Alþýðublaðið - 03.02.1934, Blaðsíða 2

LAUGARDAGINN 3. FEBR. 1934.
ALPÝÐUBLAÐIÐ
2
LESBÓK ALÞÝÐU
Ritstjóii:
Þóibergur Þóiðarson.
Kvalaþorsti nazista.
Réttarhðldin fi Leipzig.
FoTðalegt réttarfar.'
í réttaThölduinum í Leipzig
komiu stundum fyrir atvik, sem
vörpuöu ainnaö veifiö á þau veikri
skiimu af réttarfari siðaöra þjóða.
tBn í öltum meginatriöum brutu
þau samlt í beinan bág við fiestar
þær hugmyndir, sem í lýðræöis-
löndum eru skildar við réttvísi og
réttaxvenjur.
I öllum þjóðfélögum, er náð
hafa þeim þroska að heita réttar-
þjóðfélög, lýtur réttarrannsóknin
að því að lfeiða það í ljós, hver
valdur sé að því afbroti, sem
rétturálnn hefir til meðferðar. Fyriir
ríkiisréttinum í Lieipzig var þessu
ekki þainn veg farið. Hann spurði
ekki um það, hver, hefði brent
ríkisþingshúsáð. Rikisrétturinn í
Leipzig lét sér nægja að spyrja:
Hafa kommúmstar kveikt í ri’kis-
þiingshúsinu eða hafa þeir ekki
gert það? Innan þessara þröngu
takmarka fór öll réttarrpnnsókm-
im fram.
Rannsóknimar leiddu það í
ljós, að kommúnistar hefðu eng-
am þátt átt í brunanum. Þær
sýndu það einnig, að Lubbe gat
ekki einn framkvæmt íkveikjuma,
og því höfðu nazistar líka frá
því fyrsta haldið fram. En hverjir
voru þá samsekir van der Lubbe.
úr því að kommúmistarnir voru
það ekki? Hverjir voru þessir 10,
sem ákæruvaldið staðhæfði að
hefðu kveikt í þinghúsinu með
hoinum? í stað þiess að rannsaka
ti,l hlítar þetta mikilvæga aitriðd,
þá hætti rétturinn einfaldlega
ramnsókninni, þegar útséð var
um, að hann gæti sakfelt komm-
úmistana. Og það er ásamt mörgu
öðru þetta, sem skipar rikisrétti
nazistanna í Leipzig á bekk með
'dómstólum, sem ekki tíðkast í
þjóðfélögum siðaðra manna.
Markmið réttarhaldiain'na stóð
ekki á hærra siðferðisistigi en
það að streitast við að sairnna
glæp á saklausa menn og fá þá
dæmda til dauða. Og þetta hefði
réttvísi inazistanna óefað tekift,
ef öM réttlætismieðvitund heims-
ims hefði ekki staðið á öndi|nni yf-
ir hverju,orði og hverri hrieyfiijngu,
sem fram fór á þessu furðulega
dómþingi.
Ákæruvaldið hafði þar að auki
hent sú skyssa að draga inn í
málaferiin saklausan mann, er
stóð löigmönnum nazista framar
að gáfum og andlegum glæsdleik.
Þeasi maður var Dimitroff. Með
vöm sinni fyrir réttinum, spurn-
ingum síhum, hnittnum tilsvörum
og áræði láust hann í raun og
veru upp öllu svindlinu, sem fólst
bak við þennan skri'paleik. Þaö
var því éngin furða, þó að mamn-
tegund mieð gáfnafari og siðferð-
isþroska Goierings kallaði Dimi-
troff fyrir réttinum „glæpama,n:n“,
sem ætti „að vera henigdur“, og
gæfi hoinum í skyn, hvílik örlög
biðu hams, þegar hann væri laus
undan vernd réttarilns.
Til þess,að gefa ykkur ofurlitla
hugmynd um, hve ófyrirleitin, en
jafinframt vesöl og vanhugsuð
frammiistaða nazistanna var fyrir
réttiinum, skulu hér tilgrei.nd að-
alatriiðin úr vitniisburðunum, sem
vitni ákæruvaldsins báru gegn
Torglier.
