Alþýðublaðið - 14.01.1934, Blaðsíða 2

SUNNUDAGINN 14. JAN. 1934.
AJkÞ Ý ÐUB LABIÐ
íMim
2
Ekki veldur sá er varir.
Eftir Jén Axel Pétnrsson hafnsðgismannk
Lltlð mn Sxl.
Þá litið er um öxl og athuguö
er stjóru íhaldsins i bæjarmál-
um Reykjavíkur síð^gtliðið kjör-
tílmabil, þá blöskrar rnanni trú
íhaldsins á einfeldni kjósemda í
Reykjavik, er það lætur sér til
hugar koma að almenningur muni
fá þsim völdin í berndur áfram.
Við athugun á reikningum bæj-
anins fcemihr í ljós, áð með hvierju
ári, sem liðið hefir síðastUðið
kjörtímabil, hefir fátækraframfær-
ið aukist stórkostliega — útsvör
stórJiega hækkaö — skuldir safn-
ast. Ár 1928 er fátækraframfærið
590 000 krónur, útsvör á hvern
íbúa oa. 64 kr. Ár 1932 er fá-
tækraframfærið 870 000 krónur,
útsvör á hviern ibúa ca. 70 kr. Á
|)ví ári voru úr ríkissjóði greidd
til atvinnubóta í Reykjavík kr.
260 000. Ár 1933 er fátækrafram-
fiærið 900 000 krónur, útsvör á
hvern íbúa ca. 80 kr. Muin ríkis-
sjóður hafa lagt frnrn fé til at-
vinniubóta allálitlega upphæð,
auk þess aem Reykjavikurhöfn
hefir látið vinna fyrir um krón-
ur 340 000 umfram venjuliegt við-
liald og pá hæfilegu aukningu,
sem fjárhagur hennar leyfir.
Anknilng sú á vinnu hjá Reylcja-
víkurhöfn er ekki hér gerð að
umtal-sefni vegnia pess, að húni
sé eltki nauðsynleg, síður en svo:
heldiur vegna hins að vext er að
hafa það hugfast að slík atvininu-
auknimg sem þessi getur því mið-
ur ekki orðið árlega hjá höfnr
inini, inema að í atvininulíf sjáv-
arútvegsins færist meira líf, rneiri
vöxtur en orðið er.
Atvininiuhótavinna sú, er unnin
hefir verið, skiftist í arðbærar og
óarðhærar framkvæmdir, stærri
hJutinn þó óarðbærar, nokkrar þar
af niauðisynlegar þó.
Það ætti að vera. ljóst, að þó
óhjákvæmilegt sé að einhvierju
leyti að láta framkvæma óarðbær
verk, þá getur ekkert fyrirtæki
til Jengdar haldið því áfram,
nema að arðbær framlieiðisla’ sé
svo mikil, að hún Leyfi það, eða
tiekjur fengnar til þess á annan
hátt.
Af anlrnu fátækraframfæri, af
óarðbærum atvinnubótum tóðir
svo hæltkun útsvara, er niema
orðið eins og áður er fxam tieJuð
árið 1933 krónum 2 milljómm
448 pimmdum„ eða um krónum 80
á hvert mannisbam í bænum,
börn, gamalmenni og sjúklingar
meðtalin.
En útsvarshækkutoin ein sam-
an nægir ekki, lán verður að
taka þar sem útsvör ekki hrökklva
til — sku'dir bœjarins aukast.
Skuldir bæjarsjóðs ár 1932 um
krónur 120 á hvert mannsbam í
Jón Axel Péftimssion-.
hænu'm. Nú skyldi maður halda
að þessi gífurliega aukning út-
svara, þessar auknu skuldir hefðu
farið til þess að bæta til frami-
búðar atvininuástandið í bænuim.
En því fer fjarri.
