Morgunblaðið - 25.07.2000, Blaðsíða 26

26 ÞRIÐjUDAliUÍt 20. J uui 2UUU
LISTIR
multvi JNB LAiiIti
Stærsta Bach-hátíð allra tíma
í fullum gangi í Leipzig
Bach-hátíðin mikla í Leipzig á 250. ártíð
meistarans hófst á föstudagskvöld með opn-
unartónleikum í Tómasarkirkjunni. Halldór
Hauksson fylgist með hátíðinni.
ÁRIÐ 2000 er ár Johanns Sebastíans
Bachs. Þessi þýski barokkmeistari
skýtur oftar upp hárkolluprýddum
kollinum í ár en endranær, hvort sem
er á tónleikapöllum, í kirkjum eða í
fjölmiðlum. Eins og flestir tónlistar-
vinir vita, er ástæða þessarar miklu
athygli um víða veröld sú að 250. ár:
tíðar tónskáldsins er minnst í ár. í
Leipzig, borginni þar sem Bach starf-
aði síðustu 27 ár ævi sinnar, fer þessi
staðreynd ekki framhjá nokkrum
manni þessa dagana. Alvarlegt andlit
frægasta sonar borgarinnar er að
finna á ótal auglýsingum, smáum sem
risastórum, á hverju götuhomi og í
blöðum, tímaritum og bæklingum af
ýmsu tagi er fjallað um stærsta
menningarviðburð ársins í Þýska-
landi: Bachfest Leipzig 2000.
Bachhátíðin mikla í Leipzig á 250.
ártíð meistarans hófst föstudags-
kvöldið 21. júlí með glæsilegum opn-
unartónleikum í Tómasarkirkjunni og
hún mun standa yfir til sunnudagsins
30. júlí. Hápunkti verður náð föstu-
daginn 28. júh', á sjálfum dánardegi
tónskáldsins, en reyndar er hátíðin í
heild ein heljarinnar veisla fyrir aðdá-
endur Bachs. Flestir frægustu Bach-
túlkendur heims koma til Leipzig og
flytja öll helstu verk hans, m.a. í
kirkjunum sem hann starfaði sjálfur í.
75. hátíðin í röðinni
Það eru borgaryfírvöld í Leipzig
sem gangast fyrir hátíðinni ásamt
Nýja Bachfélaginu (Neue Bachgesell-
schaft), sem stofnað var upp úr hinu
gamla um síðustu aldamót þegar það
hafði lokið því verkefni sínu að gefa
verk Baehs út á prentí. Framkvæmd-
ina annast Bach-Archiv, stofnun sem
er miðpunktur Bachfræða í heimin-
um, auk þess að reka Bachsafn og
standa í stórræðum á borð við téða
hátíð. Nýja Bachfélagið hefur allt frá
stofnun leitast við að ieiða augu tónl-
istaráhugamanna að Bach með árleg-
um hátíðum. Heimsstyrjaldir og ann-
ar ófögnuður hafa þó gert það mörg
strik í reikninginn á tuttugustu öld-
inni, að hátíðin í ár, sem hefði getað
verið sú hundraðasta, er í raun bai’a
hin 75. í röðinni. Hátíðimar hafa verið
haldnar til skiptis í ýmsum þýskum
borgum, m.a. reglulega í Leipzig. I
fyrra fannst yfirvöldum þar hinsveg-
ar kominn tími tíl að festa í sessi ár-
lega hátíð í borginni tíl heiðurs upp-
áhaldssyninum og hátíð ársins er
annar áfangi þeirrar viðleitni. Hún er
að öllu leytí mun stærri í sniðum en
fyrirrennari hennar. Kostnaðurinn
við hátíðina er 2,76 milljónir þýskra
marka, eða ríflega hundrað milljónir
íslenskra króna og um þriðjungur
fjárins kemur beint úr borgarsjóði.
Hvað ætli hafi ýtt borgarfulltrúum
Leipzigborgar út á þessa braut?
Skyldi það hafa verið samviskubit yfir
meðförum forvera þeirra á Bach á
sínum tíma, hann var ekki par ánægð-
ur með aðstöðu sína til tónlistariðkun-
ar? Nei, ástæðan er einfaldlega sú að
allar skoðanakannanir leiddu í ljós að
þótt yfirvöld leituðust við að kynna
Leipzig t.d. sem bókaborg, vegna
glæstrar sögu bókaútgáfu í borginni,
eða sem kaupstefnu- og verslunar-
borg, var það tónlistin og Bach gamli
sem komu fyrst upp í huga útlendinga
þegar þeir heyrðu minnst á Leipzig.
Stríðsátök og pólitískar sviptingar
hafa leikið Leipzig grátt á þessari öld.
