Morgunblaðið - 11.06.2000, Síða 8

8 B SUNNUDAGUR11. JÚNÍ 2000
MORGUNBLAÐIÐ
!
Nýstárlegtfræóslu-
spil um íslenska
fugla kom út hjá
bókaútgáfunni Æsk-
unni fyrir skömmu.
Anna G. Ólafsdóttir
spjallaö viö höfund-
inn Óskar Sandholt
um aðdragandann
aö spilinu, íslenska
skólakerfiö og ís-
skápa-ívarahluta-
verslun fyrir
skömmu.
BMj OFTIÐ er þungt og fnykur af
BB nýju gúmmíi íyllir vítin.
IWI...Nvium hjólbörðum og vara-
hlutum hefur verið staflað
allt í kring. Þungbúinn starfsmaður
skýst hjá og annar rétt á eftir. Erill-
inn dettur niður og lágværar karl-
mannsraddir berast fram á lagerinn.
I gegnum hálfopnar dyr má sjá tvo
karla bogra við litla tölvu í lítið stærri
skrifstofu. Sú hugsun skýtur upp
kollinum að varahlutaverslun sé hálf-
undarlegur heimur fyrir höfund
fræðsluspils um íslenska fugla. Ann-
ar mannanna lítur upp, kinkar hratt
kolli, og dregur þar með úr líkunum á
því að farið hafí verið húsavillt.
Ömmunni rúllað upp
„Ljóta fýlan héma,“ segir Óskar
Sandholt um leið og hann kynnir sig
og reiðir fram flatt pepsí úr fomfá-
legum ísskáp í eldhúskróknum.
Gúmmíið er greinilega ekki söku-
dólgurinn eins og kemur fram í sam-
ræðum við annan starfsmann í síð-
búnu hádegisverðarhléi. Eftir að
ákveðið hefur verið að fara í ísskáps-
málið er ekkert lengur því til fyrir-
stöðu að hefja viðtalið.
Óskar hikar aðeins áður en hann
segir frá því hvemig hann fékk hug-
myndin að íslenska fuglaspihnu.
„Sjáðu til,“ segir hann og dregur
djúpt andann. „Ég er menntaður
kennari," og til frekari útskýringar.
,Að segja að maður sé kennari er
svolítið svipað því að viðurkenna að
vera húsmóðir. Maður fer ósjálfrátt í
vöm enda er hvomgt starfið metið að
verðleikum. Annars fór ég í námið
fullviss um að ástandið ætti eftir að
batna innan fárra ára. Ég hafði kennt
í gmnnskóla Djúpavogs og hélt því
áfram í fimm ár eftir útskrift frá
Kennaraháskóla íslands árið 1991.
Af því að ég var í fulltrúaráði Kenn-
arasambands íslands fyrir austan lá
leið mín oft suður til Reykjavíkur.
Einu sinni rakst ég á hljóðabingó
gefið út af Sameinuðu þjóðunum í
bókabúð í bænum. Stelpan mín var
bara þriggja ára og ótrúlega fljót að
komast upp á lagið með að þekkja hin
ýmsustu dýrahljóð, t.a.m. frá fasön-
um, strútum, fyrir utan ýmis um-
hverfishljóð eins og þegar verið er að
steikja fisk á pönnu. Ekki leið á löngu
þar tii fullorðnir höfðu ekki roð við
henni í leiknum, t.d. man ég eftir því
að hún bókstaflega rúllaði ömmu
sinni upp einu sinni,“ segir Óskar.
,^mman gat ekki leynt vonbrigðum
sínum.“
Með hugmynd í maganum
Um svipað leyti segist Óskar hafa
þvælst talsvert með fjölskyldunni og
nemendum sínum úti í náttúrunni.
„Ég varð að sjálfsögðu var við fugla á
sveimi út um allt. A hinn bóginn var
ég á svipuðu stigi og flestir Islend-
ingar og hafði ekki hugmynd um ffá
hvaða fuglategundum fuglahljóðin
komu. Ef svo hefði verið hefði ég t.d.
ekki orðið jafnóttasleginn þegar kjói
gerði einu sinni atlögu að mér varn-
arlausum útundir berum himni.