Þegar svo var komið, að rétt-
uriun gat með engu hugsanlegu
móti blekt heiminn með neinum,
sýndarsönniunum fyrir þátttöku
Búligaranna í þinghúsbrunianum,*)
beiindust allir kraftar réttvísinM-
ar að því að sainna sekt Tor-
glers. Ríkilssaksóknarinn Werner
gerði alt, seim unt var, til þess
að fá hann. hengdan. Svörnustu
pólitískir fjandmenn hans eru
leiddir fram sem vitn'u Glæpa-
meun eru látnir vitna gegn hon-
lum þvert ofajn í þá alviðurkendu
réttarvenju siðaðra ríkja að leyfa
leíkki slíkum afbrotamcunum að
bera vitni fyrir rétti. Með
sekt eða sakleysi Torglers
stóð eða féll sú höfuð-
kenning ákæruvaldsins, að komm-
únistar hefðu framið íkveikjuna
sem merki um b-orgarastyrjöld. Ef
þetta Mfakkeri nazistanma reyndist
nú helber heilaspuni, þá gat það
skapað slæmar grumsemdir og
komið á gang miður frægilegum
orðrómi í Þýzkalaindi og utan
landamæranna. Því var um að
gera að forblíva nú fram í raluðr
an dauðann fast við öll rang-
hermi.
Lögreglunni hafði iekki tekiiist,
þrátt fyrir margra mánáða riann-
sókn, að finna eitt einasta spor
etftfr þessa hér um bil1 tíu menn,,
seim ákæruvaldið hélt hiklaust
fram, að van dier Lubbe befði án
alls efa haft með sér við íkveikj-
una. Engar sannanir, meira að
isegja mgar. líkur, komu heldur
fram við réttarhöldin gegn Tor-
glier. Þar á móti vitnuðu gegn
hoinum nokkur ljúgvitni, og fram-
bufð þessara mainina taldi ákæru-
valdið rök fyrir sekt hans.
Glæpamean leiddir fram sem
vitni.
Eitt af þessum vitnum, sem
'komu fyrir réttinn, var giæpamað-
ur, er þá sat) í fangelsi fyrir rán.
Sá hét Lebermann. Hann bar það,
að hann hefði hitt Torgler við á-
kveðið tækifæri og fengiö þá mik-
ið traust á honum. Torgler hefði
síðan fengið sig til að heita sér
aðistoð við að kveikja í þinghús-
iinu, og skyldi brennan gerð 6.
imarz 1933. 1 þófcnun fyrir hjálp-
iina hefði hann lofað sér 14 000
imörkum. En Lebermann kvaðst
eftir á hafa fengið saimvizkubit
og brugðið ioforðinu. Eftir það
hefði Torgler ofsótt sig með
stjómlausu hatri og meðal annars
leitað isig uppi og banið sig bylm-
íngshögg í kviðinn, svo að hann
hefði orðið að leggjast á sjúkra-
hús. Loks hefði hann leitað vemd-
*) Dimitroff var t. d. stadduf
í eimlest milli Munchen og Berlín
kvöldið siem þinghúsið brann.
ar iögneglunnar gegn ofsófcnum
Torglers.
Þegar farið var að rannsaka
vitnisbunð Lebermamns, leit sann-
leákuriinn svona út: Lebenmann
var sóttur í fangelsið í Hami-
borg, þar sem hann sat þá fyrir
rán. Hann hafði aldnei leitaö
vemdar lögneglunnar giegn of-
sóknum af hálfu Tonglers, heldur
var hann tekinn fastur eftir legu
á sjúkrahúsi, vegna þess aÖ hann
þektiist aö vera glæpamaður, er
lögreglan var þá aö leita að.
Þrátt fyrir þetta hafði Lebiermann
verið leyft aö vinna eið að framr
burði sílnum við lögregluyfir-
heynsiuma. Ríkisrétturinn tók ekki
eið ( af honum. En Wemer ríkis-
lögmaður táldi samit í ákæruræðu
siinni Lebermann í höfuðatriðun-
um áreiðamlegt vitni og skírskot-
aði til framburðar hains til þess
að fcomaist að eftirfarandi álykt-
un: „Torgler er mjög auðveldlega
vífs til að hafa framið sfík verk.“
Annað vitnið var Kunzach, er
þá hafði tvisvar sinniuim verið
d,æ:mdur fyrir kynferðisafbrot við
böm- Hann hafði áður verið í
kommúnistaflokknum, en var rek-
inn þaðan. Kunzach var ekki sótt-
lur í fangelsið til þess að bera,
vitini, hel'dur hafði hann gefiið sig
sjálfur fram við fangavörðinn.
Kuinzach bar það fyrir réttin-
um, að árið 1930 hefði hann tekið
þátt í tilraunum kommúnis'ta með
.sprengiefni. Þessar tilraunir hefðu
farið fraih í leyniholu í Wuhl-
heidie-.skóginum. Torgler hefði
verið þar. Þar kvaðst vitnið haía
feingið að vita, að kommúniistar
hefðu í undirbúningi sprenigf'uefna-
áriásir á opinberar bygginigar. Enn
friemur kvaðst hann hafa heyrt
van der Lubbe halda ræðu í
Dusseldorf árið 1925, þar sem
við hefðu verið Torgler, Nau-
imann og fleiri leiðtogar, sem
hann kvaðist pekkja rrtjög vel.