Seinni heimsstyijöldin tók sinn toll og
ömurlegur smekkur austur-þýskra
kommúnista fyrir arkitektúr blasir
víða við. Það kemur því ekki á óvart
að borgaryfirvöld skuli grípa þau
tækifæri sem gefast til að fegra
ímynd borgarinnar í hugum heima-
manna og gesta. Nú stendur yfir mik-
ið uppbyggingar- og fegrunarátak og
það snýr að sambandi borgar og
Bachs á einn og annan hátt. Eitt af
stærstu verkefnunum hefur til að
mynda verið allsheijarviðgerð á
byggingunni sem tengist sögu tón-
skáldsins hvað nánustum böndum,
Tómasarkirlqunni, í tílefni af árinu.
Eins og áður sagði voru opnunartón-
leikar hátíðarinnar haldnir á föstudag-
skvöldið var í þessari sögufrægu
kirkju. Þeir hófúst einmitt á bón sókn-
arprestsins, Christians Wolffs, um
fjárfi-amlög til endurbyggingarinnar,
þannig að endar nái saman. Mönnum
hefúr þegar tekist að safna níu af þeim
tíu milljónum marka sem leita varð til
einkaaðilaum.
Hátíðin fór vel af stað. Opnunar-
tónleikamir tókust í alla staði frábær-
lega. I samræmi við einkunnarorð há-
tíðarinnar, Bach - upphaf og endir
(útlegging á orðum Max Regers:
„Bach er upphaf og endir alfrar tón-
listar“) voru upphafstónar tónleik-
anna úr síðasta verki Baehs, Kunst
der Fuge, Fúgulistinni, sem tónskáld-
inu auðnaðist ekki að ljúka við. Ger-
hard Ziebarth hafði útsett fyrsta
kontrapunktinn fyrir kór án undir-
leiks við texta úr Opinberunarbók-
inni. Borgarstjórinn í Leipzig, Wolf-
gang Tiefensee, hélt að því loknu
ræðu og síðar einnig listrænn stjóm-
andi hátíðarinnar og arftaki Bachs
sem Tómasarkantor, Georg Christ-
oph Biller, sem ennfremur stjómaði
tónlistarflutningnum. Yfirvöld hafa
þar greinilega valið réttan mann, eins
og Bach forðum, því hann hefur náð
að lyfta hinum fornfræga Tómasar-
Fólk beið í röðum eftir að kom-
ast inn á opnunartónleika liáti'ð-
arinnar f Tómasarkirkjunni.
kór upp í miklar hæðir síðan hann tók
við starfinu árið 1992. Gamlar upp-
tökui- með kómum leiða berlega í ljós
að hann gekk í gegnum nokkurt
hnignunarskeið fyrr á öldinni, en lík-
legt er að sjálfur Bach hefði verið yfir
sig hrifinn af engiltærum og hrífandi
söng drengjanna á opnunartónleikun-
um. Efnisskráin var haganlega sam-
ansett og innihélt m.a. verk eftir Felix
Mendelssohn, upphafsmann Bach-
endurreisnarinnar á síðustu öld, og
næstelsta son Bachs, Carl Philipp
Emanuel. Tónlist „gamla Bachs“ var
þó að sjálfsögðu í brennideplinum.
Tómasarkórinn söng hina mikilfeng-
legu mótettu Singet dem Herm og
Sanctuskaflann úr H-moll messunni
við undfrleik hinnar sögufrægu
Gewandhaushljómsveitar. Tónleika-
gestir fengu einnig að heyra organ-
ista kh-kjunnar, Ulrich Böhme, leika á
hið nýja Bachorgel kirkjunnar, glæsi-
legt og velhljómandi hljóðfæri í
barokkstíl. I lok tónleikanna vora
flytjendurnir hylltir með standandi
lófataki drjúga stund.
ífP "
I
I -■ I
STLILZ
ÞYSK VARA
i
ALLAR STÆRÐIR
i ti vi M i s:
STANGARHYL 1A, 110 REYKJAVIK,
SÍIYll 587 8890
WWW.RAFSTJORN.IS
Hreyfíngar mín-
ar eru einar eins
o g götuhundar
Gagnrýnandi franska dagblaðsins Le Monde
s
segir sólósýningu Ernu Omarsdóttur á menn-
ingarhátíð í Avignon einn athyglisverðasta
listviðburð menningarársins 2000 þar í borg.
Eyrún Baldursdóttir sló á þráðinn til Ernu og
fræddist um dansverkið sem er eftir belgíska
listamanninn Jan Fabre.
Hreyfingar mínar eru einar eins og
götuhundar (My Movements are al-
one like Streetdogs) heitir sólódans-
verkið sem Ema Omarsdóttir fluttí í
Avignon í Frakklandi nú um miðjan
júlí. Franskir gagnrýnendur lofuðu
sýninguna til dæmis í dagblöðuðun-
um Le Monde, Le Figaro, Liberation
og Provence og töluðu um sprengi-
kraft hins unga dansara frá Islandi.
„Við fengum afskaplega góðar við-
tökur sem kom mjög á óvart. Ég er
varla komin niður á jörðina ennþá,“
segir Erna en þetta var í fyrsta skipti
sem hún flutti sólóverk eftir höfund-
Garðabær
Höfum ákveðinn og traustan kaupanda að
3ja-4ra herb. íbúð í Garðabæ.