Við nána athugun kemu)t’ í ijós,
að á saimia tíma sem fólkinu fjölg-
ar, sem útgjöld aukast, sem sikatt-
ar, útsvör og skuldir hækka,
fækkar framlieiðslutækjum bæjar-
búa — sldpunum — ár frá ári
alt síðiaistliðið kjörtímabil, unz
þau nú eru orðiin 22 togarar,
nokkrjr gamlir lílnuveiðarar og
fáir mótorbátar. Það lakasta af
þvi ölilu er þó það, að svo að
segja allur þessi floti, ekkistærni
en hanm er, er orðinn gamall og
úr sér genginn og þolir ekki sam-
anburð hvað öryggi, spamieytnj
eða aðra hæfni snertír við þau
skip, sem nú eru bygð. Pó sigum
uW\ íslmdingar á ad skipa dug-
l\egri> og betri Jiskimönnum m
nokkm öwur pjóð.
Hefir þá útsvarshækkunim,
skuldaaukningin farið tiil aukinnia
arðbærria framkvæmda á öðrum
sviðum? Til rafmagnsstöðvar við
Sogið, til stórfeldrar ræktunar
bæjarJundsins, til stórbúfram-
kvæmda eftir Korpúlfsstaða fyiv
irmynd ? Ómei. Ekki niema að ör-
litlu leyti. Ekki hefir það gufað
upp. Nei, það hefir farið í fá-
tækraframfæri —í í óarðbærar at-
vinnubætur, í vatnsleiðslu, sem
ekkert vatn kemur úr, og það á
að fara framvegis í áukna lög-
reglu og í ríkislögiieglu.
Það, sem við höfnm komist að
raun um við athugamir þessar, er:
'I. Að í Reykjavík er fult af
ungu, hraustu, vinnuifúsu fólkí
sem knefst vinnu sér til fram-
færslu, krefst heninar til vernd-
lunar frá andlegri og líkamlegri
! vanheiíisu. Fœr ekki ajvinnu, ?n
g\et\im, pngið sveitarsíyi'k.
II. Að hér í bæ em hundruð
maninia og kvenna, ungra og gam-
alila, hundruð heimila, er þarfnast
nauðsyinja, möguleika til þess að
afla sér þeirra. Þeir hólpnustu,
ekki þó konur, fá atvininubóta-
vininú af skornum skamti, sem
tæpliega nægir til að tretaa í þieiim
liífið (kr. 54 á viku, stundum ,tvær
vikur af fjórum), en hinir, kven-
fólkið, ungmennin, gamalmennin,
sem ekki fá atvinnubótayinnu og
enga aðra viinnu geta íengið, hvað
fiá þeir? Sveitarstyrk og aftur
sveitarstyrk.
III. Að ef sveitarstyrkja-, klaka-
höggs- og snjómoksturs-pólití'k í-
haldsins ræður áfram ríkjum,
hlýtur það að ganga en:n tiifinn-
anlegar út yfir aðflar stéttir, svo
sem iönaðarmenn-, verzlunarmenn
og yfir höfuð alla þá, er byggja
tilivieru sína á lífi og velgeingni,
fjöldans. Þiað skyldi enginn ætla
sér þá dul, að hann með versin-
andi áistaindi alls fjöldans geti lif-
að eins og ekkert hefði í .skor-
ist. Nei, iðnaðarmanin, verzlunar-
menn, sjó- og verka-menin og
starfsmenin allir, sem vinnu haf-
ið :nú, — röðin kemur áreiðanlega
að ykkur síðar. Atvinnuleysið
heimsækir ykkur einungis seinna,
ef ekki er að gert.
Nú spyrja menn: Til hvaða
ráða er hægt að grípa, er bjarg-
að geti atvimnumálum fjöldans —
bjargað Reykjavíkurbæ? Er þá
ekki úr vegi að spyrja um hvað
bygt hefir upp Reykjavík, hvrað.
gert hefir fólki möguliegt að lifa
og dafna hér áður.
Hvenær og af hvaða orsökum
hefir þietta breyzt?
