Morgunblaðið - 31.05.1998, Síða 8

8 B SUNNUDAGUR 31. MAÍ 1998
MORGUNBLAÐIÐ
Þjónusta fyrir áskrífendur
Hringdu f áskriftarderídrna áður en þú ferð r
fríiö og íáttu okkur vita fTverrær þú kemur aftur.
Við söfnum saman bíöðunum sem koma út á
meðan og sendum þér þegar þú kemur aftur frerm
Eínfaít og þægííegt
íssír ekki af neínu
115
t
)
>
i
>
I
Morgunblaðið/Kjartan Magnússon
„HINN mikli áhugi sem almenningur og fjölmiðlar hafa sýnt einrækt-
un manna er án efa athyglisvert rannsóknarefni fyrir sálfræðinga,"
segir dr. Harry Griffin, aðstoðarforsljóri Roslin-stofnunarinnar.
að eignast eineggja tvíbura sem
væri mörgum árum yngri. Eins og
við vitum skiptir erfðafræðin ekki
öllu máli og þannig geta eineggja
tvíburar verið mjög ólíkir, jafnvel
þótt þeir alist upp í sama umhverfi.
Að sjálfsögðu myndi eineggja tví-
buri sem væri alinn upp t.d. fimmtíu
árum síðar en fyrirmyndin verða
fyrir afar ólíkri lífsreynslu. Þessar
persónur yrðu því alls ekki eins.
Sumir hafa lagt til að við ættum
að stunda einræktun manna til að
koma okkur upp líkamshlutum til
vara, hinn einræktaði einstaklingur
yrði þá eins konar varahlutalager
fyrir fyrirmyndina. Með sömu rök-
um má halda því fram að hið sama
megi nú þegar gagnvart öðrum
manneskjum þannig að eineggja
tvíburar mættu því fara að vara sig.
Menn verða að skilja að einræktað-
ur maður yrði líka einstaklingur af
holdi og blóði og mætti ekki njóta
minni mannréttinda en aðrir."
Er mögulegt að einrækta ein-
staka líkamshluta mannshkamans
sérstaklega þannig að hægt værí að
„framleiða“ slíka varahluti án þess
að skapa nýjan einstakling?
Siðferðilega óverjandi
að einrækta menn
„Þetta er nú algjör vísindaskáld-
skapur. Sú aðferð sem beitt er við
einræktun er svo flókin að ég tel
ólíklegt að menn verði nokkurn tím-
ann einræktaðir. Við ræktun Dollýj-
ar þurfti t.d. að frjóvga 277 egg og
29 þeirra var síðan komið fyrir í til-
vonandi mæðrum. Það bar aðeins
árangur í einu tilviki, þ.e.a.s. eitt
dýr fæddist. Dánartíðni við þessar
tilraunir er há og því er það alger-
lega óviðunandi að beita þessari að-
ferð við einræktun manna enda yrði
aldrei hægt að leggja þetta á hóp
kvenna. Við einræktun sauðfjár
þarf aðeins að huga að líkamlegum
þáttum en ef kæmi til einræktunar
manna þyrfti einnig að huga að sál-
fræðilegum atriðum. Það er á skjön
við alla siðfræði að einrækta menn
auk þess sem það er varla tækni-
lega framkvæmanlegt.
Ræktun einstakra líffæra yrði
einnig ákaflega flókin og það er rétt
svo að hægt sé að stjórna sameinda-
ræktun í lokuðu umhverfi rann-
sóknastofu þannig að slíkar hug-
myndir hljóma ótrúlega. Nýjar vis-
indagreinar eru að vísu í örri þróun
eins og t.d. frumumeðferð. Með
henni er talið mögulegt að rækta
frumur eða sameindir sem hægt
væri að nota markvisst gegn
ákveðnum sjúkdómum, t.d. Parkin-
sonsveiki."
-Þið, ásamt mörgum öðrum virt-
um rannsóknarstofnunum, ætlið
ykkur ekki reyna að einrækta menn
af siðferðilegum ástæðum. En er
það ekki einungis spurning um tíma
hvenær einhver, sem gerír ekki
jafnríkar siðferðilegar kröfur til
rannsókna sinna, t.d. milljónamær-
ingur eða einræðisherra í þriðja
heiminum, muni reyna að einrækta
menn?