Mér varð hugsað til útlenda
hljóðabingósins og velta því fyrir
mér hvort að hægt væri að nýta hug-
myndina til að koma á ffamfæri
Morgunblaóiö/Þortoell
Óskar Sandholt, höfundur íslenska fuglaspilsins, er framkvæmdastjóri Bílabúdar Rabba.
ellukarl
Morgunblaöiö/Amaldur
Óskar og fjölskylda splla íslenska fuglaspilið (f.v.): Óskar, Berta, átta
ára, Óskar, þriggja og hálfs árs, og Þorbjörg Sandholt.
fræðslu um íslenska fugla,“ segir
Óskar og gekk með hugmyndina í
maganum um skeið. „Ég lét sitja við
orðin tóm enda gerði ég mér grein
fyrir því hversu erfitt gæti orðið að
nálgast ljósmyndir af fuglunum og
nógu góð hljóðdæmi af fuglahljóð-
um.“
Verkefni í tengslum við Sókrates-
áætlun Evrópusambandsins fékk
Óskar til að hrinda hugmyndinni í
framkvæmd. „Eftir að ég fór ásamt
fleirum að vinna að undirbúningi
verkefnisins Fuglar án landamæra
lifnaði hugmyndin um hljóðabingóið
aftur við. Nú ákvað ég að láta til
skarar skríða og sótti um styrk fyrir
áætluðum kostnaði að upphæð rúm-
lega 300.000 kr. til Verkefna- og
námsstyrkjasjóðs Kennarasam-
bands Islands - svokallaðs Vonar-
sjóðs - vorið 1996,“ segir Óskar og
tekur fram að sér til mikillar undrun-
ar hafi hann fengið vilyrði fyrir allri
upphæðinni.
Breyttir tímar
Engu breytti að Óskar ákvað að
hætta að kenna og flytja ásamt fjöl-
skyldu sinni til Reykjavíkur um
sumarið. „Ýmsir samverkandi þættir
urðu til þess að ég ákvað að söðla um
og flytja til Reykjavíkur. Ein af
ástæðunum fólst í því að sveitarfé-
lögin voru að taka við grunnskólun-
um. Ég hafði án sýnilegs árangurs
beitt mér gegn breytingunni í full-
trúaráðinu af því að mér fannst ríkið
ekki láta nægilegt fjármagn fylgja
grunnskólunum yfir til sveitarfélag-
anna. Nú er komið upp úr dúmum að
ég reyndist sannspár um afleiðingar
breytingarinnar. Jafnvel er hægt að
halda því fram að ástandið sé enn
verra,“ segir Óskar og hefur greini-
lega í engu hvikað frá skoðun sinni.
„Eg hef heyrt af því að í einni sveit-
arstjóm hafi verið rætt um hvort út-
svarið ætti að renna í hækkun á laun-
um kennara eða til byggingar nýrrar
sundhallar. Enginn þarf að gete sér
til um svarið."
Ekki kemur á óvart að önnur
ástæðan hafi tengst launakjörunum.
„Ég hef alltaf fyrst og fremst haft
áhuga á því að kenna. Hins vegar er
ekkert launungarmál að fjögurra
manna fjölskylda getur ekki lifað
mannsæmandi lífi af kennaralaun-
um. Skólakerfinu þarf að umbylta al-
veg frá a til ö. Sú breyting getur að-
eins orðið í samvinnu við kennarana.
Viðvera kennaranna þarf að vera
samfelld í skólanum allan daginn.
Skólastjórar þurfa að hafa meira
vald yfir kennumm. Eftirlit og
hvatningu þarf að auka í því skyni að
bæta gæði kennslunnar. Önnur af-
leiðing yrði væntanlega að kennara-
starfið yrði í hærri metum og launin
mannsæmandi.“
Bílar ekkl flókin fyrlrbærl
Óskar hafði sinnt starfi fram-
kvæmdastjóra heilsugæslustöðvar-
innar á Djúpavogi í hálfu starfi til að
hækka tekjumar. „Kennaranámið er
nokkuð alhliða nám og nýttist mér
því ágætlega í starfi framkvæmda-
stjóra heilsugæslunnar. Mér tókst að
ná rekstrinum upp úr tapi á skömm-
um tíma og fréttin var fljót að spyrj-
ast út. í framhaldi af því var mér boð-
ið að taka við framkvæmdastjóminni
hérna í búðinni." Bílabúð Rabba?