Ég þekki engan karl eða konu,
hvernar skoðunar aem eru, sem i
fullri alvöru dirfast áð neita þVí,
að sjávarútvegurinn hafi fyrst og
fremst bygt upp Reykjavjk.
Ég þekki fáa, sem ekki er það
ljóist, að iðnaður, verzJun og svo
að segja öll vinna, aem uinnin'
fer í Reykjavik, byggist fyrst og
fremst á sjávarútveginum að
igeira eðia minna leyti.
Ég yeit, að margir hér í bæ
hafa ekki gert sér gnein fyrir þvi,
að hnigniun fjárhags Reykjavík-
urhæjar — hækkun fátækrafrasmr
færis, gífurleg skattaaukning í
hlutfalli við tekjur manna, er
fyrs-t og fremst því að kenina, að>
hliitfuHjð mijli fólksfjölda í bæn-
um og úfgerðar hér hefir raiskaisit,
þannig, ajðj sldpum hefir fœkkao
á aam\a tímct og fölki hefir fjölg-
að,
Horft iramnndan.
Það er venja okkar sjómanmia
að horía framundiain, að aðgæta
torfærur þær, er verða kyninu á
lieið okkar, og stýra þamnig, að
fram hjá torfærunum verði kom-
ist heilu og höldnu með skip og
áhöfn. Hjá því komumst við þó
lékki að iíta yfir farna leið, og
á því byggist landtaka okkar, að
hvors tveggja sé gætt, þeiriiar
tóðar, sem faxin hefir veiúð, og
þeirrar, sem franmndam er.
Þietta >er dnnig gullvæg regla á
lándi, jafinvel þá hugsa’ð er eða
rætt um úrliausnir lapds-æða bæj-
ar-mála.
Ég hika því ekki við að full-
yrða, að þegar litið er yfir farnai
leið í bæjarmáilum Reykjavíkur,
síðastliðið kjöTtímabiJ, að eimmg-
ís aukin úitgerð getur bættástand
það, er ríkir í atvinjrmmálum
Reykjavíkur og fjárhag bæjarins;.
Ég þykist ekki þurfa að ræða
það, iað dnstaklingimum, sem
viljann hafia, er það ofvaxið..
Heldiur ekki hinmn er það kleift
meðan viljann vantar, þó önimr
geta sé til þess. Þess utan er
það um einkareksturinn að segja,
að bomum eru allir bæir jafn-
kærir, hamn færir sig því úr stað,
stundum þegar verst geginir fyrir
fólkið, sem treystir á framtaks-
serni atvininurekenda, en gleymir
hinu, að þeir eiga alls staðar og
hvergi heima. Siðastliðna vertíð
sendi inazistaforinginn Páll Ólafs-
son skip sitt Kóp beinti í faugið
á „baninisettum" jafmaðarmönmun-
pm í, Hafnarfirði og lét verka all-
an fisk af því þar. Þannig studdi
hann að gróandi lífi Reykvfkinga
og þverrun tára þdraa, sem ekk-
ert hafa!!
Ég veit ekki betur, en að tog-
arar Kveldúlfs hafi lagt afla simn
upp úti á lamdi og éigi í vetur :að
leggja upp á kunnum stað við
Faxaflóa. Þaninig virðist hawn fá
beztu blóm anniara en Reykvik-
inga til að gróa, em gefur því
mirana gætur hvað brjóstum Reyk-
víkinga líður, — brjóstum þeirra,
er geta fundið til!
Lífssfeoðanir yfirstéttarininar
vilia ekki á sér sýn, ef að er
gætt. Að halda í við alla nema
sjálta tsig. Að bæta ekki við —
að breyta ekki til frá því sem er,
fyr len þungi almenningsálitsinis
er orðiinn ótvíræður. En einmitt
þietta ásamt svo mörgu öðru, sem
óþarft er nú upp að telja, gerjx
það að verkum, að eiinskis er að
vænta af yfirstéttinni — ihaldinu,
af Olstanum.