Þegar Kunzach var sýnd mymd
af Naumann, sem hann sagðist
þekkjaWel, og hann var spurður,
hver þetta væri, gat hann ekki
sagt það. Hann kvaöst þekkja
Torgler vel, en því meitaöi Tor-
gler. Kunzach kvaðst eitt sinn
hafa átt samtal við hainn á skrif-
stiofú hans í Karl , Liebkniecht-
húsinu, en þar hefir Torgler aldr-
ei haft nieina skrifstofu. Hann
kvaðst hafa heyrt Torgler flytja
ræÖU í „Nieue Welt“ á tíma, sem
hann tiltók. En Torgler hélt þar
þá enga ræðu og hafði þá ekki
flutt þar ræðu í mörg ár.
Þar að auki er þa;ð vitað, að
1925 var van der Lubbe aö eins
16 ára, og gat ekki haldið ræðu
þetta ár sem kommúnistiskúr
leiðtogi. Loks er það sannanilegt,
að hann bjó þetta ár í Leyden
og fór aldrei út fyrir landamæri
Hollands.
\
Finn vitnin.
Höfuðvitinin gegn Torgler voru
nazistaþingmennirnir Karwahn og
Frey., Austurríkismaðurinn Kroyer
og Webenstiedt, skrifstofustjöri
biaöaskiiifstofu mazistá í rikisþing-
inu, ásam,t Döscher ritara hams.
Karwahn skýrÖi frá því, að
hann og Frey og Kroyer befðu
allir isameiginlega séð Torgler
tala við van der Lubbe í gamgirii-
um fyrir utam flokksherbergi
kommúnista í ríkisþingshúsiinu.
Þetta átti að hafa verið milli
klukkan , háiffjögur og fjögur
dagiinn sem branin. Frey hefir
samt sem áður ekki séð van dier
Lubbe. Hins vegar sagðist hann
háfa ásamt Karwahn og Döscher
hafa igengið tvívegis fram hjá
Torgler, þar sem hann hefð'i set-
ið á viðræðu við Popov. Þetta
hafði þó hvorki Karwahn né
Kroyer séð. Kroyer kvaðst þar
á móti þekkja van der Lubbe.
Weberstedt major fann bruna-
daigiinn sterka benzínlykt út úr
herbiergi kommúnisitaflokksins.
Hánn hafði þar að auki séð van
dier Lubbe og Tanef bera dular-
fulla kistu gegnum þinghúsgang-
ana! (
Á þessum vitnisburðum, sem
voru eiðfestir, var svo reist sökin
á Torgler. En svo skeður það
furðulega'fyrirbrigði, að sjálft á-
kæruvaldið verður að ógilda
þessa eiðfestu vitnisburði preláta
sinnia, vegna þess að engar sann-
anir var hægt að fiska upp gegn
Búlgururium. Að eins. þeim vitn-
isburði Karwahns, að hanm hefði
séð van der Lubbe og Torgler
saman, var haldið eftir. Vitniis-
burður Karwahins þótti sennilegri
ein framburður hinna aðalvitn-
anna. Karwahn er sem sé svarinn
fjandmaður Torglers. Hins vegar
bar Torgler það fyrir réttinum,
að hann hefði aldrei séð van der
Lubbe fyr en í réttarsalnum.
Karwahn og Frey höfðu borið
það fyrir lögregluréttinum, að
þelr hefðiu þózt sjá Koiemen kom-
múniistaþingmann í félagsskap
méð van der Lubbe og Popoff kl.
4 brunadagiinn. Þessi vitnisburður
var tekimn aftur, þegar Koenen
gat isannað það, að hann var
istaddur á alt öðrum stað á þass-
um sama tíma. Hainn var þá semi
sé á tali við; lögregluna og kom
ekki aftur til þinghússins fyr en
að klukkan var tuttugu míinútur
,yfir sex.
Torgler imundi það vel, að hanin
hefði séð þá Karwahtn, Frey og
Kroyer ganga fram hjá sér. Og
hann kvaðst hafa furðað sig mjög
á því, hvers vegna þeir befðu
hvest svo á sig augun. En hann
■sagðist ekki hafa átt þar tal við
van der Lubbe, heldur við Florin-
kommúnista og Oehm blaðamann,.
Uim benzíinlyktina er þetta að
segja: Það kom í ljós við yfir-
heyrslur sérfræðinga, að henziín.
hafði ekki verið inotað við A-
kvieikjuina, beldur eitthvert ann-
að brenniefni. Og enginn af um-
isjónarmöinnum þinghússins kann-
aðiist við lyktiina.