„Já. Tilboðið gerði útslagið um að
fjölskyldan fluttist til Reykjavíkur á
sínum tíma.“
Bíddu nú við - ertu kannski einn af
þeim sem era með ólæknandi bfla-
dellu? „Já, ég er svona dæmigerður
dellukarl, hrifinn af öllu stóru sem
virkar vel. Ég hef alltaf átt tölvu og
góðar græjur. Bfladellan hefur fylgt
mér alla tíð, t.d. keypti ég jeppa á
Djúpavogi. Mér finnst alveg dæmi-
gert fyrir viðhorfið að ein kona í
bænum var ekki sein á sér og hringja
í Þjóðarsálina til að koma því á fram-
færið að einn af þessum síkvartandi
kennuram hefði leyft sér að kaupa
jeppa. Annars þarf ég svosem ekki að
hafa sérþekkingu á bflavarahlutum
þar sem ég er fyrst og fremst stjóm-
andi fyrirtækisins. Bflar era heldur
ekkert sérstaklega flókin fyrirbæri.
Að komast inn í hvemig hlutirnir
virka er eiginlega bara spurning um
heilbrigða skynsemi."
Algengir fuglar
Spilaáformin gleymdust ekki. „Ég
ákvað að hella mér út í vinnuna við
spilið meðfram vinnunni hér. Fyrsti
höfuðverkurinn fólst í því að finna út
hvar væri best að nálgast nægilega
góðar ljósmyndir af íslenskum fugl-
um og fuglahljóð. Eftir að hafa kom-
ist í samband við Jóhann Óla Hilm-
arsson vora vandræðin í tengslum
við myndimar að baki. Jóhann Óli
leyfði mér að velja úr safni sínu af
óbirtum Ijósmyndum af flestum ís-
lenskum fuglategundum. Hann gaf
góð ráð og aðstoðaði við val á ljós-
myndum. Erfiðara reyndist að nálg-
ast nægilega góðar upptökur af
fuglahljóðum. Ég hóf leitina í Náms-
gagnastofnun og fann þar nokkrar
kassettur með fuglahljóðum. Upp-
tökumar vora því miður ekki nægi-
lega hreinar til að nota í spflið. Þess
vegna ákvað ég að snúa mér til Rflds-
útvarpsins enda hafði ég séð aftan á
kassettunum að sum hljóðanna vora
komin þaðan. Rfldsútvarpið átti
nokkuð gott safn fuglahljóða. Næsta
skrefið var að velja ákveðna fugla úr
þessum hópi. Við þann hluta naut ég
góðra ráða frá vinahjónum mínum
Þráni Friðrikssyni jarðfræðingi og
Elsu Eysteinsdóttur líffræðingi. Þau
hafa talsvert ferðast um ísland og
gátu því auðveldlega sagt fyrir um
hvers konar íslenska fugla ferða-
menn myndu helst verða varir við
hérlendis, t.d. var ákveðið að hafa
frekar smyril en fálka í spilinu enda
talsvert útbreiddari tegund. Eftir að
hafa farið í gegnum allar tegundimar
virtust um 40 koma til greina og frek-
ari þrenging niður í 30 tegundir af 72
tegundum íslenskra fugla miðaðist
við gæði Ijósmynda og fuglahljóða."
Vinnulaunin
verða að engu
Óskar hafði lagt upp með að reikna
sér um 90.000 kr. í vinnulaun við spil-
ið. „Sá peningur var fljótur að fara
því fyrir utan kostnað við útgáfurétt
og skönnun á Ijósmyndunum þurfti
að færa allar hljóðupptökumar yfir á
stafrænt form og greiða fyrir aðstoð
auglýsingaskrifstofu við útlitshönn-
un,“ segir Óskar. Eftir grófgerða til-
lögu frá honum gerði auglýsingastof-
an Undur og stórmerki fjórar
framgerðir af spilinu í tengslum við
hvernig best væri að haga útlitinu.
„Helstu vankantar á spilinu sjálfu
vora sniðnir af við prófanir á spilinu
heima, á leikskóla og í æfingakennslu
í grannskóla, t.d. var ákveðið að á eft-
ir hverju hljóði og örstuttri þögn