Morgunblaðið - 25.10.1998, Blaðsíða 5

4 C SUNNUDAGUR 25. OKTÓBER 1998 MORGUNBLAÐIÐ MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 25. OKTÓBER 1998 C 5 x
—
Dæmigert vannært barn; augun stór og útstæð en barnið er að öðru leyti
rýrt og beinabert.
að búnaðurinn var úreltur, réttu lyf-
in ekki til og eftirmeðferö hefði orð-
ið allt of dýr. Læknar standa
frammi fyrir slíkum ákvöröunum
daglega. Og _þar er forgangsraöað í
stórum stíl. Á hverjum degi er valið
hverjir eiga aö lifa og hverjir veröa
aö deyja. Grimmur veruleikinn
hljóöar svo: stundum er hægt að
bjarga tveimur með sama kostnaði
og hægt væri að bjarga einhverjum
einum. Og þá verður þessi eini aö
deyja. Stundum geta læknar bjarg-
að fimm fyrir einhvern einn. Og þá
verður þessi eini að deyja.
Sjúkrahúsum berast vörur erlend-
is frá skv. samþykkt SÞ, en starfs-
fólk sjúkrahúsa og hjálparstofnana
hafði orð á að skriffinnska væri
mikil, kerfið þungt í vöfum og oft
um óþarfa stífni að ræða. Eitt
dæmi var nefnt; lyfjasending MECC
(Hjálparstofnunar kirkjunnar í Miö-
Austurlöndum) var stöðvuð í nokkr-
ar vikur í sumar vegna þess að
tvær tunnur af sótthreinsisápu,
sem ekki voru skráöar á þau skjöl
sem með fýlgdu, var að finna í
sendingunni. Vörurnar komust að
lokum á áfangastaö, nema hvað
sápan var skilin eftir og vegna
þess var ekki hægt aö framkvæma
skuröaögerðir á sjúkrahúsunum. Þó
allt annaö væri fyrir hendi var um-
rædd sápa nauösynleg til að sótt-
hreinsa tæki og tól. í sumar komu
einnig blóöpokar en ekki fékkst
leyfi fyrir nálum og tilheyrandi
slöngum, til aö gefa blóð í æð,
þannig aö ekki var hægt að nota
pokana og þeir eru enn í vöru-
geymslu í Bagdad.
Einhverju sinni kom líka mikið af
röntgenfilmum en enginn framköll-
unarvökvi, þannig að engum til-
gangi þjónaði að taka myndir.
Læknum líður ekki vel að þurfa
að velja og hafna daglega. Einn
þeirra sem starfaði nýútskrifaður
læknir á vígvellinum í stríði íraka
gegn írönum sagði aöstöðuna hafa
verið miklu betri þar en í dag. Hann
tók á móti særðum hermönnum,
jafnt vinum og óvinum, og hafði allt
sem hægt var við þær aðstæður.
Nú er hann á stóru sjúkrahúsi þar
sem tæki eru fyrir hendi, en gjarn-
an úr sér gengin eða biluð og þá
vantar oft varahluti.
Síðan 1991 hafa ekki veriö gerð-
ar neinar aðgerðir í landinu sem
ekki eru beinlínis til þess aö bjarga
mannslífi. Opin fótbrot er reyndar
hægt að laga, að sögn, en slíti fólk
liðbönd eóa krossbönd er það ávís-
un á hækjur eða hjólastól. Pening-
um er ekki varið í slíkar aðgerðir.
Fyrir Persaflóastríð voru svona
smámunir - fótbrot og önnur minni-
háttar slys - lagfærðir samdægurs
að sögn lækna.
Það sem Ijósmyndari Morgun-
blaðsins upplifði sterkast á sjúkra-
húsunum er vonleysi fólks og mað-
urinn að vestan fær erfiðar spurn-
ingar: Af hverju er verið að þessu?
Af hverju megum við ekki flytja inn
meira af sjúkragögnum? Hvers
vegna ekki læknatímarit og skýrsl-
ur? Af hverju er okkur ekki gert
kleift að sinna sjúklingum og gam-
almennum?
