Morgunblaðið - 28.03.1999, Qupperneq 4

4 B SUNNUDAGUR 28. MARZ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
JÓHANNES F. Skaftason, forstöðumaður Reykjavíkur Apóteks, er síðasti lyfsalinn í
tæplega 240 ára sögu apóteksins.
HEBA, gyðja eilífrar æsku, er önnur tveggja stytta Bertels Thorvaldsen, sem fylgt
hefur Reykjavíkur Apóteki síðan fyrir aldamót.
ÞRJÁR krukkur af þessari
stærð, gerðar af Guðmundi
frá Miðdal, segja frá þremur
þáttum í sögu Reykjavíkur
Apóteks.
Brotið blað
Tveir lyfsalar hafa gegnt stöðu
forstöðumanns Reykjavíkur Apó-
teks síðan Háskólinn tók við því,
fyrst Sigurður Ólafsson sem hélt
áfram sem lyfsali eftir að hann seldi
Háskólanum apótekið. Og árið 1991
tók Jóhannes F. Skaftason lyfsali
við forstöðu apóteksins. Hann seg-
ist sjá mikið eftir apótekinu og sem
fyrirtæki landsins, Reykjavíkur Apótek,
lagt niður eftir tæplega 240 ára rekstur.
Hildur Friðriksdóttir gluggaði í nokkrar
heimildir um sögu apóteksins.
Þegar Bjarni Pálsson var skipaður
landlæknir með erindisbréfi 19. maí
1760 var honum jafnframt gert skylt
að reka lyfjabúð á heimili sínu gegn
nokkurri þóknun. Má rekja sögu
Reykjavíkur Apóteks til þessa tíma.
vörur allar og hreinlætisvörur
þær, sem lyfjabúðir selja. Frá-
gangur allur á hinni nýju lyfjabúð
er með afbrigðum smekklegur, og
mun hún búa lengi að þeirri gerð,
sem hún hefir fengið nú á hátíðar-
árinu.“
Óskað eftir aðild
Háskólans 1952
Þorsteinn Sch. Thorsteinsson
hafði mikinn hug á að Háskóli ís-
lands eignaðist apótekið. í bréfi frá
26.5.1952 til þáverandi forsætisráð-
herra, Steingríms Steinþórssonar,
ræðir lyfsalinn þá hugmynd sína,
að Reykjavíkur Apótek verði af-
hent sjálfseignarstofnun, sem
skyldi gjarnan starfa samkvæmt
sérstökum lögum. Ætlaðist Þor-
steinn til að tekjur stofnunarinnar
rynnu til líknar- og menningarmála
samkvæmt nánari ákvæðum í
skipulagsskrá. Á árunum 1959-1960
vakti Þorsteinn Seh. Thorsteinsson
aftur máls á því, að Háskóli Islands
tæki við apótekinu.
Að sögn Jóhannesar F. Skafta-
sonar núverandi forstöðumanns
Reykjavíkur Apóteks treysti ríkis-
valdið sér ekki til að taka við því
vegna ytri aðstæðna. „Það var sér-
stakt með Reykjavíkur Apótek, að
því fylgdi hlutbundið lyfsöluleyfi.
Menn þorðu þó ekki að láta reyna á
þennan hlutbundna rétt, en árið
1982 var ákveðið að setja ákvæði í
lyfjalögin um heimild fyrii- Háskóla
Islands til að eignast apótek. Sama
ár keypti Háskólinn apótekið af
Sigurði Ólafssyni lyfsala.
Fyrsti stjórnarformaður Reykja-
víkur Apóteks eftir að Háskólinn
eignaðist það varð Vilhjálmur
Skúlason prófessor."