„Mér fínnst hæpið að halda því
fram að siðferði sé á hærra stigi hér
í Bretlandi en annars staðar. Þau
lög sem nú eru í gildi í Bretlandi
eru líklega síst betur skilgreind
heldur en í t.d. Bandaríkjunum þar
sem margar rannsóknastofnanir
standa okkur jafnfætis í tækni. Áð-
ur en við birtum rannsóknaniður-
stöður okkar vegna einræktunar
bánim við þær undir ýmsar sið- ,
fræðinefndir í Bandaríkjunum og *
óskuðum eftir umsögn um siðferði- |
legan þátt rannsóknanna. Við feng- l
um þau svör að rannsóknirnar væru ’
íyllilega í samræmi við gildandi lög
og ríkjandi reglur í siðfræði. Að
undanförnu hefur mikið verið rætt
um siðferðilega stöðu málsins og
það er ríkjandi skoðun, sem víða
hefur verið fest í lögum, að allar til-
raunir sem miða að því að einrækta
menn séu ólöglegar. En það er ,
rangt að halda því fram að einrækt- *
un sé röng. Tilraunir á dýi-um og |
einræktun þeirra á rétt á sér ef þær l
eru hagnýttar í því skyni að fram- "
leiða lyf og líffæri fyrir menn. Þetta
er okkar skoðun og við teljum okk-
ur hafa víðtækan stuðning almenn-
ings að þessu leyti.“
Breytilegt
almenningsálit
- Almenningsálitið er breytilegt t
og er ekki likJegt að ýmislegt verði !
leyft eftir nokkur ár sem nú er ekki r
talið koma til greina? Nú nýlega var |
konu t.d. leyft að eignast barn með
nýlátnum eiginmanni sínum en slíkt
hefði ekki veríð Jeyft fyrír tíu árum.
„Það er rétt, mig grunar að við-
horf almennings til þessara hluta sé
að breytast. Einhvers staðar verður
þjóðfélagið þó að draga mörkin og
mér fínnst að það verði að draga
þau við einræktun manna. Það er i
mögulegt að nota þessa tækni við
ræktun mannafruma en mér finnst I
að við yrðum að draga mörkin við j
þátttöku móður í slíkum rannsókn-
um og viðhalda banni við því að
erfðabreyttu mannafóstri yrði kom-
ið fyrir í legi konu.“
-Má samt ekld búast við því að
einræktun manna hefjist fyrr eða
síðar, hvort sem ykkur frumkvöðl-
unum líkar það betur eða verr? Ef
maður lætur hugann nú reika tutt- t.
ugu ár fram í tímann eða svo; *
hvernig heldur þú að íranir myndu i
bregðast við ef þeir fréttu að fjand- j
vinir þeirra írakar væru að hefja
kynbætur á bestu hermönnum sín-
um með aðfcrðurn einræktunar?
„Það eru til miklu ánægjulegri
leiðir en einræktun til að stunda
kynbætur með menn. Ef einhver
ætlaði sér að skapa úrvalskyn
sterkustu manna heims væri miklu
auðveldara að stunda markvisst val t
á sterkbyggðu fólki, t.d. frá ís-
landi.“ I
Dr. Griffín segir að rannsóknum j
á Dolly sé hvergi nærri lokið og
fylgst verði náið með henni t.d. til
að leiða í ljós hvort líffæri hennar
eldist hraðar en eðlilegt er. Dýra-
sálfræðingar rannsaka einnig sál-
fræðilega hegðun hennar og er af
þeim sökum reynt að sjá til þess að
aðbúnaður hennar og lífsskilyrði
séu sem líkust því sem gerist hjá ,
öðrum kindum. Dýravinir þurfa því
ekki að óttast að Dollý þurfi að eyða I
ævinni inni á tilraunastofu, tengd j
við alls kyns mælitæki og hljóti
verri meðferð en aðrar kindur hjá
Roslin rannsóknastofnuninni.
Stofnunin leggur áherslu á góða
meðferð tilraunadýra sinna og fá
þau að ganga laus í haganum stóran
hluta ársins.
Olafur Helgi Jónsson, fiskeldisfræð-
ingur í Glasgow, og Arnar Pálsson, ,
líffræðingur hjá líffræðistofnun Há-
skóla íslands, fá bestu þakkir fyrir I
aðstoð við útvegun og þýðingu við- j
talsins.