Góðar greiðslur fyrir réttu eignina.
Fasteignasala íslands
sími 588 5060
inn Jan Fabre. Sýningin var á dag-
skrá leiklistarhátíðarinnar une mani-
festatíon SACD/Festival dAvignon
(le Vif du sujet) sem haldin er árlega í
Frakklandi og var nú í ár hlutí af dag-
skrá Avignon menningarborg
Eyrópu árið 2000.
í Le Monde sem er eitt stærsta
dagblað í Frakklandi kemur eftirfar-
andi fram í umsöng Dominique Frét-
ard um verkið. „Ekki aðeins hneyksl-
andi og ögrandi heldur einnig mjög
fallegt og áhrifaríkt. Einn af athygl-
isverðustu viðburðum leiklistahátíð-
arinnar í Avignon menningarborgar
2000.“
Einn hundur lifandi og
þrír uppstoppaðir
Það var með mjög stuttum fyrir-
vara sem þau Jan Fabre ákváðu að
sýna verkið. „Við voram ákaflega
tvístígandi með þetta. Undirbúning-
ur var lítill en við vildum samt taka
áhættuna. Maður er svo vanur að
hafa lengri tíma fyrir undirbúning en
að þessu sinni var gaman að prófa
andstæðuna." Ema segir að nokkrir
klukkutímar hafi gefist til að æfa á
sviðinu en að öðra leyti fóra æfingar
fram á eldhúsgólfinu í íbúðinni sem
Erna Ómarsdóttir í verkinu Krossgötu eftir
Sveinbjörgu Þórhallsdóttur.
þau héldu til í meðan hátíðin stóð yfir.
Sýningar á verkinu voru sex tals-
ins og fóru fram í gamalli kapellu í
Avignon. Það er upprannið úr einum
hluta dansverksins, As long as the
World needs a Warrior Soul, eftir
Jan Fabre, en hugmyndina að sóló-
inu fékk hann úr ljóðinu Hundinum
eftir Leó Ferré. „Það fjallar um ein-
mana manneskju sem mótmælir öllu
eins og geltandi hundur sem enginn
er að hlusta á í öllu mannhafmu," út-
skýrir Ema. „Manneskjan berst ein
oft án árangurs eins og geltandi
hundur sem skilinn er eftir á þjóð-
veginum til að deyja og er ekki leng-
ur skraut og skemmtun fjölskyldunn-
ar. Hann er eins og listamaðurinn
sem þarf að berjast við að ná athygli
og svo beijast við gagnrýnin augu
áhorfandans. Þegar enginn hlustar
byrjar manneskjan að ögra og
villdýrið í henni kemur fram.“ Dans-
sólóið er skrifað sérstaklega fyrir
Emu og hún úskýrir að það gefi einn-
ig mikið svigrúm fyrir spuna af henn-
ar hálfu. „Sem sólódansari er maður
líka svo einn á sviðinu, nakinn og ber-
skjaldaður. Því fellur efniviðurinn vel
að listforminu." Sýning-
in flokkast undir dans-
leikhús sem er ekki
hefðbundin danssýning.
Ema dansar og flytur
auk þess texta eftir
Georges Brassens, ým-
ist á frönsku eða ís-
lensku. Með henni á
sviðinu er einn lifandi
hundur og þrír upp-
stoppaðir. „Það má
segja að við myndum
dúett, ég og hundurinn,“
segir Erna. „Þetta er
mjög krefjandi verk og
erfitt bæði andlega og
líkamlega. Það felst
miki] ögrun í því að tak-
ast á við sólóverk af
þessu tagi en er samt vel
þess virði.“
Síðastliðin tvö ár hef-
ur Ema unnið að ýms-
um verkefnum með Jan
Fabre sem er einn
þekktasti leikhúsmaður í
Belgíu. Jan þykir ögr-
andi listamaður og vekur
gjarnan sterk viðbrögð áhoifenda.
Hann hefur komið víða við og getið
sér orð sem leikstjóri, danshöfundur,
rithöfundur og myndlistarmaður.
Ema segir að víðtæk reynsla hans
opni fyrir möguleika í danslistinni og
því sé samstarf við hann mjög lær-
dómsríkt.
Áframhaldandi samvinna
þeirra Jan Fabre og Ernu
Erna kveður ekki loku fyrir það
skotið að verkið sem sýnt var í Avign-
on verði einhvem tímann sýnt hér
heima, en ekkert hefur samt verið af-
ráðið í þeim efnum. Ema mun koma
hinga til lands í ágúst og taka þátt í
sýningu Ekka danshópsins. Hún tek-
ur einnig þátt í dansverki sem er
fjöllistaverkefni listamanna frá
þremur menningarborgum Evrópu
árið 2000. Það verk var sýnt fyrir
skömmu í Helsinki og hér á landi
verður það sýnt á Vindhátíðinni sem
hefst 3. september.
Samstarfi þeirra Emu og Jan er
langt í frá lokið og mun hún á næst-
unni taka þátt í uppsetningu á verk-
um hans.