr Sigurður forvitinn.
„Hún sest.“
dagslífið og samskipti við aðra.
„Foreldrar vitna hins vegar um að
þeir hafi orðið breytinga varir sem
þeir tengja beint við samræðum-
ar,“ segir hann.
„Bömin færi betur rök fyrir
skoðunum sínum og biðji frekar
um rök frá foreldram. Starfsfólkið
hefur sömu sögu að segja. Þannig
að vísbendingar um þetta yfir-
færslugildi eru til staðar og væri
kennsla fer fram segir Sigurður að
einu sinni hafi verið fjallað um feg-
urð: „Eg bað bömin um dæmi
enda er áhersla lögð á það í sam-
ræðuhefðinni. Þá sagði eitt barnið
að því fyndist sólin falleg. Næsta
skref var að falast eftir rökum og
spurði ég þvi hvers vegna. „Af því
hún er gul og gulur er fallegur lit-
ur,“ var svarið.
Þá varpaði ég þeirri spumingu yfir
Viskutréð
á kærustu í næsta garði
„ÉG get gefið þér eitt merki, það
er tréð,“ sagði Þorsteinn Thoraren-
sen þegar blaðamaður hringdi í
hann og boðaði komu sína til að fá
að heyra sögu trésins. Og svo sann-
arlega var það tréð sem kom hon-
um á sporið í leitinni að húsinu, þar
sem það baðaði sig stórt og þrungið
lífskrafti í sólinni í garðinum hans
Þorsteins í Vogahverfinu.
Þorsteinn sagði að tréð, sem er
sitkagreni, væri orðið 26 ára gam-
alt. Fyrri eigandi hússins gróður-
setti það en Þorsteinn tók við upp-
eldinu þegar það var fjögurra ára.
„Þetta er óskaplega mikið eftir-
lætistré, ég hef aldrei viljað snyrta
það um of, heldur leyfi ég því að
vaxa á eðlilegan hátt,“ sagði Þor-
steinn og bætti við að hann væri á
móti öllum eiturefnum og léti því
helst ekki úða tréð.
Hann sagðist sækja alla sína
visku í tréð og kallar það gjaman
Yggdrasil eftir að það varð svona
stórt. „Eftir trénu sem Óðinn varð
Morgunblaðið/Golli
ÞORSTEINN Thorarensen og viskutréð hans.
að hanga í til þess að fá viskuna,"
sagði Þorsteinn.
Fyrir um fjórum árum varð tréð
kynþroska og það þótti Þorsteini
afskaplega vænt um, en það ber
bæði kven- og karlblóm. „Það gefur
til kynná að því líði vel.“ Ennfrem-
ur sagði hann að tréð ætti í ástar-
sambandi við tré sem stendur í
garði við húsið sunnan megin við
hans. Kærastan er uppfull af krafti
en ekki neitt í líkingu við tréð í
garðinum hjá Þorsteini.
„Trén eru í tvöfóldu ástarsam-
bandi en það fer eftir vindáttinni. í
norðanátt er það mitt tré sem er í
ástarsambandi við dömuna hinum
megin en þegar hann er að sunnan
eða austan eru það karlblómin á
grannatrénu sem koma og frjóvga
kvenblómin á trénu mínu,“ sagði
Þorsteinn og brosti.