Geta má þess í sambandi við
hiina ðuiarfullu kistu, sem Tanef
og van der Lubbe áttu að hafa
veriÖ að rogast með gegnum
þinghúsgangana, áð Tanef skilur
ekki stakt orð í þýzku og van
der Lubbe kummi ekkert i búlg-
örsku.
VitmiÖ Döscher sór, að hann
hefði þekt Dimitroff af ljósmynd
af Dimitroff þeim, siem fraimidi
sprengin|gu:na í dómkÍTkjunni í
Sofía. Hvort tveggja væri sami
maðurinn. En þessi Dimitroff var
reyndar alt annar maður en sá
Dimitroff, sem kærður var fyrir
ríkiisþingshrunann, og það upp-
lýstist rneira að segja, að þeir
voru mjög óliírir. Þar að auki
hafði rikisþings-Dimitroff alskegg.
þegar kirkjuspremginigin varð, en
var nú rakaður.
Or þessum réttarins artikúlum
gietum við dregið þá lærdóma,
að „vormienn" hins „nýja Þýzka-
lamds“ klígjar ekki við að sverjiá
ranga eiða, jafnvel þó að þeir
fcostuðu inokkra saklausa menn
lífið. Tiigangurinin. heigar meðalið.
Eimn lítill karl, Zimmermann að
mafni, lausablaðiamaður við Lokal-*
Anzeiger, skýrði frá því fyrir rétt-
imum, að Torgler hefði talað við
|sig í sporvagni nokkrum dögum
fyrir bruinann og hefði þá haldið
brannuræðu í opnum sporvagni
(fyrir andistæðingi, sem var póli-
tfekt lengst til hægri), þar sem
hann hefði afhjúpað fyrirætlainir
kommúinista og sagt, að bráðlega
skyldi eldmerkið blossa upp.
Vitnið Pretsch-MöHer, nábúi
Torgliers, tielur sig hafa séð hann
með tyæi; grunsamlíegar skjala-
töskur á bruinadaginn. Þetta var
eini vitniiisburðurinn gegn Torgler,
siem ekki var beinlínis upploginn.
En töiskurnar voru bara fullar af
dagblöðum. Torglier hefir sjúk-
lega á'striðu til að lesa blöð.
Þetta voru helztu vitnisburð-
irjniT, isem fram komiu í réttinuro
gegin Torgler.
Glæpaferlll Torglers.
Athafnir Torglers brunadaginn
gefa ekki rnikið tilefni til grnn-
semda. Hann fer út úr þinghúsimu
kl. 8,38 eða 8,35 um kvöldið á-
samt Koemen flokksbróður sín-
um og frú Rehme ritara. (Frú
Rehrrne, siem var allan daginn hjá
Toiiglier, var ekki kölluð fyrir
réttinn).- Þau fara í Aschinger-
kaffihúisið við járnbrautarstöð-
f'ina í Fráiedrichstrasse. Báðtir þjón-
arnir á kaffihúsinu báru, að þau
hefðiu komið þangað milli klukk-
an háifníu og níu. Meðan þau
s'itja á kaffihúsinu, segir annar
þjónninin þeim frá brunanum.
Tongler trúir fyrst ekki sögunni,
©n isannfærist, nær í sporvagn
og heldiur út að þinghúsinu. En
hann kemsit þar hvergi að, því að
alt er afgirt og múgur og marg-
menni í kni.ng. Hann snýr því
aftur tii kaffihússiins. Klukkan
hál'ftóilf fara þau út og á annað
kaffihús, siem var við Alexander-
platz og rétt hjá lögreglust:öðiin,ni.
Þar talar Torgler við nokkra
Imenm í síma. Hann verður of
sieinn fyrir til þiess að ná síðustu
jfáijnhrautariestinni, er gengur út
að Karlishorst, þar sem hainn býr.
Hann gistir því um nóttina hjá
Kuhne, ritara kommúnistaflokks-
insi. Um morguninn er Kuhne tek-
inn fastur, ien Torgler fer á lög-
reglustöðina og lýsir þar yfir sak-
leysi sílnu og kommúnistaflokks-
iins. Þá.er hann gripinn af lög-
reglúnnii og settur í fanigelsi.
Nú skulum við reynia að átta
okkur bietur á þessum hlutum með
því að virða þá fyrir okkur frá
isjónarmdði sakborningsíiins.
t fynsta lagi ætti Torgler aií
Innilegt þakklæti til allra þeirra er auðsýndu samúð, hluttekningu
og vináttu við jarðarför Þorleifs Árnasonar múrara.
Helga Helgadóttir og börn.