Neysluvatn er víða mjög mengað og í sumum tilfellum beinlínls lífshættulegt. Gripið hefur verið til þess ráðs að flytja drykkjarvatn með tankbílum þangað sem ástandið er verst. Fólk nær sér þannig f vatn á hverjum morgni í öll tiltæk ílát. Á myndinni lengst til hægri er vannærð
stúlka með stóra bróður sínum. Skv. könnun Barnahjálpar sameinuðu þjóðanna frá því haustið 1997 þjást 14,6% ungbarna í landinu af næringarskorti. 12,6% þeirra bíða varanlegan skaða vegna þessa og 7,5% eru í bráðri hættu.
Morgunblaóió/Þorkell
Dánartíðni barna innan eins árs að aldri hefur aukist gíf-
urlega frá því fyrir Persaflóastríðið. Fimm árum fyrir við-
skiptabannið, á árunum 1985 til 1990, létust að meðal-
tali 450 á mánuði, en 8.500 ungabörn á mánuði um
þessar mundir, skv. nýrri skýrslu Hjálparstofnunar kirkj-
unnar í Mið-Austurlöndum. Dauðinn beið þessarar litlu
stúlku handan næsta horns þegar myndin var tekin á
sjúkrahúsi í Bagdad.
Bólfesta
ömurleika
HEILBRIGÐISMAL
ÁSTAND heilbrigðismála í landinu
er vægast sagt hroöalegt. Fyrir
1990, þegar stríðið braust út, var
heilbrigðisþjónusta til fyrirmyndar,
að sögn; talin sú langbesta í Mið-
Austurlöndum, en nú er öldin sann-
arlega önnur.
Starfsfólk heilbrigóisþjónustunn-
ar var sérlega vel menntaö, bæöi
læknar og hjúkrunarfólk, og tækja-
búnaður allur mjög góður. Allt var f
raun til alls; fjármagn eins og þurfti
og öll hugsanleg lyf fyrir hendi en
nú eru einungis fáanleg í landinu
2% þeirra lyfja sem læknar höfðu
þá aðgang að.
Eitt af því sem fæst ekki innflutt,
vegna viöskiptabanns Sameinuöu
þjóöanna, eru bækur og tímarit um
læknisfræói og ýmis önnur gögn og
skýrslur um tilraunir og framfarir í
læknavísindum. Alls staöar þar
sem Ijósmyndari Morgunblaðsins
hitti lækna eða hjúkrunarfólk var
haft orð á þessu og fólk gat ekki
skiliö hvers vegna þessir hlutir
væru bannvara. Skortur á þessum
upplýsingum hefur leitt af sér
stöðnun; læknar geta ekki fylgst
meó framþróun í greininni, sem
bætir gráu ofan á svart. íraskir
læknar fá heldur ekki að
sækja ráöstefnur erlendis.
Flestir sérfræðingar í læknis-
fræði, og öðrum greinum, hafa
raunar yfirgefið landið til að sjá
sjálfum sér og fjölskyldum sínum
farborða, margir hverjir reyndar
vegna þess að þeim buðust vel
launuð störf erlendis.
Fyrir refsiaögerðirnar fluttu írakar
inn lyf fyrir 500 milljónir dollara ár-
lega en í dag er 44 milljónum dala
varið til þess. Þörfin er þó mun
meiri nú en áöur vegna sjúkdóma,
m.a. af völdum næringarskorts.
Mjög sláandi var að koma á
barnasjúkrahús í Bagdad. Sjúkra-
stofurnar voru yfirfullar, sums stað-
ar eru börnin á gólfinu af því að
ekki eru til nægilega mörg sjúkra-
rúm. Mikiö af starfsfólkinu er fariö
úr landi og því skortur á bæði
læknum og hjúkrunafólki. Þeir sem
enn eru við störf eru það annaö-
hvort af hugsjónaástæöum eða
hafa ekki önnur úrræði því fjöl-
skyldan er föst.
Engar skurðaðgeröir eru geröar í
írak nema í algjörri neyð, og alls
ekki nema öruggt sé aö þær skili
árangri. Eitt þeirra barna sem Ijós-
myndarinn sá var aö deyja; hefði
þurft hjartaaögerö, sem ekki var
hægt að framkvæma sökum þess