“W“LSTA apótek
m . Handsins,
m y Reykjavíkur
m j Apótek, verð-
ur lagt niður
um næstu mánaðamót, en
þá hefur það verið starf-
rækt í tæp 240 ár. Saga ap-
óteksins er eldri en nokk-
urrar annarrar stofnunar
tengdri verslun á Islandi,
sem starfrækt er enn í dag. /
Þegar Bjarni Pálsson
var skipaður landlæknir
með erindisbréfi 19. maí
1760 var honum jafnframt gert
skylt að reka lyfjabúð á heimili sínu
gegn nokkurri þóknun. Bjami bjó
fyrstu þrjú árin á Bessastöðum á
meðan frágangur við Nes stóð yfir
og hélt þar úti lyfsölu. Því má
segja, að Reykjavíkur Apótek hafi
verið stofnað á þeim tíma. Bjarni
var frá upphafi á móti því að reka
sjálfur apótekið og vildi, að til þess
yrði kjörinn sérstakur lyfsali.
Fyrsta lyfjabúðin i Nesi
I hinni nýju Nesstofu var byggt
sérstakt hús eða afhýsi fyrir lyfja-
búðina, sem fluttist þangað vorið
1763 og hafði hún einkarétt á allri
lyfjasölu. Bjarni sat í Nesi við Sel-
tjörn og rak lyfjabúðina í nærfellt
tíu ár, en þá tók Björn Jónsson að-
stoðarmaður hans við. Hann var
fyrstur íslendinga skipaður lyfsali
með konungsúrskurði 18. mars
1772.
Bjarni hafði áhuga á að flytja ap-
ótekið til Reykjavíkur en var synj-
að um leyfi til þess. Þegar hann lést
árið 1799 tók Magnús Ormsson við,
en hann rak apótekið aðeins í tvö
ár. Eftirmaður hans var Guðbrand-
ur Vigfússon, en hann hafði verið
við lyfjastörf í Nesi frá árinu 1788.
Sama ár og hann tók við fékkst loks
leyfi til að flytja apótekið til
Reykjavíkur, en Guðbrandur ákvað
að dveljast áfram í Nesi og var þar
til dauðadags 1822.
Oddur Thorarensen tók við lyfja-
búðinni ári síðar og þegar hann
hafði rekið hana í tíu ár í Nesi
byggði hann hús við Thorvaldsens-
stræti 6. Þangað flutti hann sjálfur
og þar var einnig apótekið til húsa.
Enn var Reykjavíkur Apótek eina
apótek landsins, enda íbúar
Danska tímabilið
Oddur átti apótekið aðeins í
stuttan tíma, því 1836 seldi hann
það til J.G. Möller. Er talað um
„danska tímabilið" í sögu apóteks-
ins næstu 83 árin, þar sem hver
danski lyfsalinn af öðrum tók við
rekstri þess. Það var ekki fyrr en
árið 1919, að apótekið fór aftur í
hendur íslenskra eigenda, en þá
keypti Þorsteinn Sch. Thorsteins-
son apótekið. Tíu árum síðar keypti
Þorsteinn húseignina Austurstræti
16. Þangað var apótekið flutt 11.
febrúar 1930 og hefur verið þar síð-
an.
í Morgunblaðinu 26. júlí 1930
segir að Þorsteinn hafi látið breyta
húsinu „neðan úr grunni og upp í
mæni. Mest kveður þó að breyting-
unni á stofuhæð, þar sem nú er
lyfjabúðin sjálf. Er tilhögun hennar
eftir nýjustu tísku og einkum lögð
stund á að haga geymslustöðum
þannig, að alt það sem grípa þarf til
sje sem næst hendinni. Enda er
skúffufjöldinn ótrúlega mikill á
ekki stærra svæði en hjer er um að
ræða.
I herbergjunum bak við lyfjasöl-
una eru stofur lyfjafræðinganna,
en annars vegar inngöngudyranna
er sjerstök deild fyrir hjúkunar-
Reykjavíkur á þessum tíma nokkuð
innan við 650.
Það var ekki fyrr en eftir brun-
ann mikla í miðbæ Reykjavíkur ár-
ið 1915, að menn gerðu sér grein
fyrir þein’i hættu sem gæti stafað
af því að hafa einungis eitt apótek
og það í timburhúsi. Það varð úr, að
árið 1919 fékk Stefán Thorarensen
lyfsöluleyfi og stofnaði Laugavegs-
apótek.