Það verður stjórnað hér eftir
sem hiingað til — hvað sem öll-
um rökum líður, á íhaldsvísu, ef
óialdiið fær meiri bluta til þess.
Lelðfnt sem fara á.
Leiötin, sem fara á - siem farin
verður, ef þroski og skilningur
bæjarbúa er sá, sem ég býzt við
að hann sé: BæjarútgerÖ, 5
—10 nýtísku togara nú þegar.
Mun það verða sú bezta atvimmu-
aukniing, sem völ er á, og sem
jfelur í sér að fyrir utan þá at-
viinnugiidn eina fæðir hún af sér
ótal miargt er til blessunar hlýtur
að verða fólki því, er býr í þess-
um bæ og jafnvel víðar.
Sé þessi sjálfsagða Leið farin
ásamt þdm öðrum framkvæmd-
um, sem nauðsynlegar ern í isam-
band ivið hana, er ég þess fuli-
viss, að birta mun yfir tilveru
flestra bæjaThúa, ungra aem gam-
alla, kvenna sem karla. Sérhver
er vantrieystir því, hainn eða hún
taki til athugunar eftirfaiiandi og
svari því:
I. Ge iur Kve’.dúlfur eða Alli möe
gert út ár eftir ár, ef tiap er á út-
gerðinini á ári hverju?
II. Ef Kveldúlfur og Aliianoe
ékki tapa — hvernig gæti þá
orðið tap á bæjaiútgerð nýtíísku
togara — þar sem togaralr Kveld-
úlfs og Alliianoe stianda í 400
þúsund króinum hver — eyða alt
að 10 ismál. kola á sólarhring
með 9—10 mílna hraða og gleypa
árliega jafnvel tugi þúsulnda í við-
gerðir, en nýtízku togari mundi
koista með fuilkomnasta útbúin,-
aði 420 þúsund — og eyða 7 snlá-
liestum kola með 13—14 mílna
hraða?
Alþýðuflokkurinn kvíðir ekki
svari þinu, kjósandi. Hann veit,
að svar þitt verður á kjördaginn:
X A.
Jón Axel Pélursson.
FRAKKAVINIR RAÐA
STJÓRNARMYNDUN
I RÚMEAíIU
Nazlstum verðap vlkið tír
embœttum.
BUKAREST, UP. Ftí.
Tituiescu hefir verið útnefndurr
utanrifeilsráðherra og hefir hann
unnið embættiseið simn.
BUKAREST, UP. FB.
Útmefmáíng Titulescu er talin
bienda til ,að þeir, sem efla vilja
frakknesk áhrif í landinu, hafi
borið sigur úr býtum. Einraig er
búist við, að aftóðiimgim verði sú,
að Dumetri, einkaritara fconungs,
verði falið annað starf, en hann
nú hefir á bemdi, eða -sagt upp
starfi isínu, án loforða um annað
starf. Hann muin hafa stáðið í
nánú sambandi við þann hægri-
floikk, sem lengst vili ganga í
©inræð'isátt I stuttu máli er búist
við, að aillar kröfur Titulescu
verðj. teknar til greina,, m. a. að
vikið verði úr embættum lög-
reglustjóiianum í Búkaiiest og
höfuðmanni ríkislögreglunnar, svo
og öðrum kunmum embættis-
mönnum, sem hallast hafa að éða
haft siamband við „jám-varðlið-
ið.“
Skjaldaglíma Ármans
verður háð 1. febr. n. k. Þátt-
takendur gef isig fram við stjórn
Ármanins fyrir 25. þ. m.
Alpýöuflokksfuodur f dag kl. 3 i K.R.-húsinn.
Verður atvinnuleysiuu útrýmt! — Bæjarútgerð er bjargráð Vyrir allar atvinmu~
stéttir bæjarins. — Lækkun ú gasi og rafmagni. — Eitraða vatnið. -
Um þessi og fleiri mái verðar rœtf. — Fratnbjóðendur A-listans tala. — Alt aijrýðafólk á fandinn i dag! jPu